Βλαντίμιρ Πούτιν: Η Ουκρανία του κοστίζει τους παραδοσιακούς του συμμάχους στην Κεντρική Ασία

Ένα βίντεο από μια πρόσφατη σύνοδο κορυφής των ηγετών των κρατών της Κεντρικής Ασίας με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, τράβηξε την προσοχή της Κλάρα Φερέιρα Μαρκές, αρθογράφου γνώμης στο Bloomberg.

Όπως τόνισε σε κείμενό της, στη διάρκεια της συνόδου ξεχώρισε η θορυβώδης παρουσία του Εμομάλι Ραχμόν, που δεν δίστασε να επικρίνει τον ρώσο πρόεδρο και να απαιτήσει «σεβασμό». Για την Μαρκές, το περιστατικό δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα της κατάστασης της Μόσχας, οκτώ μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία, τη στιγμή που παράγοντες όπως η εκστρατεία στρατολόγησης έχουν προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια τόσο στο εσωτερικό της Ρωσίας όσο και στα γειτονικά της κράτη.

• Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: Πρωτοφανές μπαράζ επαφών Ρωσίας και Δύσης με πυρηνικές προειδοποιήσεις

«Το Τατζικιστάν δεν είναι απλώς ένας σύμμαχος», σχολιάζει η αρθρογράφος. «Είναι ένα φτωχό κράτος περίπου 10 εκατ. που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση που διατηρεί η Μόσχα στο εξωτερικό. Τα εμβάσματα εκπροσώπευαν το 25% του ΑΕΠ του ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από μετανάστες εργάτες που ζουν στη Ρωσία. Στα τέλη Ιουνίου, όταν ο Πούτιν αναζητούσε ασφαλείς προορισμούς για μια διεθνή περιοδεία μετά την εισβολή, ξεκίνησε με τον Ραχμόν και έσπευσε να δηλώσει ότι βρίσκεται σε “φιλικό έδαφος”.

»Κι όμως, την περασμένη Παρασκευή ήρθε αυτός ο αμήχανος μονόλογος, που ξεπέρασε τα επτά λεπτά. “Πάντα σεβόμασταν και σεβόμαστε τα συμφέροντα του σημαντικότερου στρατηγικού εταίρου μας”, είπε ο Ραχμόν στον Πούτιν. «Όμως θέλουμε να λαμβάνουμε κι εμείς σεβασμό».

Υπό κατάρρευση

»Η Κεντρική Ασία – και το Τατζικιστάν συγκεκριμένα – δεν τα βάζει με τον Πούτιν για την Ουκρανία. Οικονομικοί και εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία εξακολουθούν να έχουν ζωτική σημασία για την περιοχή. Ο Ραχμόν ζητούσε περισσότερες επενδύσεις και προσοχή. Ναι, το γεγονός ότι η Ρωσία εισέβαλε σε γειτονικό της κράτος που ανήκε επίσης στην ΕΣΣΔ δεν πέρασε απαρατήρητο, ιδίως από κράτη όπως το Καζακστάν, με τη σημαντική ρωσική εθνική μειονότητα, όμως ο Ραχμόν δεν μιλούσε για τον πόλεμο.

»Το πρόβλημα είναι ο ρωσικός στρατός, αλλά και η οικονομική και πολιτική δύναμη που καταρρέουν, και οι συνέπειές τους. Το αποτέλεσμα ενδέχεται να είναι σχεδόν το ίδιο.

»Το γεγονός ότι η καταστροφική επίθεση στην Ουκρανία έχει αποσπάσει την προσοχή του Κρεμλίνου από τα συμφέροντά του σε άλλες περιοχές είναι προφανές. Και ως αποτέλεσμα διευκολύνθηκε το ξέσπασμα εχθροπραξιών, μεταξύ άλλων και ανάμεσα στο Τατζικιστάν και το γειτονικό του Κιργιστάν. Το ίδιο ισχύει και για τις εντάσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε επανάληψη της επίδειξης ισχύος του Ιανουαρίου, όταν στρατιώτες του υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας πέταξαν μέχρι το Καζακστάν για να επαναφέρουν την τάξη μετά τις αιματηρές διαδηλώσεις. Εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του για την αντίδραση της Ρωσίας στη δική του ώρα ανάγκης, το Κιργιστάν ακύρωσε μονομερώς τις προγραμματισμένες στρατιωτικές ασκήσεις «Ανίκητη Αδελφότητα» που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν την περασμένη εβδομάδα. Ο αρμένιος ηγέτης δέχεται πιέσεις να αποσυρθεί πλήρως.

»Δεν πρόκειται για ένα προσωρινό πρόβλημα. Η Μόσχα, ανέκαθεν εμμονική με τον ρόλο της ως μεγάλη δύναμη, χάνει την επιρροή της.

Ταπεινωμένη στρατιωτικά, η Ρωσία χάνει την ισχύ της

»Η Κεντρική Ασία παραμένει προσδεμένη στη Ρωσία μέσω του εμπορίου και των αγωγών και αυτό δεν θα αλλάξει μέσα σε μια μέρα. Το Καζακστάν, παρά τις προσεκτικές διπλωματικές του κινήσεις, εξαρτάται από τη Ρωσία για τις εξαγωγές πετρελαίου. Και η Μόσχα καταφέρνει εδώ και πολύ καιρό να αξιοποιεί πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς με τις ελίτ, για να αντισταθμίζει την αδυναμία της να εφαρμόσει διπλωματία μέσω υποδομών και οικονομική πειθώ, όπως η Κίνα. Όμως οι σοβιετικές μνήμες σβήνουν, ιδίως όταν αυτή η διαδικασία διευκολύνεται από μια εισβολή και βαριές κυρώσεις.

