Τι κρύβει η βία στα σχολεία;

Η παιδεία αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνίας μας. Εκεί αποτυπώνονται αυτά για τα οποία είναι περήφανη. Εκεί και αυτά για τα οποία φοβάται ή ντρέπεται.

Όλες οι μεγάλες κρίσεις που βιώσαμε ή βιώνουμε ως πολίτες αυτής της χώρας περνούν από τα σπίτια μας, στα σχολεία μας. Και εκεί δεν εκτονώνονται. Η μια κακή στιγμή συσσωρεύεται πάνω στην άλλη.

Ο ένας κανόνας που ανατρέπεται προστίθεται στον προηγούμενο που δεν αναπληρώθηκε. Η μια ηθική αξία που ξεχάστηκε, θολώνει με την απουσία της την εικόνα της προηγούμενης που παρερμηνεύτηκε.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το ρεπορτάζ του «Βήματος της Κυριακής» κατέγραφε περιπτώσεις νέων που έκαψαν το αυτοκίνητο εκπαιδευτικού και απειλούσαν μαθητές και καθηγητές σε μεγάλο Επαγγελματικό Λύκειο περιοχής των βορείων προαστίων. Τώρα, η επικαιρότητα φέρνει στην δημοσιότητα την επιστολή  εκπαιδευτικού Επαγγελματικού Λυκείου μεγάλου νησιού της χώρας που παραιτήθηκε από την θέση του, αδύναμος απέναντι σε παιδιά που χτυπούσαν, απειλούσαν, φώναζαν.

Ποια είναι η λύση σ’ αυτό το πρόβλημα; Είναι το κυνήγι της αριστείας (και εδώ); Σίγουρα όχι. Η επιμονή σε αυστηρότερους κανόνες και η πίεση για απόδοση θα δημιουργήσει μεγαλύτερες εκρήξεις.

Στα προβλήματα που έχουν να κάνουν με παιδιά δεν λειτουργούν οι «εύκολες» λύσεις. Απαιτείται κυρίως να ενδιαφερθείς πραγματικά.

Μια πρώτη λύση: Ενα περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς. Στα Επαγγελματικά Λύκεια συχνά καταφεύγουν μαθητές και μαθήτριες με χαμηλές σχολικές επιδόσεις για τις οποίες δεν φταίνε οι ίδιοι, αλλά συχνά άλλοι παράγοντες (εκπαιδευτικοί αδιάφοροι; Οικογενειακό περιβάλλον δύσκολο; Κοινωνική πίεση και αποκλεισμοί;) Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα στα άγουρα μυαλά νέων παιδιών τα εκπαιδευτικά τείχη είναι πολύ εύκολο να κλείσουν.

Τα σχολικά συστήματα που επιτρέπουν τους διαχωρισμούς, είναι εκείνα που δέχονται πρώτα τις παρενέργειες τους.

Η Επαγγελματική εκπαίδευση (εάν συνεχίσουμε να την θέλουμε με διαχωρισμένο χαρακτήρα) πρέπει να είναι κοινωνικά ισότιμη της Γενικής.

Η ακόμη καλύτερα να ενσωματωθεί στην Γενική εκπαίδευση (στο πρότυπο των πολυκλαδικών σχολείων του Γεράσιμου Αρσένη). Δεν πρέπει να υπάρχει εκεί κοινωνική διαβάθμιση που φέρνει θυμό, αντίδραση και απειθαρχία.

Επιπλέον, σε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, τα Επαγγελματικά Λύκεια με την σημερινή τους μορφή οδηγούν σε σπατάλη ταλέντων. Πολλά παιδιά έχουν αργό βηματισμό στην εκπαιδευτική τους πορεία και ο σημερινός αδύναμος μαθητής, μπορεί να είναι η ιδιοφυΐα του αύριο. Αν τον κατευθύνεις με κριτήριο αριστείας στα 15 του, πιθανά τον έχασες για πάντα.

Μια δεύτερη λύση: Πολιτικές σε όλα τα σχολείο που περιγράφουν θετικές αξίες, την ένταξη, την επικοινωνία, τον σεβασμό, τον εθελοντισμό. Και κυρίως (πιο σημαντικό απ όλα) την πρόσληψη ειδικευμένων επαγγελματιών ψυχολόγων που να μπορούν να ακούσουν τα παιδιά και να τα καταλάβουν όταν εμείς δεν μπορούμε. Ακόμη: κοινωνιολόγοι! Πρέπει να γίνονται τακτικά έρευνες στην «ενδοχώρα» των πόλεων για να παίρνουμε μηνύματα και να σχεδιάζουμε πολιτικές.

Και μια τρίτη λύση: Ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος στον πολύμηνο εθνικό διάλογο που είχε κάνει προ 5ετίας για την εκπαίδευση με την συμμετοχή 100 πανεπιστημιακών δασκάλων είχε προτείνει την συγκρότηση Σχολών εκπαίδευσης. Αυτές δεν θα ασχολούνταν μόνο με το να δίνουν κατευθύνσεις μέσα στην τάξη ή παιδαγωγική επάρκεια. Ο κύριος ρόλος τους, σύμφωνα με την πρόταση αυτή, θα ήταν να παρακολουθούν τις αλλαγές μέσα στην κοινωνία.

Να σχεδιάζουν και να προτείνουν τοπικές παρεμβάσεις ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θα διαπιστώνουν. Για παράδειγμα οι έρευνες που είχαν γίνει την περίοδο εκείνη (τα αποτελέσματα των οποίων ισχύουν απαράλλαχτα και σήμερα), έδειχναν ότι οι απομονωμένες ακριτικές περιοχές της Ελλάδας και οι τουριστικές πόλεις της ήταν εκείνες που έδιναν τα χαμηλότερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Σχεδίασε ποτέ κάποιος μια εκπαιδευτική παρέμβαση με τοπικό χαρακτήρα που να απαντάει ακριβώς σ εκείνες τις ανάγκες από τότε;

Τέλος: Από την παιδεία, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μας, πρέπει να ξεκινούν πάντα οι κοινωνικές και πολιτικές παρεμβάσεις στο τέλος μιας κοινωνικής, υγειονομικής, οικονομικής ή οποιασδήποτε άλλης μορφής κρίσης. Κατά απόλυτη προτεραιότητα (εφόσον βέβαια δεν απειλούνται ζωές σε άλλες μορφές κοινωνικών πολιτικών μιας χώρας).

Είναι εύκολο να δίνουμε… εύκολες απαντήσεις στα δύσκολα ερωτήματα. Το ζητούμενο όμως δεν είναι τα πρόσκαιρα οφέλη, αλλά το να βοηθήσουμε την κοινωνία ακριβώς εκεί που χρειάζεται. Κατ αρχήν, με προσωπική προσφορά. Και στην συνέχεια με μελέτη, εμβάθυνση, υποστήριξη.

Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ως σήμερα ποτέ ένα σοβαρό εκπαιδευτικό σχέδιο στο χώρο της Επαγγελματικής εκπαίδευσης. Ούτε άλλωστε και  στο χώρο της ειδικής αγωγής. Η ωριμότητα μιας κοινωνίας όμως φαίνεται το πως φέρεται στους αδυνάτους της…