Λαμία: Ενας ξενώνας για κακοποιημένες γυναίκες που δείχνει το μέγεθος του προβλήματος

Γράφει η Παρασκευή Γκίκα

Συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία που δίνονται συχνά στη δημοσιότητα από τη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας Φύλων, για τις γυναικοκτονίες και την κακοποίηση γυναικών .

Σχεδόν 60 γυναικοκτονίες έχουν συγκλονίσει το πανελλήνιο την τελευταία τριετία. Όχι ότι παλαιότερα δεν είχαμε τέτοια φαινόμενα, απλά τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά τον εγκλεισμό, εξαιτίας της πανδημίας, παρατηρείται έξαρση. Μελέτες που να εξηγούν τεκμηριωμένα την αύξηση των περιστατικών κακοποίησης γυναικών δεν υπάρχουν.

Ωστόσο αρκετοί επιστήμονες εικάζουν πως ειδικά μετά το #metoo, η συζήτηση για την κακοποίηση που οι περισσότεροι πια λένε τα πράγματα με το όνομά τους καθώς και η στήριξη κοινωνικών δομών όπως οι ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση περιστατικών κακοποίησης.

Κακοποίηση γυναικών

Ενας από αυτούς τους ξενώνες φιλοξενίας βρίσκεται στον δήμο Λαμιέων, κι εκεί όπως και σε άλλες δομές σε όλη την Ελλάδα μπορεί κανείς να αντλήσει στοιχεία για τα στάδια του κύκλου της βίας, τα χαρακτηριστικά του θύτη και του θύματος και πως επηρεάζει μια γυναίκα – θύμα στο να αναζητήσει βοήθεια, η οικονομική της κατάσταση και η ύπαρξη παιδιών.

Ο Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών του Δήμου Λαμιέων λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2013 και είναι ο 2ος Ξενώνας του «Εθνικού Προγράμματος για την Ουσιαστική Ισότητα των Φύλων 2010 – 2013″ της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων που λειτούργησε πανελλαδικά.

«Έχει δυναμικότητα 20 κλινών. Φιλοξενούνται γυναίκες θύματα έμφυλης βίας ή/και πολλαπλών διακρίσεων (π.χ. μετανάστριες, προσφύγισσες, μονογονείς, ΑμεΑ, άνεργες, Ρομά κ.λπ.) μαζί με τα παιδιά τους, μέχρι την ηλικία των δεκαοκτώ (18) ετών, εφόσον πρόκειται για κορίτσια, και των δώδεκα (12) ετών, εφόσον πρόκειται για αγόρια. Δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό τέκνων της κάθε αιτούσας φιλοξενίας, εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα. Ελλείψει διαθεσιμότητας οι γυναίκες παραπέμπονται σε Ξενώνες που έχουν διαθεσιμότητα» μας λέει η κα Μπάκου Μαρία, η κοινωνική λειτουργός του ξενώνα.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε έξαρση περιστατικών βίας κατά των γυναικών. Η κα Μπάκου μας επισημαίνει πως «έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες περιστατικών. Δεν σημαίνει όμως ότι έχει αυξηθεί η βία. Οι γυναίκες έχουν αρχίσει και μιλούν.

Κι αυτό είναι σημαντικό. Τα τελευταία χρόνια και ειδικά με αφορμή το κίνημα #metoo έρχονται στη δημοσιότητα περιστατικά βίας, που στο παρελθόν αποτελούσαν ταμπού και αποκρύπτονταν.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση των περιστατικών βίας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι σε περιόδους εγκλεισμού ή ακόμα στις διακοπές των Χριστουγέννων, που περνάει πολύ χρόνο μαζί ένα ζευγάρι το οποίο έχει ήδη προβλήματα, αυξάνονται και εντείνονται τα περιστατικά βίας. Ο εγκλεισμός είχε ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να παραμείνουν παγιδευμένες στο ίδιο τους το σπίτι με τους καταπιεστές τους, χωρίς να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης και ασφάλειας.

Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας την περίοδο της καραντίνας τετραπλασιάστηκαν. Πιο συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 2020 η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 έλαβε συνολικά 1.769 κλήσεις εκ των οποίων οι 1.070 αφορούσαν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ενώ οι αντίστοιχες κλήσεις το Μάρτιο ήταν 325.

Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι την περίοδο του υποχρεωτικού εγκλεισμού λόγω του Covid-19 τα θύματα εξαναγκάζονται να ζουν αδιαλείπτως στον ίδιο χώρο με τους θύτες.»

