Κίνα: Οι «άνδρες με τα μαύρα»

Με σημειλογικό highlight την άρον άρον απομάρυνση του 79χρονου πρώην προέδρου, Xoυ Ζιντάο, με ουσιαστική εξέλιξη την «καρατόμηση» όλων των μεταρρυθμιστών πιθανών αμφισβητιών και με κατακλείδα την προαναγγελθείσα ιστορική τρίτη θητεία του Σι Τζινπίνγκ στο «τιμόνι»,  το 20ο Εθνικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας έριξε αυλαία την Κυριακή, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στον κινεζικό εθνικισμό και στον «καπιταλισμό με σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά» στην ανερχόμενη υπερδύναμη του κόσμου.

• Διαβάστε επίσης: Κίνα: Ο Σι Τζινπίνγκ εξασφαλίζει και τυπικά τρίτη θητεία στην ηγεσία του κόμματος και της χώρας

Σε αυτή τη νέα εποχή της Κίνας, δύο πράγματα είναι πλέον σαφή. Ο 69χρονος Σι ανάγεται σε έναν σύγχρονο Μάο, εξασφαλίζοντας τη μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσίας από την εποχή του «Μεγάλου Τιμονιέρη». Και σε αυτήν, δεν υπάρχει θέση ούτε για μια γυναίκα…

• Διαβάστε επίσης: Σολτς: Θα επισκεφθεί την Κίνα με αντιπροσωπεία γερμανών επιχειρηματιών

Για πρώτη φορά από το 1997 δεν τηρήθηκαν τα προσχήματα ούτε καν στο Πολιτικό Γραφείο, όργανο λήψης αποφάσεων στο ΚΚΚ.

Προς διάψευση των προσδοκιών, η προαναγγελθείσα αποχώρηση, λόγω συνταξιοδότησης, της «Σιδηράς Κυρίας της COVID-19» Σαν Τσάνλαν -της μοναδικής γυναίκας που συμμετείχε στο 25μελές όργανο- δεν άνοιξε το δρόμο για την αναπλήρωση της θέσης από μια άλλη γυναίκα.

Στα 73 και πλέον χρόνια εν τω μεταξύ από τη ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, μόλις έξι γυναίκες έχουν υπηρετήσει στο Πολιτικό Γραφείο -εκ των οποίων οι τρεις σύζυγοι ηγετών ή ανώτερων στελεχών του ΚΚΚ.

Ούτε μια γυναίκα δεν έχει εκλεγεί στην επταμελή Διαρκή Επιτροπή -το πραγματικό κέντρο εξουσίας στο Πεκίνο- πολλώ μάλλον στην ηγεσία του κόμματος, στην προεδρία ή έστω στην πρωθυπουργία.

Στο καταστατικό του ΚΚΚ δεν υπάρχει καν πρόβλεψη εκπροσώπησης των γυναικών ή μειονοτήτων. Κι αν και εδώ και 25 χρόνια υπήρχε ένας άγραφος κανόνας να υπάρχει τουλάχιστον μια γυναίκα σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης μέχρι το Πολιτικό Γραφείο, αυτός φέτος καταργήθηκε χωρίς διευκρινήσεις.

Έτσι, αποτυπώνοντας ωμά την πραγματικότητα στην Κίνα του 2022, η φωτογραφία της νέας ηγεσίας του ΚΚΚ ήταν αποκλειστικά γεμάτη από «άντρες στα μαύρα», ντυμένων με αυστηρά κοστούμια και γραβάτες.

«Γυάλινη οροφή»

«Οι γυναίκες κρατούν τον μισό ουρανό» έλεγε ο Μάο Τσετούνγκ, αναγνωρίζοντας τον σημαίνοντα ρόλο τους στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

«Από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, το ΚΚΚ έθεσε την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών ως ένα από τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν το κομμουνιστικό κράτος από την “παλιά Κίνα”», επισημαίνει ο Τσενγκ Λι του Ινστιτούτου Brookings σε πρόσφατη ανάλυση για τη γυναικεία εκπροσώπηση στην κινεζική πολιτική.

Πράγματι, κυρίως κατά τις προηγούμενες μεταρρυθμιστικές κυβερνήσεις, το κόμμα κατέβαλε προσπάθειες για να ενδυναμώσει στους κόλπους του τον ρόλο των γυναικών.

Με συνταγματική τροπολογία το 1982 ενθάρρυνε τη συμμετοχή τους στο ΚΚΚ, ορίζοντας ότι το κράτος πρέπει να εκπαιδεύει ενεργά και να επιλέγει γυναικεία στελέχη.

Το 1992 η Κίνα θέσπισε τον πρώτο εξειδικευμένο νόμο της για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών.

Πιο πρόσφατα, το 2017, ο ίδιος ο Σι Τζινπίνγκ δεσμεύτηκε στο 19ο Εθνικό Συνέδριο να ενθαρρύνει ακόμη περισσότερες περισσότερες γυναίκες να γίνουν μέλη του κόμματος.

Μεταξύ Ιανουαρίου 2020 και Ιουνίου 2021 σχεδόν τα μισά νέα μέλη του κόμματος ήταν πράγματι γυναίκες. Όμως -αν και ήταν αυξημένο κατά 2,8% σε σύγκριση με το προηγούμενο συνέδριο του ΚΚΚ πριν από πέντε χρόνια- το ποσοστό των γυναικών στο 20ο Εθνικό Συνέδριο στις τάξεις των 2.296 αντιπροσώπων ήταν μικρότερο από το ένα τρίτο (27%).

