Αγγελόπουλος για πάντα: Με δύο εκθέσεις τιμά το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τα 10χρόνια από τον θάνατό του

Με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το Φεστιβάλ πραγματοποιεί ένα καινοτόμο και πολυεπίπεδο αφιέρωμα στον σπουδαίο δημιουργό που σημάδεψε με το έργο του το ελληνικό σινεμά, με τίτλο Αγγελόπουλος για πάντα. Δύο μεγάλες εκθέσεις που συνδέουν το ξεκίνημα με το κύκνειο άσμα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, η καθολικά προσβάσιμη προβολή της εμβληματικής πρώτης του ταινίας, Αναπαράσταση (1970), ένα ντοκιμαντέρ που μας αποκαλύπτει μια συναρπαστική συζήτηση ανάμεσα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, αλλά και μία πρωτοποριακή δίγλωσση έκδοση που επικεντρώνεται στη δύναμη και το μυστήριο των κινηματογραφικών εικόνων του Αγγελόπουλου, είναι οι βασικοί πυλώνες του αφιερώματος.

Η Αναπαράσταση γίνεται ο πυρήνας της φετινής διοργάνωσης, ως μια κομβική έννοια που συμπυκνώνει και εκφράζει το πώς βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει. Στο σινεμά του Αγγελόπουλου, αλλά και στην τέχνη γενικότερα, η αναπαράσταση ταυτίζεται με την ανθρώπινη ερμηνεία της πραγματικότητας και της ίδιας της ζωής.

Η κεντρική έκθεση του Φεστιβάλ, με τίτλο «Αναπαράσταση (Anaparastasi): Reconstruction, Reenactment, Reconstitution» εξερευνά τις διαφορετικές παραλλαγές και αποδόσεις της αναπαράστασης: την ανασύσταση, την αναθέσπιση και την ανακατασκευή. Στο πλαίσιο της έκθεσης, δώδεκα έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες αντλούν έμπνευση από το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Αγγελόπουλου και στοχάζονται στις μορφές, το περιεχόμενο και τα όρια που συνοδεύουν τη διαδικασία της αναπαράστασης. Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Δημήτρης Αναστασίου, Ειρήνη Ευσταθίου, Αντώνης Θεοδωρίδης, Ναταλία Μαντά, Αντώνης Ντόνεφ, Βιβή Παπαδημητρίου, Larry Amponsah, Andrew Pierre Hart, το καλλιτεχνικό δίδυμο Hippolyte Hentgen (Lina Hentgen και Gaëlle Hippolyte),  Magdalena Karpinska και Asako Masunouchi. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Momus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Λιμάνι Θεσσαλονίκης) και θα διαρκέσει έως τις 27 Νοεμβρίου, ενώ λίγο μετά την ολοκλήρωσή της στη Θεσσαλονίκη, θα μεταφερθεί στην Αθήνα, στο The Project Gallery (Νορμανού 3), από τις 20 Δεκεμβρίου έως τις 28 Ιανουαρίου.

Παράλληλα, το 63ο ΦΚΘ θα φιλοξενήσει μία μεγάλη έκθεση με τις φωτογραφίες του Νίκου Νικολόπουλου, ο οποίος εργάστηκε ως φωτογράφος πλατό στην ταινία Η άλλη θάλασσα, στα γυρίσματα της οποίας έχασε τη ζωή του πριν δέκα χρόνια ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Οι φωτογραφίες του Νικολόπουλου μάς μεταφέρουν στην καρδιά της καλλιτεχνικής πράξης και του σκηνοθετικού οράματος του Αγγελόπουλου, φέρνοντας στο φως αθέατες πτυχές και στιγμές ενός μέγιστου δημιουργού. Την ίδια στιγμή, η έκθεση εξάπτει ακόμη περισσότερο τη φαντασία όλων μας για μια άγνωστη και ημιτελή ταινία, η οποία έχει συνδεθεί με τον αδόκητο χαμό ενός αξεπέραστου σκηνοθέτη. Η έκθεση με τίτλο «Η “Θάλασσα” στο λιμάνι» θα παρουσιαστεί στον πρώην Βρεφονηπιακό Σταθμό στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης, λατρεμένο τοπίο σε αρκετές ταινίες του Αγγελόπουλου: από το Ταξίδι στα Κύθηρα, το Τοπίο στην ομίχλη, το Βλέμμα του Οδυσσέα και το Μια αιωνιότητα και μια μέρα μέχρι το Λιβάδι που δακρύζει. Τοποθετώντας λοιπόν αυτές τις φωτογραφίες της Άλλης θάλασσας στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, επιχειρήσαμε μια επιστροφή – την ολοκλήρωση του νόστου, την αναπαράσταση ενός τοπίου που έμεινε ημιτελές, τον επαναπατρισμό του βλέμματος.

