Οσο υπάρχουν δάσκαλοι…

Ο συμπαθής στους τρόπους και στην όψη κύριος – μαλλί κατάλευκο, πρόσωπο στρουμπουλό γηράσκοντος μωρού, ζακέτα χειροποίητη, πλεγμένη από τη σύζυγό του -, ο φίλος φίλων που είχε κάτσει στο τραπέζι μας, άστραφτε και βρόνταγε. «Πώς είναι δυνατόν», αναρωτιόταν, «η Ακαδημία να αποκλείσει τον Τίτο Πατρίκιο; Πώς γίνεται οι νέοι να μην ξέρουν ένα – ούτε ένα – ποίημα της Κικής Δημουλά; Παρά να τραγουδάνε τα σουξέ εκείνης της… εκείνης της Δέσποινας Βανδή; Πόσο πιο χαμηλά θα πέσουμε;».

Κρατήθηκα για να μην τον ενημερώσω ότι η Δέσποινα Βανδή είναι αφενός σε εμένα πολύ συμπαθής, βρισκόταν αφετέρου στα φόρτε της πριν από μία εικοσαετία. Το γεγονός πως κάποιοι σαν εκείνον επιμένουν να τη θεωρούν πολιτιστικό κίνδυνο, απειλή για τη νεολαία, θα το έβρισκα – στη θέση της – άκρως κολακευτικό. «Είχε καμιά σκασίλα ο Τίτος Πατρίκιος», τον ρώτησα, «πόσω δε μάλλον ο Μιχάλης Γκανάς – ο οποίος καν δεν καταδέχθηκε να υποβάλει τα διαπιστευτήριά του στους εκλέκτορες – να ανακηρυχθούν «αθάνατοι»;» («Αθάνατοι» αλληλοαποκαλούνται, ίσως ακόμα, τα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών…) «Απευθυνόταν η Κική Δημουλά στις πλατιές μάζες; Ποίηση εσωτερικού χώρου έγραφε, ερμητική ενίοτε. Παρ’ όλ’ αυτά, τα έργα της ευτύχησαν και εμπορικά…».  «Και τι, δηλαδή, πρέπει να καταναλώνουν οι πλατιές λαϊκές μάζες; Σκουπίδια;» κατακοκκίνισαν τα μάγουλά του. «Εμείς ως μαθητές, ως φοιτητές, ακούγαμε το «Αξιον Εστί»! Τη «Ρωμιοσύνη»!».

«Και τα είδαμε τα χαΐρια σας…» ξαναμαγκώθηκα για να μη γίνω αγενής. «Η τέχνη για να έχει ευρεία λαϊκή απήχηση πρέπει να συνομιλεί ευθέως με το κοινό βίωμα», του είπα. «Οταν δημιουργούσαν ο Ελύτης και ο Ρίτσος, το κοινό βίωμα περιελάμβανε πατριωτικές εποποιίες και εμφύλιες συμφορές. Ηταν μια εποχή εν πολλοίς φρικτή, καλλιτεχνικά ωστόσο γονιμότατη. Πολέμησε ο Ελύτης στην Αλβανία, κινδύνεψε να αφήσει εκεί τα κοκαλάκια του, για να επωασθεί εντός του το αριστούργημά του. Σήμερα τι θα έκανε; Θα πήγαινε εθελοντής στην Ουκρανία; Μα όταν το κακό δεν βροντάει την πόρτα του δικού σου σπιτιού, όταν ταξιδεύεις για να το συναντήσεις, έχεις – θέλοντας και μη – την αποστασιοποίηση του παρατηρητή. «Οχι, δεν σε ξεσήκωσαν οι βόγγοι των σκλαβωμένων και οι αντεροβγάλτες. Αν κάποια μέρα βρέθηκες στο Μεσολόγγι, ήταν για να ξορκίσεις τους δικούς σου εφιάλτες…» σκιαγραφεί τον λόρδο Βύρωνα ο Νάσος Βαγενάς, που έφαγε κι εκείνος πόρτα από την Ακαδημία».

«Σήμερα δεν έχουμε ανοιχτά μέτωπα; Πληγές που αιμορραγούν; Το Μεταναστευτικό, το Ενεργειακό, η ακρίβεια; Η ανασφάλεια για το μέλλον;». «Προφανώς. Βιώνονται όμως από τον καθένα διαφορετικά. Αλλο να αποτροπιάζεις για τα εγκλήματα του Κολωνού από τη μεσοαστική σου συνοικία, άλλο να κατοικείς κι εσύ εκεί και να μετράς φραγκοδίφραγκα για να βγάλεις τον μήνα. Για να διατηρείς, ζώντας στον Κολωνό, ακέραια την ηθική σου συγκρότηση, απαιτούνται άλλα κότσια…».

«Ταξικές αντιθέσεις ανέκαθεν υπήρχαν». «Δεν μιλάμε πλέον για αντιθέσεις. Μα για παράλληλες πραγματικότητες. Οποιος μισογεμίζει το καλάθι του από τις προσφορές του εκπτωτικού σουπερμάρκετ σπανίως συγχρωτίζεται με εκείνον που διαλέγει λιχουδιές από το ντελικατέσεν. Το πολύ να έχουν μια τυπική σχέση υπαλλήλου – εργοδότη, υφιστάμενου – προϊστάμενου. Καθώς δε η κοινωνική κινητικότητα τείνει να χαθεί, οι άνθρωποι εγκλωβίζονται ισοβίως στους μικρόκοσμούς τους». «Τελείωσε άρα το κοινό βίωμα…».

«Ο έρωτας κι ο θάνατος θα αφορούν πάντα τους πάντες. Και ας εμπνέουν ποπ σουξέ – πού το κακό;». «Και η υψηλή τέχνη;».

«Ζητούμενο στην εποχή μας δεν είναι η υψηλή, η μεγαλόπνευστη, αλλά η διεισδυτική τέχνη. Η τέχνη που με τόλμη και με ακρίβεια θα καθρεφτίσει την κοινωνία όπως είναι: κατακερματισμένη, εξόχως αντιφατική, ανόητη πολύ συχνά. Χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες, εξιδανικεύσεις, μημουαπτισμούς, διδακτικότητα. Μια τέτοια τέχνη, ναι, την έχουμε ανάγκη. Εστω και αν στην αρχική επαφή μαζί της ίσως αγριευτούμε. Ο δημιουργός της – φευ – πρέπει να διαθέτει τη νηφαλιότητα ενός χειρουργού και την παραφορά ενός θηρίου».

«Εχουμε τέτοιους δημιουργούς στις μέρες μας;». «Οσο υπάρχουν δάσκαλοι, θα βγαίνουν μαθητάδες…».