Αυτή τη φορά, το ανώτερο κομματικό επίπεδο στο οποίο εκπροσωπούνται είναι στην Κεντρική Επιτροπή, πλην όμως κατέχοντας μόλις 11 από τις συνολικά 205 θέσεις.

Κι όπως τονίζουν αναλυτές και φεμινιστικές οργανώσεις αυτοεξόριστων Κινέζων, δεν πρόκειται να σπάσει αυτή η «γυάλινη οροφή», όσο το κόμμα δεν προωθεί γυναίκες σε θέσεις εξουσίας, αρχής γενομένης σε τοπικό επίπεδο -συνήθως προϋπόθεση για την ανέλιξη ενός κομματικού στελέχους.

Δρόμος μετ’ εμποδίων

Αυτή η υποεκπροσώπηση δεν οφείλεται στην έλλειψη Κινέζων γυναικών που επιλέγουν πολιτική σταδιοδρομία.

Οι επιτελικές θέσεις του κόμματος συχνά προορίζονται για «ηγέτες που είχαν διευθυντικούς ρόλους σε κρατικές επιχειρήσεις, υπουργεία και περιφερειακές κυβερνήσεις, θέσεις από τις οποίες συχνά παρακάμπτονταν οι γυναίκες», επισημαίνει στην South China Morning Post η Μινγκλού Τσεν, λέκτρορας στο Κέντρο Σπουδών Κίνας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ.

Έτερη τροχοπέδη αποτελεί το γεγονός ότι η προώθηση στους κόλπους του ΚΚΚ βασίζεται «εξ ολοκλήρου σε δεσμούς με κλίκες και όχι σε υποκειμενικά πλεονεκτήματα», εξηγεί ο Μπο Ζιγιουέ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Βικτώρια του Ουέλινγκτον και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Σύγχρονης Κίνας στη Νέα Ζηλανδία.

Ακόμη και αυτές ωστόσο που καταφέρουν να ελιχθούν και να ανελιχθούν σε ένα σαφώς ανδροκρατούμενο -και συχνά καταγγελλόμενο ως σεξιστικό- περιβάλλον, τοποθετούνται συχνά σε πόστα και σε ρόλους επίβλεψης πιο ήπιων πολιτικών,  όπως θεωρούνται για παράδειγμα η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, ο αθλητισμός και ο πολιτισμός.

Συχνά, δε, έχουν κοντά μαλλιά, σκληρά χαρακτηριστικά, φορούν αυστηρά ταγιέρ και αναφέρονται ως «σιδηρές κυρίες».

Κοντολογίς, «το μεγαλύτερο εμπόδιο», λέει η Δρ Τσεν, «είναι ο πολύ πατριαρχικός, ανδροκρατούμενος θεσμός του ΚΚΚ».

«Πατρίς, κόμμα, οικογένεια»

Αυτά τα χαρακτηριστικά του κόμματος ενισχύονται όλο και περισσότερο επί προεδρίας του Σι Τζινπίνγκ.

«Υπό την ηγεσία του, είναι αρκετά προφανές ότι οι παραδοσιακοί κανόνες φύλου ενισχύονται», παρατηρεί η Δρ Γουάνγκ Παν, ανώτερη λέκτορας Κινεζικών και Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας.

«Το κράτος έχει μια σειρά από συγκεκριμένες προσδοκίες για τις σύγχρονες γυναίκες», εξηγεί: «να εργάζονται, να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά, να διαφυλάττουν τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες».

Αυτό, δε, συμπεριλαμβανομένης της νέας πολιτικής «τριών παιδιών», με την οποία η Κίνα ευελπιστεί να αντιμετωπίσει τη δημοκρατική κρίση της οποίας διέρχεται και τη συνεπαγόμενη γήρανση του εργατικού δυναμικού.

Στο μεσοδιάστημα, ο φεμινισμός καταστέλεται. Το κίνημα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης λογοκρίνεται. Οι δε άντρες, και δη οι νέοι, κλήθηκαν από την ίδια την κυβέρνηση να υπηρετήσουν ένα στερεότυπο ανδρισμού, υιοθετώντας μια πιο αρρενωπή εμφάνιση.

Με την εκπροσώπηση των γυναικών να φθίνει στα κέντρα λήψης αποφάσεων εν τω μεταξύ, περιορίζεται και η δυνατότητα να επηρεάσουν τη διαμόρφωση πολιτικών στρατηγικών.

Σε έναν φαύλο κύκλο μάλιστα, η τάση πολιτικής περιθωριοποίησής τους εκτιμάται ότι θα αποθαρρύνει πολλές νεαρές Κινέζες να επιδιώξουν μια καριέρα στην πολιτική, την ώρα δε που αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην αγορά εργασίας και αποφεύγουν να μείνουν έγκυες αν βρουν δουλειά.

Όλο αυτό φαντάζει το λιγότερο οξύμωρο σε μία χώρα όπου το 48,7% του πληθυσμού είναι γυναίκες.

Σήμερα, η Κίνα βρίσκεται στην 102η θέση σε σύνολο 146 χώρες στην κατάταξη του Δείκτη Διαφοράς μεταξύ των Φύλων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, από την 69η θέση που ήταν το 2012, όταν ανέλαβε τα «ηνία» της εξουσίας ο Σι Τζινπίνγκ.