Ο ΣΥΡΙΖΑ και οι μεσαίοι: Και με τον ντελιβερά και με τον ιδιοκτήτη της πιτσαρίας

Στη συζήτηση για τη μεσαία τάξη, τέμνονται τρεις διαφορετικοί προβληματισμοί στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Πώς θα προσελκυσθεί αυτή, αν η στρατηγική έχει σχέση με το άνοιγμα στο Κέντρο και πώς συντίθενται αυτά τα δύο. Η πρόσφατη κόντρα στην Πολιτική Γραμματεία του κόμματος μεταξύ Νίκου Φίλη και Νίκου Παππά, αποκάλυψε για μία ακόμη φορά τη μύτη του παγόβουνου. Ο Φίλης είπε πως κάνει κακό να έχει εμμονή το κόμμα στην απεύθυνσή του στους λεγόμενους «κυρ Παντελήδες» (εκ του άσματος του Τζαβέλλα) και πως υπάρχουν πιο ηγεμονικά και δυναμικά κοινά, όπως η νεολαία ή οι άνεργοι. Την ίδια ώρα που το παγόβουνο είναι η διαφορετική οπτική για το είδος του ανοίγματος – ο Παππάς εκ των προεδρικών ανήκει σε εκείνους που θέλουν συγκλίσεις. Το θέμα βέβαια απαιτεί μια αποσαφήνιση. Και σήμερα στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος είναι σχεδόν βέβαιο πως θα απασχολήσει και αυτό τα στελέχη.

Κατ’ αρχάς ο διάλογος για τη μεσαία τάξη δεν έχει κοινή βάση πάντα εντός ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχει ένα μέρος στελεχών που θεωρεί πως η ίδια η εν λόγω τάξη δεν υφίσταται με αυτοτελή χαρακτηριστικά. Βέβαια, στο 3ο συνέδριο του κόμματος επήλθε μια συμφωνία πως ο πολιτικός χώρος έχει στο κέντρο του την απεύθυνση και σε αυτά τα κοινωνικά στρώματα. Για καιρό δε, και πριν από το συνέδριο έτρεχε μια αντιπαράθεση εξάλλου πάνω στη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019) και στο πόσο σωστή ήταν η δημιουργία και η κατανομή του πρωτογενούς πλεονάσματος. Εδώ τα βέλη δεχόταν ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, πως για να φτιαχτεί το εν λόγω «μαξιλάρι» των 37 δισ. είχε αφαιμαχτεί η μεσαία τάξη, η οποία με τη σειρά της τιμώρησε τον ΣΥΡΙΖΑ εκλογικά και πολιτικά. Μάλιστα συχνά τα βέλη εκτοξεύονταν από κορυφαία προεδρικά στελέχη (Σπίρτζης κ.ά.). Βέβαια και το «μαξιλάρι» ήταν κεντρική στρατηγική του κόμματος και στη συνέχεια οι υπερασπιστές του, θύμιζαν πως η χώρα εν μέσω πανδημίας «διασώθηκε και από αυτό».

Ταξική μεροληψία

Η κουβέντα για τη μεσαία τάξη βέβαια συνεχίζεται πάνω σε όσους τη βλέπουν ως μια «φαντασιακή» κοινωνική ομάδα και όσους τη θεωρούν απαραίτητη για να επανέλθουν στο Μέγαρο Μαξίμου. Συχνά, το τελευταίο διάστημα πάντως ο ίδιος ο Τσίπρας έχει πει mea culpa έστω με ασθενή τρόπο για την «υπερφορολόγηση» των εν λόγω στρωμάτων επί ημερών του, αν και πάντα θυμίζει τη δαμόκλειο σπάθη του Μνημονίου και τους τότε περιορισμούς. Μια πολεμική που επίσης γίνεται πάνω σε αυτό – από μέρος δημοσιολόγων βασικά – είναι πως ο κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε μια ταξική μεροληψία, υπέρ των πιο αδυνάμων με επιδοματικό τρόπο και με σχεδόν προκατάληψη για τον «εμποράκο» ή μεσαίο. Διάλογος που πάντως διατρέχει όπως φάνηκε και το σώμα του ΣΥΡΙΖΑ. Και όχι τυχαία με ένταση η Κουμουνδούρου έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο επαναπροσέγγισης των μεσαίων και των εκπροσώπων τους. Αυτό βέβαια είναι το υλικό μέρος του διαλόγου. Υπάρχει και το πολιτικό σκέλος, αν και δεν συνδέονται ευθύγραμμα.