»Προφανώς, δεν βοηθά και το γεγονός ότι η φήμη του ρωσικού στρατού έχει πληγεί σημαντικά από την Ουκρανία, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η επιρροή της ως τοποτηρητή. Η ανεπάρκεια της Μόσχας στο πεδίο της μάχης και η έλλειψη προσοχής της προς την περιοχή άφησε τη στρατιωτική συμμαχία της Κεντρικής Ασίας, που ποτέ δεν έγινε αντίστοιχη του Συμφώνου της Βαρσοβίας όπως ήλπιζε η Ρωσία, να ψυχορραγεί.

Ο παράγοντας στρατολόγηση

»Κι όλα αυτά, χωρίς να συνυπολογιστεί η άγαρμπη προσπάθεια της Ρωσίας να στρατολογήσει ανθρώπους από την περιοχή. Η εκστρατεία στρατολόγησης είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι να περάσουν τα σύνορα για να αποφύγουν τον πόλεμο, γεμίζοντας κάθε κενή κλίνη, ανεβάζοντας τα ενοίκια και τα υπόλοιπα κόστη διαβίωσης από το Μπισκέκ μέχρι το Αλμάτι. Μόνο το Καζακστάν ανακοίνωσε στις αρχές του μήνα ότι περισσότεροι από 200.000 Ρώσοι βρίσκονται στην επικράτειά του. Όμως το χειρότερο είναι ότι οι ρώσοι στρατολόγοι έχουν προσπαθήσει να παγιδεύσουν ασιάτες μετανάστες για να ανεβάσουν τους αριθμούς των στρατιωτών, υποσχόμενοι γενναιόδωρους μισθούς, υπηκοότητα (νέα νομοθεσία επιτρέπει σε ξένους υπηκόους να γίνουν ρώσοι πολίτες έπειτα από μόλις ένα έτος θητείας), αλλά και χρησιμοποιώντας απειλές για απέλαση και μεθόδους εξαπάτησης.

»Αρκετά κράτη της Κεντρικής Ασίας, μεταξύ των οποίων και το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, έχουν προειδοποιήσει τους πολίτες τους ότι αν συμμετέχουν στον πόλεμο κινδυνεύουν να φυλακιστούν.

Αντιδράσεις σε όλη την Κεντρική Ασία

»Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ραχμόν σε καμιά περίπτωση δεν είναι ο μόνος που αντιδρά στην κατάσταση – είναι απλώς το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Ο ηγέτης του Καζακστάν, Κασίμ Τζομάρτ Τοκάγεφ, δήλωσε ότι δεν θα αναγνωρίσει τις αυτοαποκαλούμενες λαϊκές δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ. Έχει απαγορεύσει τη χρήση συμβόλων ρωσικής προπαγάνδας και ακύρωσε την παρέλαση για την Ημέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου. Ο μόνος γείτονας που υποστήριξε την περασμένη εβδομάδα τη Μόσχα σε ψήφισμα του ΟΗΕ που καταδίκαζε τα δημοψηφίσματα της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν η Λευκορωσία. Το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν απείχαν, ενώ το Τουρκμενιστάν δεν ψήφισε.

»Η “πίσω αυλή” της Ρωσίας δεν είναι αυτό που ήταν, γεγονός που αποτελεί ευκαιρία για άλλες δυνάμεις.

Ο ρόλος της Κίνας

»Η Κίνα, που ακολουθεί όλο και πιο αποκλίνουσα πορεία σε σχέση με τη Ρωσία, δεν βιάζεται να καλύψει το κενό. Σε αντίθεση με τις επικρατούσες πεποιθήσεις, θα ήταν ευχαριστημένη αν η Μόσχα συνέχιζε να παίζει τον ρόλο του εγγυητή ασφαλείας, αφήνοντας το Πεκίνο να στρέψει αλλού την προσοχή του.

»Όμως η Κίνα απεχθάνεται τα κενά εξουσίας και είναι βέβαιο ότι γίνεται όλο και πιο αποφασιστική σε μια περιοχή που θεωρεί κρίσιμη για την ασφάλειά της, αλλά και για το πρόγραμμα υποδομών Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος. Υπάρχει λόγος που η περιοχή ήταν η πρώτη που επισκέφθηκε ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ μετά τη μακρά απομόνωσή του λόγω τηςε πανδημίας. Στο Καζακστάν δεσμεύτηκε ότι θα υποστηρίξει πλήρως “την άμυνα και την ανεξαρτησία του, την εθνική κυριαρχία και την εδαφική του ακεραιότητα” – μια αρκετά ξεκάθαρη προειδοποίηση.

»Έχοντας καταστρέψει την οικονομία, προκαλώντας καταστροφικές κυρώσεις που ενίσχυσαν το ΝΑΤΟ, ο Πούτιν διαπιστώνει πως πλέον ακόμη και οι πιο αξιόπιστοι, λιγότερο δημοκρατικοί του σύμμαχοι δεν είναι βέβαιοι για εκείνος. Η λίστα των πληγών που προκάλεσε στον εαυτό του συνεχίζει να μεγαλώνει».