Είναι η μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα ο νέος σύμμαχος της Τουρκίας στη Συρία;

Η Τουρκία από την αρχή της εμπλοκής στον Συριακό εμφύλιο πόλεμο, όταν επένδυσε στο ενδεχόμενο να υπάρξει όντως μια «αλλαγή καθεστώτος», προτού βρεθεί αντιμέτωπη ταυτόχρονα με την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους και της διαμόρφωσης μιας οιονεί κρατικής κουρδικής οντότητας στη Συρία, είχε επιδιώξει να έχει φιλικές προς αυτήν ένοπλες οργανώσεις της συριακής αντιπολίτευσης.

Αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο όταν αργότερα η Τουρκία ξεκίνησε τις διαδοχικές στρατιωτικές επιχειρήσεις της στο έδαφος της Συρίας, κυρίως με σκοπό να απαντήσει στη δράση των κουρδικών πολιτοφυλακών, οι οποίες βεβαίως την ίδια στιγμή ήταν ο βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ στο ίδιο το «πεδίο» για τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Οι ένοπλες αυτές ισλαμικές ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης που είχαν την υποστήριξη και ενίσχυση της Τουρκίας αποτέλεσαν αυτό που αποκλήθηκε «Συριακός Εθνικός Στρατός».

Η επιμονή της Τουρκίας να αποκτήσει «ζώνη ασφαλείας» στη Συρία

Την ίδια στιγμή επέμενε διαρκώς απευθυνόμενη και στη Ρωσία και στις ΗΠΑ να αποκτήσει μια «ζώνη ασφαλείας» στο έδαφος της Συρίας, παρότι είχε ήδη μια σημαντική παρουσία, ιδίως μετά την κατάληψη της μέχρι τότε υπό κουρδικό έλεγχο Αφρίν.

Η επιμονή αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με ζητήματα «ασφάλειας», ούτε μόνο με την προσπάθεια να περιορίσει την επέκταση του κουρδικού ελέγχου. Έχει να κάνει και με την προσπάθεια να ελέγξει αρκετές περιοχές έτσι ώστε σε αυτές να οργανώσει τη μετεγκατάσταση των εκατομμυρίων Σύριων προσφύγων που βρίσκονται σήμερα σε τουρκικό έδαφος.

Η μετεγκατάσταση αυτή θα εξυπηρετήσει έναν διπλό σκοπό. Από τη μια, θα απαντήσει στην εντεινόμενη δυσαρέσκεια που καταγράφεται στην Τουρκία για την παρουσία των Σύριων προσφύγων, σε αντίθεση με το αρχικό κλίμα έντονης αλληλεγγύης. Από την άλλη, θα επιτρέψει στην Τουρκία να αλλάξει κάπως τη πληθυσμιακή σύνθεση των περιοχών όπου θα μετεγκατασταθούν οι πρόσφυγες περιορίζοντας την αναλογία του κουρδικού στοιχείου.

Η κίνηση αυτή, όμως, έχει διάφορες προϋποθέσεις. Καταρχάς εξακολουθεί να χρειάζεται την έγκριση των ΗΠΑ, που δεν είναι διατεθειμένες να επιτρέψουν στην Τουρκία να απειλήσει ακόμη περισσότερο τους Κούρδους, αλλά και της Ρωσίας που πιέζει ώστε να ολοκληρωθεί η εκκαθάριση των θυλάκων τζιχαντιστών κυρίως στην Ιντλίμπ. Θυμίζουμε ότι μέχρι τώρα η κατάσταση στην Ιντλίμπ στηρίζεται στην υπόσχεση που εξασφάλισε ο Ερντογάν από τον Πούτιν ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις με την υποστήριξη της Ρωσίας δεν θα επιταχύνουν την πίεση σε αυτή την περιοχή για να μην κινδυνεύουν και οι τουρκικές και φιλοτουρκικές δυνάμεις. Όμως, για τη Ρωσία αυτή ήταν μία προσωρινή λύση.

Επιπλέον, η Τουρκία για να μπορέσει να υλοποιήσει το σχεδιασμό της χρειάζεται και συριακές δυνάμεις που να είναι φιλικές προς αυτήν. Οι δυνάμεις του Συριακού Εθνικού Στρατού δεν τα έχουν πάει πολύ καλά σε αυτό, κάτι που αποτυπώνεται στην κακή κατάσταση που υπάρχει στην Αφρίν που πέρασε στον έλεγχο αυτών των δυνάμεων.