Στο βιβλίο του «Στο κόκκινο σακίδιο: Πολιτικό ημερολόγιο και άλλα κείμενα» (εκδόσεις Πόλις), ο Ευκλείδης Τσακαλώτος αναφέρει: «Εχω πει πολλές φορές ότι είμαι υπέρ της διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ και με κόσμο που προέρχεται από το Κέντρο. Συγχρόνως έχω πει επίσης πολλές φορές ότι είμαι κατά των κεντρώων λύσεων». Μια γνώμη που δεν είναι καθόλου μειοψηφική στον ΣΥΡΙΖΑ και που ασπάζονται πολλά στελέχη κυρίως με καταβολή την Ομπρέλα και τον σκληρό πυρήνα των 53. Οι περισσότεροι δε εξ αυτών δεν συμφωνούν με την έννοια του Μεσαίου Χώρου – που θεμελίωσε ο Γιάννης Λούλης και που όπως σημειώνουν «μπορεί να είχε σημασία ως στρατηγική για τα αστικά κόμματα στις αρχές του 2000, όχι όμως σήμερα».  «Το «Νέο Εμείς» περιλαμβάνει ανθρώπους με διαφορετικές παραδόσεις, ανθρώπους από τη ριζοσπαστική Αριστερά ως το προοδευτικό Κέντρο, που υπερασπίζονται ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες», ήταν η κατακλείδα της Πολιτικής Απόφασης του 3ου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το πολύπειρο μάτι βλέπει σε αυτή τη συνθετική συμφωνία των αντίπαλων αντιλήψεων εντός της συριζαϊκής πολυκατοικίας. Σε αυτό προσθέστε και την έννοια της προοδευτικής διακυβέρνησης που επίσης μοιάζει να τα χωρά όλα.

Παράδοξες συγγένειες

Μεγάλη μερίδα πασοκογενών αλλά και προεδρικών (που δεν είναι σκέτα και απλά ενιαία ομάδα) βλέπουν θετικά το άνοιγμα στο πολιτικό Κέντρο και δεν παραβλέπουν πως μεταπολιτευτικά έπαιζε πάντα κρίσιμο ρόλο στις εκλογικές νίκες. Ακόμη και στη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ το 2015, που όπως λένε οι ερευνητές εκλογικής συμπεριφοράς είχε την ψήφο ως αποτέλεσμα ορθολογικής απόφασης αφού ο δικομματισμός εκείνη τη στιγμή εμφανιζόταν υπεύθυνος επίσης για τη φτωχοποίηση του κόσμου (και άρα και των ενδιάμεσων κοινωνικών στρωμάτων) και μοιραία θα τιμωρείτο. Σε αυτό το θέμα βέβαια μπορεί κάποιος να διαβάσει παράδοξες συγγένειες στις γεωγραφίες του ΣΥΡΙΖΑ. Μέρος πασοκογενών έχει επίσης συχνά μια πιο ριζοσπαστική ρητορική και δεν βλέπει θετικά τις «κεντρώες σούπες», ενώ από την άλλη μέρος του βαθέος κόμματος (και των παλιών προεδρικών) έχει μια πιο ανοιχτή αντίληψη.

Οπως και να ‘χει, το πού θα «πάει το κόμμα» απασχολεί κεντρικά και αναζητείται εκείνη η συνταγή που θα συνθέτει τις απευθύνσεις (και με τον ντελιβερά και με τον ιδιοκτήτη της πιτσαρίας). Εδώ ένας συνεκτικός τρόπος είναι προφανώς η δομική αντιπολίτευση που για το επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ φτωχοποιεί και τον ντελιβερά και τον ιδιοκτήτη της πιτσαρίας. Μεγάλο δε αγκάθι είναι το γεγονός πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίζεται να έχει προβάδισμα και καλύτερη διείσδυση στον μεσαίο χώρο (υλικά και πολιτικά) και πως αυτό δεν είναι εύκολο να αναστραφεί στους μήνες που απομένουν μέχρι τις κάλπες – όπως λένε οι δημοσκόποι. Στα παραπάνω δεν είναι αμελητέο πως και το ΠΑΣΟΚ και η όποια ανάταξή του μέσω του Νίκου Ανδρουλάκη έχει μερίδιο στην απεύθυνση στο Κέντρο και τους μεσαίους ως κόμμα παραδοσιακά τουλάχιστον της κοινωνικής κινητικότητας.