Το προφίλ των δραστών και η βία

Στη συνέχεια μας μίλησε για την πιο συχνή μορφή βίας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που καταφεύγουν στους ξενώνες  καθώς και για το ψυχολογικό προφίλ των δραστών. «Το επικρατέστερο είδος βίας στους Ξενώνες Φιλοξενίας είναι η ενδοοικογενειακή βία με ποσοστό 79%, όπως αναφέρεται στη 2η Ετήσια Έκθεση για τη Βία Κατά των Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (Νοέμβριος 2021).

Η σχέση των φιλοξενούμενων γυναικών με τον δράστη είναι κυρίως συζυγική (νυν/πρώην) κατά 55%, καθώς και συντροφική (νυν/πρώην) σε ποσοστό 23%. Οι συχνότερες μορφές κακοποίησης είναι η σωματική και η ψυχολογική. Ως προς τα ατομικά χαρακτηριστικά δραστών και θυμάτων, οι σχετικές προσλήψεις εκφεύγουν των διαπιστώσεων περί χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού και εκπαιδευτικού προφίλ δραστών και θυμάτων, καθώς κοινή είναι η διαπίστωση ότι η βία δεν γνωρίζει κοινωνικά σύνορα ενώ η οικονομική δυσπραγία αναφέρεται συχνά ως καταλύτης στην άσκηση βίας από τους δράστες και στην ανοχή της βίας από τις γυναίκες θύματα. Ωστόσο, η διαταραχή προσωπικότητας και η κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ αποτελούν χαρακτηριστικά που συνδέονται τόσο με την εκδήλωση βίας μέσα στην οικογένεια όσο και με βίωμα κακοποίησης στο παρελθόν.»

Η οικονομική κατάσταση, η ύπαρξη παιδιών, η στήριξη από το οικογενειακό – κοινωνικό περιβάλλον παίζουν σπουδαίο ρόλο στην απόφαση του θύματος να μιλήσει και να αναζητήσει βοήθεια. Τι ωθεί τελικά το θύμα να πάρει την απόφαση να απευθυνθεί στον ξενώνα; «Σύμφωνα με τη 2η Ετήσια Έκθεση για τη Βία Κατά των Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (Νοέμβριος 2021) και συγκεκριμένα για το διάστημα 01-11-2020 έως 30-09-2021, καταγράφονται τα εξής:

Για τις γυναίκες επιζήσασες βίας και πολλαπλών διακρίσεων που αναζήτησαν εξειδικευμένη υποστήριξη από τα στελέχη των Συμβουλευτικών Κέντρων του Δικτύου ανά την Ελλάδα την περίοδο αναφοράς με ίδιο ποσοστό 29,5% αναζήτησε ψυχολογική στήριξη/συμβουλευτική καθώς και χρήσιμη πληροφόρηση, ενώ αιτήματα σχετικά με την φιλοξενία αναζητήθηκαν σε ποσοστό 4%. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών αυτών έχουν ολοκληρώσει σε ποσοστό 22% την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το 47% είναι εργαζόμενες γυναίκες και το 35% άνεργες. Επιπλέον, από το σύνολο των ωφελούμενων γυναικών το 73% δήλωσε ότι έχει τέκνο/τέκνα ενώ το 27% ότι δεν έχει.

Ανεργες γυναίκες

Στους Ξενώνες Φιλοξενίας το μεγαλύτερο ποσοστό εκ του συνόλου των φιλοξενούμενων γυναικών φαίνεται να έχουν ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση κατά 20% και το δημοτικό κατά 19%. Σε συντριπτικό ποσοστό 82% ανέφεραν ότι είναι άνεργες, ενώ μόνο το 7% είναι εργαζόμενες. Τα κύρια αιτήματα που αποτυπώθηκαν στους Ξενώνες Φιλοξενίας ανά την επικράτεια και για τους έντεκα μήνες αναφοράς ήταν η συνεχιζόμενη φιλοξενία των γυναικών και των παιδιών τους, η οποία αναζητήθηκε σε ποσοστό 28%. Ακολουθεί με ποσοστό 21% η κοινωνική υποστήριξή τους. Επιπλέον, εκ του συνόλου των φιλοξενούμενων γυναικών την περίοδο αναφοράς, το 81% δήλωσε ότι έχει τέκνο/τέκνα και το 19% ότι δεν έχει.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι διαπιστώνεται μια αυξημένη ζήτηση για φιλοξενία από γυναίκες που ανήκουν σε χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και δύσκολη οικονομική κατάσταση. Συνήθως οι γυναίκες αυτές δεν διαθέτουν υποστηρικτικό περιβάλλον και η μόνη λύση για εκείνες και τα παιδιά τους, προκειμένου να ξεφύγουν από το κακοποιητικό περιβάλλον, είναι η φιλοξενία σε Ξενώνα. Αντιθέτως, οι γυναίκες ανώτερου μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου και με υποστηρικτικό περιβάλλον δεν αιτούνται φιλοξενίας, καθώς έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις (να μισθώσουν κατοικία ή να φιλοξενηθούν προσωρινά σε οικεία πρόσωπα).»

