Η «εξολοθρεύτρια» των παιδικών γάμων στο Μαλάουι

Αν ήσασταν κορίτσι και ζούσατε στο Μαλάουι, θα είχατε ίσες πιθανότητες να παντρευτείτε πριν ενηλικιωθείτε. Σε αυτή την περίπτωση, θα παρατούσατε το σχολείο γιατί σύμφωνα με τις πιθανότητες θα μένατε έγκυος λίγο αργότερα. Στη χώρα με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικών γάμων στον κόσμο, όπου το 50% των γυναικών παντρεύεται πριν κλείσει τα 18, υπάρχει μια γυναίκα που παλεύει γι’ αυτές και μετράει νίκες.

Είναι η Theresa Kachindamoto, μια αρχηγίνα φυλής που αγωνίζεται για την ακύρωση και την αποτροπή των πρόωρων παιδικών γάμων, προκειμένου τα κορίτσια να επιστρέψουν στο σχολείο. Μέχρι σήμερα έχει ακυρώσει περισσότερους από 1.000 γάμους και, όχι άδικα, έχει λάβει το παρατσούκλι «εξολοθρεύτρια» των παιδικών γάμων.

• Διαβάστε επίσης: Η αληθινή ιστορία των «Αμαζόνων του Νταχομέι» πίσω από την ταινία «The Woman King»

Ποια είναι η Theresa Kachindamoto

Η Theresa Kachindamoto είναι ανώτερος αρχηγίνα της περιφέρειας Dedza, στο Μαλάουι, και μία από τους 300 ηγέτες φυλών της χώρας. Οι χαρακτήρες αυτοί στο Μαλάουι είναι θεματοφύλακες των παραδόσεων, αλλά έχουν το δικαίωμα και τη δύναμη να αλλάξουν ή να καταργήσουν ορισμένες πολιτιστικές πρακτικές, όπως ο γάμος των παιδιών.

«Όταν ήρθα εδώ είδα πολλά κορίτσια – περίπου 12, 13, 14 ετών – να έχουν δύο παιδιά» λέει η Kachindamoto. «Γι’ αυτό θύμωσα, γιατί είναι πολύ μικρές για να κάνουν παιδί. Γι’ αυτό λοιπόν είπα όχι. Αυτό δε γίνεται. Πρέπει να κάνω κάτι. Αν ο επικεφαλής του χωριού επιτρέψει σε ένα κορίτσι να παντρευτεί, τον απολύω». Από εκείνη τη στιγμή η Theresa βρίσκεται σε μια αποστολή να σταματήσει αυτή την πρακτική και να δώσει ξανά το δικαίωμα στην εκπαίδευση στα κορίτσια.

Η «Ομάδα της Μητέρας»

Η Kachindamoto ξεκίνησε τον αγώνα της προσπαθώντας να εντοπίσει τα κορίτσια που έπεσαν θύματα αυτής της πρακτικής, στηριζόμενη σε ένα δίκτυο γυναικών της περιοχής, «την Ομάδα της Μητέρας», στόχος της οποίας είναι να διασφαλίσει ότι τα κορίτσια που εγκατέλειψαν το σχολείο λόγω γάμου ή εγκυμοσύνης συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους. «Πηγαίνουμε από πόρτα σε πόρτα για να αναζητήσουμε τα κορίτσια» λέει ένα από τα μέλη της ομάδας.

Οι αιτίες πίσω από τους πρώιμους γάμους παιδιών συνδέονται κυρίως με την παράδοση και τη φτώχεια. Στην πραγματικότητα, πολλές οικογένειες αναγκάζουν τις κόρες τους να παντρευτούν επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις βασικές ανάγκες και πιστεύουν ότι ένας μελλοντικός σύζυγος θα τις βοηθήσει.

«Επειδή μου έλειπαν οι βασικές ανάγκες από τους γονείς μου αποφάσισα να έχω έναν φίλο και έμεινα έγκυος» – Glory Mwale – παντρεύτηκε στα 16, έγκυος στα 16

Η αποστολή της Kachindamoto κατέστη δυνατή χάρη στη UN Women (οντότητα των Ηνωμένων Εθνών για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών), η οποία υποστήριξε την ηγέτιδα στις εκστρατείες και τις δραστηριότητές της, ορίζοντας ότι ο πρώιμος γάμος παιδιών «αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κοριτσιών και επιβλαβή πρακτική για την υγεία, την εκπαίδευση και την ακεραιότητά τους, εκτός του ότι επηρεάζει τη μελλοντική τους ανάπτυξη και αυξάνει τον κίνδυνο να υποστούν βία».

