«Το φαινόμενο των ναρκωτικών στη χώρα είναι παλιό», παραδέχθηκε τις προάλλες σε δημόσια εκδήλωση ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Ιράκ, Κασίμ αλ-Αράζι, «όμως εσχάτως έχει κλιμακωθεί και στοχεύει τη νεολαία».

Έκρουσε, δε, το καμπανάκι του κινδύνου για μια «σημαντική και επικίνδυνη» κατάσταση, καθώς η πολύπαθη χώρα της Μέσης Ανατολής παγιώνεται ως περιφερειακός κόμβος ναρκωτικών.

Τεράστιες ποσότητες διακινούνται καθημερινά από και προς τα πορώδη σύνορά της. Στα εδάφη της, τα ποσοστά τοξικοεξάρτησης έχουν χτυπήσει «κόκκινο».

Ολόκληρες γενιές εξαθλιωμένων από τους πολέμους στο Ιράκ και  από το χάος που αυτοί άφησαν πίσω τους βρίσκονται σήμερα στη δίνη μιας επιδημίας εθισμού και μιας κρίσης απελπισίας.

Τα υψηλότερα ποσοστά αναφέρεται ότι καταγράφονται στις τάξεις των νέων ηλικίας 15-35 ετών, κυρίως στη Βαγδάτη και στις κεντρικές και νότιες επαρχίες του Ιράκ.

Κοινός παρονομαστής είναι η έλλειψη προοπτικής για το μέλλον, στο φόντο κοινωνικών ανισοτήτων, ενός προβληματικού εκπαιδευτικού συστήματος και υψηλών ποσοστών ανεργίας.

Ο δημόσιος τομέας είναι στο χείλος της κατάρρευσης, η διαφθορά εκτεταμένη, οι ευκαιρίες στις πόλεις περιορισμένες. Ακόμη λιγότερες είναι αυτές που προσφέρονται πια στην ιρακινή ύπαιθρο.

Μπροστά σε αυτό το πολυεπίπεδο αδιέξοδο, ολοένα και περισσότεροι επιχειρούν να «αποδράσουν» μέσα από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Βρίσκονται εξάλλου παντού γύρω τους.

Το γεγονός ότι η τοξικοεξάρτηση είναι ποινικό αδίκημα στο Ιράκ κάθε άλλο πάρα δείχνει να τους αποθαρρύνει.

Εξισώνοντας θύματα και θύτες

Σύμφωνα με την ιρακινή Γενική Διεύθυνση Ελέγχου Ναρκωτικών, μέσα στα τελευταία δυόμιση χρόνια έχουν συλληφθεί πάνω από 20.000 χρήστες ναρκωτικών, ενώ έχουν κατασχεθεί περισσότερα από 500.000 κιλά ψυχοτρόπων ουσιών και εκατομμύρια ναρκωτικά χάπια.

Δικηγόροι και πρώην αξιωματούχοι ζητούν εδώ και χρόνια την αλλαγή της νομοθεσίας περί ναρκωτικών, με αυστηροποίηση των ποινών για τους διακινητές και με τη θέσπιση κρατικής μέριμνας για τους χρήστες.

«Η κυβέρνηση πρέπει να επισπεύσει την ίδρυση κλινικών απεξάρτησης και να προχωρήσει σε αλλαγή του νόμου, που θα τους αναγνωρίζει τους χρήστες ναρκωτικών ως ασθενείς που χρήζουν φροντίδας, αντί να τους φυλακίζει μαζί με εμπόρους του θανάτου», λέει στην αραβική εφημερίδα Asharq Al-Awsat ο Φάντελ Αλ-Γκράουι, πρώην μέλος της ανεξάρτητης Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ιράκ.

Εν μέσω πολιτικής αστάθειας και διχασμού, ωστόσο, ακόμη και αυτό το θέμα σέρνεται εδώ και χρόνια. Όπως επισημαίνει η Washington Post σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ από τη Βασόρα, έμεινε επί της ουσίας στα «χαρτιά» ακόμη και ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2017 για τη δημιουργία κρατικών εγκαταστάσεων απεξάρτησης μέσα στην επόμενη διετία.

