Ο Κώστας Πράπογλου εξηγεί στο in πώς μια έκθεση στο Δαφνί μπορεί να μας βοηθήσει να νικήσουμε το σκοτάδι

Ακριβώς έναν χρόνο μετά την πρώτη της παρουσία η έκθεση με τίτλο «Reality check κεφάλαιο ΙΙ: inner sanctum», σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου, επιστρέφει στο εγκαταλελειμμένο κτίριο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής στο Δαφνί με 36 καλλιτέχνες αναζητώντας μέσω της σύγχρονης τέχνης απαντήσεις σε νέα ερωτήματα, γεννήματα ενός διαλόγου μεταξύ καλλιτεχνών και κοινού, που ξεδιπλώνεται αδιάλειπτα από τότε που η εικαστική πράξη έδωσε μια νέα πνοή ζωής στην άδεια και σιωπηρή ανενεργή κλινική του ΨΝΑ.

Υπάρχει το μέλλον και, αν ναι, πόσο κοντά είναι αυτό; Ζούμε το μέλλον και, αν ναι, τι αξία μπορεί να έχουν το παρόν και το παρελθόν;

Η δύναμη αυτή είναι το εσωτερικό ιερό που κατοικεί και κρύβεται στην ψυχή μας. Είναι ο τόπος που αισθανόμαστε οικεία. Είναι το καταφύγιό μας, η εστία της εσωτερικής μας φλόγας, το πολύτιμό μας άδυτο. Πολλές φορές απαιτείται χρόνος για την ανακάλυψή και την συνειδητοποίησή του.

Ο εννοιολογικός αυτός άξονας θα αποτελέσει τη βάση, τη μαγιά αλλά και τη μαγεία της εικαστικής δημιουργίας στο δεύτερο κεφάλαιο του reality check.

Ο κάθε καλλιτέχνης έχει ένα ξεχωριστό δωμάτιο, ενώ ο θεατής θα έχει την ευκαιρία συνομιλίας με αυτά ακολουθώντας μια δική του –προσωπική– χαρτογράφηση της έκθεσης. Αυτή η διαδικασία θα δώσει στον θεατή την δυνατότητα να ανακαλύψει, να αποκωδικοποιήσει και να ερμηνεύσει τα έργα στο δικό του χρόνο. Θα ακολουθεί μια πορεία μέσα στον αντικειμενικό τόπο, αναπτύσσοντας παράλληλα ένα διάλογο με την υποκειμενικότητα του χωροχρόνου μέσα στον οποίο θα εισέρχεται σταδιακά.

O Κώστας Πράπογλου μιλάει στο in για μια δουλειά στην οποία πρέπει όλοι να σταθούμε.

Τι σας ενέπνευσε να κάνετε τις εκθέσεις Reality Check I και ΙΙ;

Ο άξονας της αρχαίας Ιεράς Οδού, που συνέδεε γεωγραφικά και πνευματικά την Αθήνα με την Ελευσίνα, αποτελεί εδώ και κάποια χρόνια, με την ενέργεια, τους συμβολισμούς και τις υποδηλώσεις του, πηγή έμπνευσης για τις εκθέσεις που επιμελούμαι. Με τροφοδοτεί συνεχώς με νέα ερεθίσματα. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας, η Μονή Δαφνίου, χτισμένη στα ερείπια του ιερού του Απόλλωνα Δαφνηφόρου και το κοντινό ιερό της Αφροδίτης Σκαραμαγκά συγκροτούν έναν πόλο ιδιαίτερης φόρτισης που μου γέννησε ερωτήματα σχετικά με τη διερεύνηση των εννοιών του χρόνου και του τόπου, ως βασικών συνισταμένων της ανθρώπινης πραγματικότητας που προσλαμβάνονται, όμως, διαφορετικά από κάθε άνθρωπο και αφήνουν διαφορετικό αποτύπωμα στον εσωτερικό του κόσμο.

Η περυσινή έκθεση αποτέλεσε μία απόπειρα διαπραγμάτευσης πολυεπίπεδων απαντήσεων μέσω της σύγχρονης εικαστικής πράξης που σχετίζονταν περισσότερο με την ατοπικότητα και την αχρονικότητα. Φέτος, τόσο εγώ όσο και οι καλλιτέχνες, επιχειρούμε μία κατάδυση στο εσωτερικό ιερό, την πηγή της εσωτερικής δύναμης του καθενός και της καθεμίας και την ανάσυρση από αυτό σπαραγμάτων φωτός και ελπίδας μέσω της τέχνης. Οι εννοιολογικοί άξονες και των δύο εκθέσεων έχουν ως βασικό παρονομαστή όχι μόνο την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο καθένας από εμάς αλλά και το ταξίδι ίασης και κάθαρσης που μπορεί ενδεχομένως να επιτύχει. Με τον χρόνο και τον χώρο ως βασικούς παίχτες αυτού του παιχνιδιού, καλούμαστε μέσα από τις δύο εκθέσεις στο Δαφνί να έρθουμε αντιμέτωποι όχι μόνο με το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο ζούμε αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Πώς συνδέονται με την Ψυχιατρική Κλινική στο Δαφνί;