Την επιμέλεια των εκθέσεων έχει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης ενώ τα εγκαίνια και των δυο, θα πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα το Σάββατο 5 Νοεμβρίου, στις 19:00 το απόγευμα. Τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της έκθεσης «Η “Θάλασσα” στο λιμάνι» έχει κάνει η Μαρία Μανέτα.

Το μεγάλο αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο και ο θεσμός των καθολικά προσβάσιμων προβολών που έχει καθιερώσει το Φεστιβάλ θα συναντηθούν στη φετινή διοργάνωση, μέσα από την καθολικά προσβάσιμη προβολή της ταινίας Αναπαράσταση. Με αυτόν τον τρόπο, το κοινό της Θεσσαλονίκης θα έχει τη μοναδική ευκαιρία, χωρίς εξαιρέσεις και περιορισμούς, να απολαύσει στη μεγάλη οθόνη μία από τις σπουδαιότερες στιγμές στην ιστορία του ελληνικού σινεμά. Η προβολή της ταινίας θα περιλαμβάνει ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης, καθώς και υπότιτλους για Κ/κωφούς και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf or Hard of Hearing]. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και η φετινή καθολικά προσβάσιμη προβολή θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Alpha Bank, χορηγό προσβασιμότητας του Φεστιβάλ.

Η Αναπαράσταση εκτυλίσσεται στην Τυμφαία Ηπείρου. Ένας μετανάστης, εργάτης στη Γερμανία επιστρέφει μετά από καιρό στο χωριό του, όπου η γυναίκα του και ο εραστή της, τον δολοφονούν. Η ιστορία αυτή αναπτύσσεται μέσα από διαφορετικές έρευνες- αναπαραστάσεις: τη γραφειοκρατική (της ανάκρισης) που αναζητά έναν ένοχο για να κλείσει την υπόθεση, κι εκείνην μιας ομάδας δημοσιογράφων, η οποία καταγράφοντας τις μαρτυρίες των κατοίκων, αναδεικνύει το κοινωνιολογικό πλαίσιο που υπέθαλψε αυτή η ιστορία αλλά και τη δραματική κοινωνική πραγματικότητα του χωριού που παραμένει ανοιχτή πληγή.

Ταινία ορόσημο για τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, απέσπασε πέντε βραβεία στο 11ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας, Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, Φωτογραφίας για τον Γιώργο Αρβανίτη, Β’ Γυναικείου Ρόλου για την Τούλα Σταθοπούλου και Βραβείο Κριτικών για Καλύτερη Ταινία Μεγάλου Μήκους), καθώς και Ειδική Μνεία από τη FIPRESCI στην Μπερλινάλε. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Τούλα Σταθοπούλου, Γιάννης Τότσικας, Θάνος Γραμμένος, Πέτρος Χοϊδάς, Μιχάλης Φωτόπουλος, Γιάννης Μπαλάσκας. Το σενάριο είναι των Θόδωρου Αγγελόπουλου, Στρατή Καρρά και Θανάση Βαλτινού, η διεύθυνση φωτογραφίας του Γιώργου Αρβανίτη, το μοντάζ του Τάκη Δαυλόπουλου, ο ήχος του Θανάση Αρβανίτη, η μουσική του Τάσου Χαλκιά, τα σκηνικά του Μικέ Καραπιπέρη και η παραγωγή του Γιώργου Σαμιώτη.