Πέντε χρόνια μετά, αυτές είναι μόλις τρεις σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ ο πληθυσμός των τοξικοεξαρτημένων έχει γιγαντωθεί.

Προτάσεις για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και για εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των νέων έμειναν και αυτές στα λόγια.

Το αποτέλεσμα είναι τα κελιά να είναι σήμερα ασφυκτικά γεμάτα με συλληφθέντες διακινητές, αλλά και χρήστες. Οι επιδρομές πυκνώνουν. Οι φάκελοι υποθέσεων -σοβαρών και μη- στοιβάζονται στα γραφεία αστυνομικών και εισαγγελέων.

Στο μεσοδιάστημα, το λαθρεμπόριο ναρκωτικών γιγαντώνεται, γεμίζοντας τις τσέπες όχι μόνο παραγωγών και ναρκεμπόρων, αλλά και διεφθαρμένων αξιωματούχων.

«Κόμβος» θανάτου

Πολιτοφυλακές -ορισμένες με στενούς δεσμούς με το Ιράν-, φυλές, εργαζόμενοι και στελέχη σε κρατικές υπηρεσίες καταγγέλλεται ότι έχουν κομβικό ρόλο σε αυτόν τον κύκλο παρανομίας, που εκτείνεται πολύ πέραν των ιρακινών συνόρων.

Ένα σχετικά μικρό ποσοστό του λαθρεμπορίου γίνεται μέσω της δυτικής ερήμου, στα σύνορα με Συρία, και αφορά κυρίως χάπια Captagon, γνωστά και ως «χάπια των τζιχαντιστών».

Όμως σχεδόν το 90% των ναρκωτικών ουσιών που μπαίνουν στα ιρακινά εδάφη έρχονται πλέον από τα ανατολικά σύνορα με το Ιράν. Κυρίαρχη έχει γίνει μάλιστα η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, που παράγεται μαζικά κυρίως στο Αφγανιστάν, χάρη σε νέες μεθόδους εξαγωγής εφεδρίνης από ένα τοπικό φυτό που φύεται στα βουνά.

Καθώς οι έλεγχοι εντείνονται, οι συμμορίες χρησιμοποιούν νέα μέσα και μεθόδους, διακινώντας ναρκωτικά ακόμη και με drones.

Πρωταρχικός ωστόσο στόχος δεν είναι να κατακλύσουν το Ιράκ -όπου ο πληθυσμός δεν έχει αγοραστική δύναμη- αλλά να χρησιμοποιήσουν τα πλημμελώς φυλασσόμενα εδάφη του ως διάδρομο προς πιο πλούσιες αγορές.

«Το Ιράκ, όπως ο Λίβανος και η Ιορδανία, χρησιμοποιείται εδώ και καιρό ως δίοδος για τη μεταφορά του Captagon από τη Συρία στη Σαουδική Αραβία», αναφέρει σε πρόσφατο άρθρο του στο Arab Weekly ο Δρ Χαΐντ Χαΐντ, συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Chatham House σε θέματα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής.

«Η σημασία του Ιράκ για το παράνομο εμπόριο της Συρίας, αξίας άνω των 5,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων», εξηγεί, «έχει αυξηθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό, λόγω αυξημένων δυσκολιών στη μεταφορά ναρκωτικών μέσω του Λιβάνου».

Το λαθρεμπόριο κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης από το Αφγανιστάν και το Ιράν έχει αυξηθεί εν τω μεταξύ σε όλη τη Μέση Ανατολή, «ακολουθώντας τη γνωστή από τα παλιά οδό του εμπορίου οπίου και ηρωίνης», αναφέρει σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ η Washington Post.

Στην Τουρκία, επισημαίνει, οι αρχές ασφαλείας κατέσχεσαν πέρυσι πάνω από 5,5 τόνους της γνωστής και ως «κοκαΐνης των φτωχών».

«Μόλις μέσα στους πρώτους επτά μήνες του 2022, οι αντίστοιχες ποσότητες αυξήθηκαν στους 8,6 τόνους», επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα. Σύμφων με τις αρχές, μέρος τους «προοριζόταν για την ΕΕ, τη νοτιοανατολική Ασία, μέχρι και την Αυστραλία».

Headlines