Γι’ αυτόν τον λόγο φαίνεται ότι η Τουρκία έχει προσεγγίσει την οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ. Η συγκεκριμένη οργάνωση προέρχεται σε μεγάλο βαθμό το Μέτωπο Αλ-Νούσρα που ουσιαστικά ήταν η Αλ Κάιντα στη Συρία. Είναι μια οργάνωση που εξακολουθεί να θεωρείται τρομοκρατική από τις ΗΠΑ αλλά επισήμως και την Τουρκία. Η ίδια έχει κάνει μια μεγάλη προσπάθεια να παρουσιάσει ένα διαφορετικό προφίλ και να πείσει ότι είναι απλώς μια οργάνωση της συριακής αντιπολίτευσης. Μάλιστα, ο ηγέτης Αμπου Μοχαμέντ αλ-Γκολανί κάνει και δημόσιες εμφανίσεις με δυτικά ρούχα για να δείξει ότι δεν είναι ένας κλασικός «τζιχαντιστής».

Η Χαγιάτ Ταχρί αλ-Σαμ ελέγχει την περιοχή της Ιντλίμπ, που είναι ο τελευταίος μεγάλος θύλακας ένοπλων ισλαμιστικών οργανώσεων στη Συρία, ύστερα από τη σταδιακή εκκαθάριση αρκετών άλλων από τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις με τη βοήθεια της Ρωσίας. Η συριακή κυβέρνηση και η Ρωσία θα ήθελαν να ολοκλήρωναν την εκκαθάριση και αυτής της περιοχής, για να κάνουν ένα αποφασιστικό βήμα προς την ανάκτηση του ελέγχου του μεγαλύτερου μέρους της συριακής επικράτειας. Όμως, η Τουρκία ήταν μέχρι τώρα αντίθετη γιατί φοβάται ότι αυτό θα έθετε σε κίνδυνο και τις δικές της συμμαχικές οργανώσεις αλλά και πιθανόν να δημιουργούσε ένα μεγάλο κύμα προσφύγων προς τα τουρκικά σύνορα. Αυτό εξηγεί και τις συνεχείς διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία πάνω σε αυτό το θέμα.

Γιατί προσεγγίζει η Τουρκία τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ

Το τελευταίο διάστημα υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η Τουρκία έχει αναβαθμίσει τη συνεργασία με την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν αντιστάθηκε ιδιαίτερα στην είσοδο της οργάνωσης και στην περιοχή της Αφρίν, ύστερα από συγκρούσεις με τις φιλοτουρκικές οργανώσεις που την ελέγχουν.

Ήδη υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η Τουρκία θα ήθελε να έχει μια μεγαλύτερη συνεργασία με την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ και τον αλ-Γκολανί. Ο βασικός λόγος είναι ότι η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητά της είναι πολύ μεγαλύτερη των οργανώσεων που αυτή τη στιγμή υποστηρίζει η Τουρκία και ότι αποτελεί τη μόνη δύναμη που θα μπορούσε να σταθεί απέναντι στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, που ουσιαστικά ελέγχονται από τους Κούρδους. Δηλαδή, είναι μια δύναμη που θα μπορούσε να βοηθήσει την Τουρκία να αποκτήσει την «ζώνη ασφαλείας» που επιδιώκει στη Συρία.

Επιπλέον, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ «πιστώνεται» τη σχετική ευταξία και σταθερότητα στην περιοχή που έχει υπό τον έλεγχό της, σε αντίθεση με τις ιδιαίτερα προβληματικές συνθήκες και τις συνεχείς καταγγελίες που υπάρχουν για τις οργανώσεις του Συριακού Εθνικού Στρατού στην Αφρίν. Αυτό θα ήταν κάτι που θα ήθελε η Τουρκία για να μπορέσει να οργανώσει καλύτερα αυτές τις περιοχές υπό τον έλεγχό της, ενώ θα μπορούσε να είναι η δική της απάντηση σε ενδεχόμενη σύμπραξη των Κούρδων με την συριακή κυβέρνηση. Από τη μεριά της η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ και ο αλ-Γκολανί, που εδώ και καιρό αναζητούν κάποιου είδους «αναγνώριση» θα έβλεπαν μια σύμπραξη με την Τουρκία ως έναν τρόπο να αποκτήσουν «μια θέση στο τραπέζι» της συζήτησης για την επόμενη μέρα στη Συρία.

Βεβαίως, όλα αυτά αποτελούν μια οριακή κίνηση από τη μεριά της Τουρκίας. Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ έχουν κάποια διάθεση να «αποχαρακτηρίσουν» την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, ούτε ότι θα ήθελε κάποια διαπραγμάτευση μαζί τους η συριακή κυβερνητική πλευρά. Αντιθέτως, και η Δαμασκός και η Μόσχα θα ήθελαν να δουν να υπάρχουν αποφασιστικότερα βήματα στην επανένταξη και της Ιντλίμπ στην επικράτεια που ελέγχεται από την κυβέρνηση της Συρίας.