Λίβανος: Αναζητώντας επίλογο στην τραγωδία της πάλαι ποτέ «Ελβετίας της Μέσης Ανατολής»

Πλήρης κατάρρευση

Στο μεσοδιάστημα, το 80% των περίπου 6,5 εκατομμυρίων κατοίκων του Λιβάνου έχει βυθιστεί στη φτώχεια, όπως δείχνουν τα στοιχεία του ΟΗΕ. Πολλοί δυσκολεύονται να αγοράσουν ακόμη βασικά τρόφιμα, όπως το ψωμί.

Η άφιξη στο λιμάνι της Τρίπολης του πρώτου φορτίου σιτηρών από την Ουκρανία, στα τέλη Σεπτεμβρίου, λίγο εκτιμάται ότι μπορεί να βελτιώσει τη δραματική κατάσταση, που άλλωστε εκτείνεται σε όλους τους τομείς της χώρας.

Το εθνικό νόμισμα, η λίρα του Λιβάνου, έχει γίνει «κουρελόχαρτο», χάνοντας πάνω από 95% της αξίας. Ο πληθωρισμός είναι τριψήφιος, με προβλέψεις ότι θα φτάσει το 178% μέχρι το τέλος του έτους, εξαϋλώνοντας έτι περαιτέρω την αγοραστική δύναμη σε μια χώρα που εξαρτάται από εισαγωγές ακόμη και για τα απαραίτητα.

Με τις περισσότερες τράπεζες επί της ουσίας χρεοκοπημένες, οι καταθέτες βλέπουν τις αποταμιεύσεις τους σε ξένο νόμισμα -κυρίως σε δολάριο- να εξαλείφονται. Καθώς οι περιορισμοί έχουν συρρικνώσει τις αναλήψεις σε… χαρτζιλίκι, η χώρα γίνεται πλέον μάρτυρας μιας σειράς ληστειών από απεγνωσμένους πολίτες που θέλουν να αποσύρουν τις μπλοκαρισμένες καταθέσεις τους.

Ο δημόσιος τομέας και οι υπηρεσίες έχουν επίσης καταρρεύσει. Η ηλεκτροδότηση διαρκεί μόνο λίγες ώρες ώρες την ημέρα. Το καθαρό πόσιμο νερό έχει γίνει πολυτέλεια, με αποτέλεσμα τώρα να καταγράφεται ανησυχητική αύξηση κρουσμάτων χολέρας.

Τα περισσότερα νοσοκομεία εν τω μεταξύ υπολειτουργούν, εν μέσω τραγικών ελλείψεων σε εξοπλισμό, φάρμακα (ειδικά αντικαρκινικά), αλλά πλέον και σε προσωπικό.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου το 40% των γιατρών και το 30% των νοσηλευτών έχουν μεταναστεύσει μόνιμα ή εργάζονται με μερική απασχόληση στο εξωτερικό.

Όχι τυχαία, οργανώσεις κάνουν λόγο για το μεγαλύτερο εν γένει κύμα μετανάστευσης από την εποχή του λιβανικού εμφυλίου (1975-1990).

Όλο και περισσότεροι προσπαθούν να φύγουν μέσα της Μεσογείου. Μόλις τα τέλη Σεπτεμβρίου, 94 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, όταν μια βάρκα γεμάτη μετανάστες και πρόσφυγες -Λιβανέζους, Σύρους και Παλαιστίνιους- ανατράπηκε λίγο μετά την απόπλου από τις βόρειες ακτές του Λιβάνου.

Μια πολυεπίπεδη κρίση

Μοιραία, η οικονομική κρίση και πολιτικό τέλμα στη χώρα έχουν συμβάλει σε μια κατάσταση κοινωνικής αναταραχής και γενικής απόγνωσης.

Στην τελευταία Παγκόσμια Έκθεση Συναισθημάτων του ινστιτούτου Gallup ο Λίβανος αναφέρεται ως η πιο θυμωμένη χώρα στον κόσμο, καταλαμβάνοντας μόλις τη δεύτερη θέση πίσω από το Αφγανιστάν σε δείκτες που αποτυπώνουν π.χ. τα επίπεδα θλίψης ή καταπίεσης.

Όλα αυτά τα συναισθήματα ωστόσο δεν ξεσπούν μόνο σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Νέα στοιχεία του λιβανέζικου ερευνητικού κέντρου Information International δείχνουν αύξηση κατά 18% των δολοφονιών και κατά 7,8% των αυτοκτονιών φέτος, σε ετήσια βάση.

