Οι σοφιστές – Αντιφών ο σκοτεινός (Μέρος Α’)

Στο πλαίσιο της εξέτασης των φορέων της σοφιστικής, το όνομα του Αντιφώντος –κοινότατο στην Αττική τότε– δημιουργεί χωρίς αμφιβολία μια σειρά από ζητήματα. Και τούτο, διότι με το όνομα αυτό σώζονται πολυάριθμα συγγράμματα, λόγοι και βιβλία, που δε γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας εάν πρέπει να αποδοθούν σε έναν μόνο ή σε δύο συγγραφείς που έφεραν το συγκεκριμένο όνομα.

Ειδικότερα, αυτό που τίθεται εν αμφιβόλω είναι το εάν ήταν ένα και το αυτό πρόσωπο ο σοφιστής Αντιφών και ο ρήτορας Αντιφών. Για τον δεύτερο, τον επονομαζόμενο και Ραμνούσιο λόγω της καταγωγής του, πληροφορίες μάς δίνει ο Θουκυδίδης, ο οποίος κάνει λόγο για ένα γερό μυαλό, από τα καλύτερα της εποχής του. Ο άνθρωπος αυτός υπήρξε ο ιθύνων νους του πραξικοπήματος των ολιγαρχικών στην Αθήνα το 411 π.Χ., μετά δε την κατάρρευση της Αρχής των Τετρακοσίων καταδικάστηκε σε θάνατο.

Πέραν τούτου, ο Αντιφών ο Ραμνούσιος υπήρξε λογογράφος (συγγραφέας δικανικών λόγων για λογαριασμό άλλων) έναντι αδρής αμοιβής και εξέχων δάσκαλος της ρητορικής – ρητοροδιδάσκαλο περιωπής τον χαρακτηρίζει ο Πλάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στους μαθητές του συγκαταλέγεται ενίοτε και ο ίδιος ο Θουκυδίδης. Κύρια χαρακτηριστικά των σωζόμενων λόγων του –και αναφερόμαστε στους λιγοστούς που θεωρούνται στα σίγουρα γνήσιοι– είναι η αξιοπρόσεκτη δομή και η στρωτή αττική γλώσσα.

Δεδομένης τώρα της πολιτικής δράσης του Αντιφώντος του Ραμνουσίου ως καθοδηγητή του ολιγαρχικού πραξικοπήματος, η αναφορά στη φυσική ισότητα όλων των ανθρώπων σε ένα απόσπασμα του συγγράμματος Περί Αληθείας μοιάζει όντως αντιφατική, γι’ αυτό και αποτελεί ένα από τα επιχειρήματα όσων τάσσονται υπέρ της διάκρισης ανάμεσα στο σοφιστή Αντιφώντα και το ρήτορα Αντιφώντα.