Η ταινία Θόδωρος Αγγελόπουλος – Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο καθένας και η μουσική του, των Αντώνη Κόκκινου και Γιάννη Σολδάτου, που θα προβληθεί στο 63ο ΦΚΘ, φέρνει στο προσκήνιο μια άγνωστη και συναρπαστική συνομιλία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 οι εκδόσεις Αιγόκερως σχεδίαζαν ένα περιοδικό για τον κινηματογράφο και το θέατρο. Για το πρώτο τεύχος επιλέχθηκαν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, δυο φίλοι, στυλοβάτες και πρωτοπόροι του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Έτσι ένα καλοκαιρινό βράδυ ο Αντώνης Κόκκινος και ο Γιάννης Σολδάτος κάθισαν με τους δυο τους, στο σπίτι του Αγγελόπουλου στο Μάτι και μαγνητοφώνησαν μια τρίωρη συζήτηση των δύο, στη διάρκεια της οποίας ξετυλίχθηκε η κοινή τους αφετηρία και η μετέπειτα διαφορετική τους πορεία. Η συνέντευξη όμως δεν δημοσιεύτηκε. Ξεχασμένα για τριάντα πέντε χρόνια οι κασέτες και το απομαγνητοφωνημένο κείμενο, έρχονται τώρα στο φως. Ένα σπάνιο και πολύτιμο ντοκουμέντο για το έργο δύο εμβληματικών δημιουργών, το ελληνικό σινεμά, αλλά και την ίδια την τέχνη του κινηματογράφου.

Η ειδική δίγλωσση έκδοση του Φεστιβάλ για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο πρωτοτυπεί και πειραματίζεται τόσο ως δομή όσο και ως περιεχόμενο, δίνοντας έμφαση στις κινηματογραφικές του εικόνες, οι οποίες λειτουργούν ως αρχέτυπα και σύμβολα για την ελληνική ιστορία, τη μοίρα του ανθρώπου και το πέρασμα του χρόνου. Η έκδοση θα περιλαμβάνει τα έντεκα έργα που απαρτίζουν την κεντρική έκθεση, δίνοντας παράλληλα το βήμα σε τρεις διακεκριμένους έλληνες φωτογράφους, τον Νικόλα Βεντουράκη, την Αλεξάνδρα Μασμανίδη και τον Ηλία Σιψά, οι οποίοι εξερευνούν την Αναπαράσταση μέσα από ένα φωτογραφικό ψηφιδωτό που φέρνει στο προσκήνιο την οπτική και αισθητική μεγαλοπρέπεια στο έργο του Αγγελόπουλου.

Για τα κείμενα της έκδοσης το Φεστιβάλ έδωσε βάρος στον ποιητικό λόγο. Ο ποιητής και μεταφραστής Γιάννης Αντιόχου, η ποιήτρια και εμψυχώτρια Παυλίνα Μάρβιν, ο πεζογράφος και φωτογράφος Χρήστος Χρυσόπουλος, καθώς και η ποιήτρια και αρχιτέκτονας Φοίβη Γιαννίση, μοιράζονται τον αντίκτυπο και την επιρροή που άσκησε στους ίδιους η επαφή με το έργο του Αγγελόπουλου. Επιπλέον, στην έκδοση γράφει ο κριτικός κινηματογράφου, σκηνοθέτης και συγγραφέας Νίκος Λυγγούρης, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που έγραψαν για το έργο του Αγγελόπουλου στο θρυλικό κινηματογραφικό περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος. Πενήντα χρόνια αργότερα, ο Λυγγούρης επισκέπτεται ξανά αυτή την αξέχαστη ταινία, κοιτώντας την Αναπαράσταση με νέο βλέμμα.