Σύμφωνα με τη ΜΚΟ Embrace για την ψυχική υγεία στον Λίβανο, σήμερα καταγράφεται μια απόπειρα αυτοκτονίας κάθε έξι ώρες. Η συχνότητα περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος γυναικών αποκτά συν τω χρόνω επίσης εφιαλτικές διαστάσεις.

Η κρίση ψυχικής υγείας είναι ωστόσο μόνο μια παράμετρος της «κληρονομιάς» καταστροφής από την οικονομική κρίση στον Λίβανο.

Με το σύστημα ηλεκτροδότησης να υπολειτουργεί -ακόμη και με τη χρήση ακατάλληλων, όπως καταγγέλλεται, καυσίμων- οι γεννήτριες ντίζελ λειτουργούν πλέον σε 24ωρη βάση από άκρη σε άκρη της χώρας, σε σπίτια, νοσοκομεία, υπηρεσίες και επιχειρήσεις.

Το αποτέλεσμα είναι να έχει επιδεινωθεί δραματικά η ατμοσφαιρική ρύπανση -κατά 300% από την αρχή της κρίσης, σύμφωνα με εκτιμήσεις- με τον αέρα του Λιβάνου να είναι πλέον μολυσμένος από τοξικές εκπομπές και καρκινογόνες ουσίες.

Την κατάσταση επιβαρύνει άλλωστε και η ανεξέλεγκτη καύση σκουπιδιών σε 900 ανοιχτές χωματερές ανά τη χώρα.

Ερευνητές στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού προειδοποιούν για επιπλέον 550 καρκινοπαθείς και 3.000 πάσχοντες με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) κάθε χρόνο.

Ντόμινο καταστροφής

Ταυτόχρονα, διαμορφώνεται μια σοβαρή κρίση νερού. Αν ο Λίβανος είναι μια χώρα σχετικά πλούσια σε υδάτινους πόρους για τα δεδομένα της Μέσης Ανατολής, η κακή διαχείρισή τους, η αδιαφορία των αρχών και η κρατική διαφθορά τα έχουν κυριολεκτικά δηλητηριάσει.

Το 92% των λυμάτων στον Λίβανο απορρίπτεται χωρίς επεξεργασία. Η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων είναι ανεξέλεγκτη. Τα βιομηχανικά απόβλητα έχουν καταστροφικό αποτύπημα.

Η διείσδυση του θαλάσσιου νερού επιδεινώνει το πρόβλημα. Οι υποδομές είναι παλιές, συχνά ανεπαρκείς και έχουν καταρρεύσει. Τα λύματα εισχωρούν στο νερό που πίνουν οι άνθρωποι, με αποτέλεσμα τη μετάδοση ασθενειών. Η ηπατίτιδα Α θερίζει.

Η τιμή του καθαρού πόσιμου νερού που διανέμεται με βυτιοφόρα έχει εξαπλασιαστεί από το 2019, σύμφωνα με τη UNICEF, που πλέον προειδοποιεί ότι το 71% του πληθυσμού κινδυνεύει να μείνει χωρίς πρόσβαση σε νερό.

Η άρδευση των αγροκτημάτων επίσης επηρεάζεται, συνεπώς και η παραγωγή τροφίμων. Τα δάση εν τω μεταξύ αποδεκατίζονται, τόσο με την παράνομη κοπή δέντρων για καυσόξυλα και θέρμανση το χειμώνα, όσο κυρίως με την άναρχη δόμηση ακόμη και σε παρθένες δασικές εκτάσεις.

Καθώς ολοένα και περισσότεροι Λιβανέζει στρέφονται εν τω μεταξύ στην εγκατάσταση ηλιακών πάνελ ως εναλλακτική στις γεννήτριες ντίζελ -εξαιρετικά κοστοβόρες πια, λόγω τιμής του καυσίμου- εκφράζονται φόβοι για αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών από πρόχειρες τοποθετήσεις και κακές καλωδιώσεις.

Με όλα αυτά ως φόντο, πολλοί έχουν χάσει κάθε ελπίδα για το εάν και πότε ο Λίβανος θα καταφέρει να ορθοποδήσει. Ακόμη κι εάν σταματήσει κάποια στιγμή στο μέλλον να αποτελεί σημείο αναφοράς της οικονομικής καταστροφής, οι φόβοι εντείνονται ότι η Χώρα των Κέδρων θα έχει μέχρι τότε μετατραπεί σε hotspot της κλιματικής αλλαγής.