Η ανενεργή εδώ και δεκαετίες συγκεκριμένη κλινική του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου στο Δαφνί εντάσσεται εννοιολογικά αλλά και χωροταξικά στην πορεία της αρχαίας Ιεράς Οδού και συμπυκνώνει τον διαχρονικό αγώνα του ανθρώπου να διερευνήσει τα άδυτα της ψυχής του, να νικήσει το σκοτάδι και να προχωρήσει στη ζωή του δυνατότερος και σοφότερος ως προς το ποιος είναι και τι επιζητά. Το κτίριο αυτό τα τελευταία δύο χρόνια αναδύεται ως ένα σώμα που μας αποκαλύπτει τις ατέλειες, τα σημάδια και τη φθορά του αλλά και που αναγεννάται μέσα από τα έργα που φιλοξενεί και μέσα από τις συζητήσεις, τη δημιουργία, τη χαρά, το γέλιο, ακόμα και τα δάκρυα όσων συμμετέχουμε αλλά και των επισκεπτών, ως κοινωνών αυτής της διαδικασίας.

Ποια είναι τα ερωτήματα και οι απαντήσεις που καλούνται να διαπραγματευθούν οι επισκέπτες της έκθεσης;

Ο εννοιολογικός πυρήνας της φετινής έκθεσης είναι, όπως προανέφερα, το εσωτερικό ιερό μας, το οποίο λειτουργεί ως πυξίδα, ως κολυμβήθρα κάθαρσης, ως τόπος γαλήνης και αυτοΐασης. Το πώς αυτό το εσωτερικό ιερό δομείται, λειτουργεί και κάποιες φορές αποκαλύπτεται σε τρίτους, είναι προφανώς κάτι μοναδικό για τον καθένα και την καθεμία μας και αυτό αποτυπώνεται στα πολλά διαφορετικά εκφραστικά μέσα και υλικά που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες στα έργα τους. Ο κάθε καλλιτέχνης διαχειρίζεται και απαντά με το μοναδικό οπτικό του ρεπερτόριο αλλά και ο κάθε θεατής μπορεί αδιαπραγμάτευτα να δώσει τις δικές του ερμηνείες, να βιώσει και να αισθανθεί με τον δικό του τρόπο την ένταση του χώρου και τη δύναμη των έργων. Τα έργα λειτουργούν ως ερεθίσματα και τροφή για σκέψη, σε διαφορετικό βαθμό για τον κάθε άνθρωπο.

Ποιο είναι το σκεπτικό του στησίματος της έκθεσης;

Το ζητούμενο για εμένα, τόσο πέρυσι όσο και φέτος, ήταν κάθε δημιουργός να έχει έναν διακριτό χώρο, στον οποίο θα εγκιβωτίσει τη δική του προσέγγιση στους εννοιολογικούς άξονες των εκθέσεων, κάτι το οποίο εξυπηρετείται ιδανικά από τη δομή του κτιρίου με τους πρώην θαλάμους νοσηλείας. Ως προς την περιήγηση των επισκεπτών, αυτή είναι ελεύθερη, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει κάποια προτεινόμενη διαδρομή, έτσι ώστε να ανακαλύπτουμε τα έργα με όποια σειρά επιθυμούμε –μία πλοήγηση εντελώς προσωπική όπως άλλωστε και η έννοια του εσωτερικού ιερού.

Ποιο είναι σήμερα το τοπίο της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα;

Η σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα -τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια- βρίσκεται σε ένα καλό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες και τις δυσμενείς συνθήκες της εποχής που διανύουμε. Η πληθώρα των ταλαντούχων Ελλήνων εικαστικών, μαζί με τον μεγάλο αριθμό ξένων δημιουργών που πλέον ζουν στη χώρα μας, συνθέτουν ένα μωσαϊκό εικαστικής πράξης που συνδυάζει πολυεπίπεδες επιρροές και τεχνικές καθώς και νέα μέσα. Ο διάλογος ανάμεσά τους πιστεύω πως είναι αρκετά εποικοδομητικός. Η έκρηξη διοργανώσεων που ακολούθησε μετά την άρση των αυστηρών περιορισμών λόγω της πανδημίας αφενός έδωσε την ευκαιρία σε όσες και όσους δούλευαν τον καιρό του εγκλεισμού να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και αφετέρου στο διψασμένο κοινό να έρθει σε επαφή με την τέχνη που τόσο είχε στερηθεί. Βεβαίως, παραμένει το ζήτημα των περιορισμένων διαθέσιμων πόρων από πλευράς της πολιτείας για σημαντικές διοργανώσεις καθώς και η έλλειψη, συχνά, σαφούς στόχευσης των σχετικών οικονομικών ενισχύσεων από ιδιωτικούς φορείς, οι οποίοι, όντως, δείχνουν διάθεση στήριξης του σύγχρονου εικαστικού λόγου. Θεωρώ ότι το ζητούμενο είναι η εδραίωση διαφανών και με σαφή κριτήρια διαδικασιών αξιολόγησης  στο στάδιο της επιλογής καθώς και αποτίμησης του καλλιτεχνικού αποτελέσματος των εικαστικών δράσεων που διεκδικούν είτε δημόσια είτε ιδιωτική χρηματοδότηση.