Και μετά τι;

Και μετά τη φιλοξενία στον ξενώνα… οι κακοποιημένες γυναίκες νιώθουν δυνατές έτσι ώστε να ενταχθούν χωρίς φόβο στο κοινωνικό – εργασιακό σύνολο; Τα καταφέρνουν όλες; «Οι συνέπειες της βίας είναι σωματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές και αφορούν φυσικά και στην υγεία των γυναικών. Οι σωματικές συνέπειες περιλαμβάνουν βλάβες σε πολλά σημεία του σώματος και πολλές φορές είναι αρκετά επικίνδυνες. Οι ψυχολογικές συνέπειες αναφέρονται από τις γυναίκες ως πιο σοβαρές από τις σωματικές.

Προβλήματα στον ύπνο, ψυχοσωματικά συμπτώματα, μετατραυματικό στρες είναι μερικά μόνο από συμπτώματα της κακοποίησης. Οι γυναίκες έχουν συνήθως μια έντονη αίσθηση ότι κινδυνεύουν, έχουν έντονες και επίμονες μνήμες ή εικόνες, μπορεί να κάνουν σκέψεις αυτοκτονίας και συχνά εμφανίζουν κατάθλιψη και άγχος. Επιπλέον, η βία στην οικογένεια επηρεάζει τα έσοδα των γυναικών και την ικανότητα να παραμείνουν στην εργασία, μειώνει τη συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή και μειώνει τη συνεισφορά τους στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Στον Ξενώνα πρωταρχικό μέλημα είναι η γυναίκα να αισθανθεί ασφαλής. Κατόπιν βάση των αιτημάτων της κάθε γυναίκας και μέσω της συμβουλευτικής διαδικασίας, η γυναίκα θα στηριχθεί ώστε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της βίας, να αισθανθεί δυνατή και να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοδιάθεσή της. Σίγουρα δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Η κάθε γυναίκα, ανάλογα το βίωμα, την ψυχική της κατάσταση, την ιδιοσυγκρασία της, αλλά και άλλων παραγόντων, περνά από διαφορετικά στάδια και χρειάζεται τον δικό της χρόνο, ώστε να καταφέρει να αποκατασταθεί κοινωνικά.

Πολλές γυναίκες καταφέρνουν να βγουν δυνατές, να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και να κάνουν νέο ξεκίνημα στη ζωή τους. Ελάχιστες μπορεί να επιστρέψουν στον θύτη τους, οπότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επανάληψης του κύκλου της βίας» συμπληρώνει η κα Μπάκου.

Ο Ξενώνας πραγματοποιεί δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα έμφυλης βίας. Διατηρούμε δικτυώσεις με φορείς και υπηρεσίες με σκοπό την εξυπηρέτηση του ωφελούμενου πληθυσμού, την ενημέρωση για τις υπηρεσίες του Ξενώνα και φροντίζουμε για την επικαιροποίηση και τη δημιουργία νέων δικτυώσεων.

Κάθε χρόνο, με αφορμή την 25η Νοεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και  την 8η Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, πραγματοποιούνται δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Κατά καιρούς, σύμφωνα με ανάγκες που προκύπτουν ή κατόπιν αιτημάτων, πραγματοποιούνται παρόμοιες δράσεις είτε με σκοπό την κάλυψη αναγκών του Ξενώνα (π.χ. δράση ευαισθητοποίησης με σκοπό την συγκέντρωση σχολικών ειδών για τα παιδιά του Ξενώνα) ή την ενημέρωση για τις παρεχόμενες υπηρεσίες (κατόπιν πρόσκλησης από τοπικές κοινότητες/ φορείς/ υπηρεσίες).