Εκπαίδευση για μια θετική αλλαγή

«Οι δράσεις στα χωριά του Μαλάουι έχουν αποτέλεσμα, αλλά η πρόκληση μπροστά μας είναι η οικοδόμηση μιας νέας συλλογικής προσέγγισης αυτών των ζητημάτων, με τη συμμετοχή γονέων, ηγετών και κοριτσιών». Γι’ αυτό το λόγο η Kachindamoto προσπαθεί να συνεργαστεί με τους επικεφαλής και να μιλήσει με τους γονείς για να τους πείσει ότι η εκπαίδευση είναι το πιο σημαντικό πράγμα. «Η αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών απαιτεί χρόνο, ιδιαίτερα, με τους άνδρες αρχηγούς και τους γονείς που επωφελούνται από τους κανονισμένους, παιδικούς και εξαναγκαστικούς γάμους. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, οι γονείς αποσύρουν τα κορίτσια τους από τα σχολεία» λέει.

«Αν μορφώσεις το κορίτσι σου, θα έχεις τα πάντα στο μέλλον» -Theresa Kachindamoto

Επιπλέον, το 2017 το Μαλάουι έκανε ένα σημαντικό βήμα υιοθετώντας μια τροπολογία που αυξάνει την ελάχιστη ηλικία γάμου από τα 15 στα 18 έτη. Η Kachindamoto έχει έτσι την αρμοδιότητα να επιβάλει τον νόμο σε περίπτωση παραβιάσεων από γονείς και ηγέτες. «Ένα άλλο σημαντικό βήμα για εμάς είναι να ευαισθητοποιήσουμε την κοινότητα, τα κορίτσια και τα αγόρια σχετικά με αυτή τη νέα τροπολογία, ώστε να γνωρίζουν ότι είναι πλέον παράνομο να παντρεύονται παιδιά πριν από την ηλικία των 18 ετών» εξήγησε.

Ο τερματισμός των πρώιμων παιδικών γάμων σημαίνει επίσης την αντιμετώπιση της ασφάλειας και της υγείας. Πράγματι, μόλις παντρευτούν, πολλά κορίτσια υφίστανται έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, ενώ όσες μένουν έγκυες μπορεί να αντιμετωπίσουν επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τον τοκετό, προκαλώντας πρόωρους θανάτους που συμβάλλουν στο 20-30% της μητρικής θνησιμότητας στη χώρα.

Photo: Wikimedia Commons

Η εκπαίδευση είναι δικαίωμα και το μέλλον των κοριτσιών

Το επόμενο, κρίσιμο βήμα είναι η υποστήριξη των κοριτσιών στις θετικές τους επιλογές, ιδίως όταν αποφασίζουν να επιστρέψουν στο σχολείο. Συχνά είναι μόνες τους, χωρίς να τις στηρίζει η οικογένειά τους. Παρά την εχθρότητα πολλών μελών της κοινότητας, υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός κοριτσιών που επιθυμούν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Kachindamoto και τοπικές ομάδες σχεδιάζουν να κατασκευάσουν ξενώνες για τα κορίτσια που τώρα αναγκάζονται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις από το σπίτι τους μέχρι το σχολείο.

«Νομίζω ότι δεν είναι καλό να παντρεύονται νωρίς, μόνο και μόνο επειδή κάποιοι δεν έχουν βασικές ανάγκες όπως το σαπούνι. Συχνά δε ξυλοκοπούνται. Έτσι αποφάσισα να μην παντρευτώ μέχρι να τελειώσω την εκπαίδευσή μου, ώστε να μπορέσω να βρω δουλειά» – Benedeta Matison, παντρεμένη στα 15, έγκυος στα 15

Κοιτάζοντας το παρόν – και το μέλλον – η Kachinidamoto βλέπει τα κορίτσια της Dedza ως απαλλαγμένα από τον πρόωρο παιδικό γάμο και ως γυναίκες του Μαλάουι που μπορούν πλέον να καθορίσουν το μέλλον τους. Αν είναι αλήθεια ότι το μέλλον εξαρτάται από τις γυναίκες και ότι δεν υπάρχει βιώσιμη πρόοδος χωρίς επένδυση στα κορίτσια, τότε είναι αλήθεια ότι ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων ξεκινά από μια μικρή περιοχή του Μαλάουι, όπου τα κορίτσια παίρνουν πίσω την εκπαίδευσή τους, την παιδική τους ηλικία και την ελευθερία τους.