Μύθοι και αλήθειες

Εκπληκτος άκουγα προ ημερών σε ραδιοφωνική εκπομπή γνωστό καθηγητή να υποστηρίζει πως η πραγματικά πρωτοφανής πολιτική κρίση που χτύπησε τη Βρετανία είναι αποτέλεσμα του εκλογικού της συστήματος και των πανεπιστημίων της αριστείας, δηλαδή Οξφόρδης και Κέιμπριτζ, που κυρίως εφοδιάζουν με στελέχη το Συντηρητικό Κόμμα. Εχοντας διαμετρικά αντίθετη γνώμη, οφείλω να εκθέσω τις αντιρρήσεις και να εκφράσω την άποψή μου.

Το εκλογικό σύστημα, μονοεδρικό πλειοψηφικό (το περίφημο «first pass the post», δηλαδή εκλέγεται όποιος τερματίσει πρώτος), έχει βασικά δύο χαρακτηριστικά. Το ένα είναι πως καταλήγει σε ένα δικομματικό σύστημα όπου ο ένας σίγουρα σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Το άλλο είναι πως ο ψηφοφόρος γνωρίζει πως εκλέγει είτε κυβέρνηση είτε αντιπολίτευση. Αποκλείεται με την ψήφο του να διευκολύνει να γίνει κυβέρνηση, μέσω συνεργασιών που δεν ελέγχει, ένα κόμμα που απεχθάνεται. Το σύστημα όμως έχει και άλλα χαρακτηριστικά που για εμάς είναι άγνωστα. Οι αρχηγοί των κομμάτων τρέχουν πόρτα πόρτα για την ατομική τους επανεκλογή στην περιφέρειά τους. Θυμάμαι στις εκλογές που θριάμβευσε το 1984 η Θάτσερ να γυρίζει στα μαγαζιά και τις καφετέριες του Φίντσλεϊ. Ο πρόεδρος της Βουλής συχνά εκλέγεται από την αντιπολίτευση. Διότι χάνει την κομματική του ταυτότητα. Και επανεκλέγεται χωρίς αντίπαλο στις επόμενες εκλογές, διότι είναι πράγματι ουδέτερος. Δεν κανονίζει δηλαδή η κυβέρνηση σε συνεργασία μαζί του την ημερήσια διάταξη, αλλά μόνος του. Οι βουλευτές δεν «εγγράφονται», αλλά παίρνουν τον λόγο με βάση τις επιλογές του προέδρου. Ομιλητές και εισηγητές κρίνονται από τον πρόεδρο. Οχι από τα κόμματα. Δεν υπάρχει χρόνος ομιλίας. Αν υπερβείς λογικά όρια συζήτησης, δεν πρόκειται να ξαναπάρεις ποτέ τον λόγο. Στην αρχή κάθε συνεδρίασης ο βουλευτής μπορεί να ρωτήσει, χωρίς «εγγραφή», όποιον υπουργό θέλει ό,τι επιθυμεί. Ο πρόεδρος διαλέγει σε ποιον δίνει τον λόγο. Και οι υπουργοί δεν ξέρουν ποιοι θα μιλήσουν και για ποιο θέμα. Οφείλουν να είναι όλοι ενήμεροι για κάθε θέμα κάθε ημέρα.

Οι εντάσεις λύνονται ομαλά μέσα στα κόμματα. Δίχως επιπτώσεις στην κοινωνία. Είναι αυτό ένα σύστημα που κράτησε το πολιτικό σύστημα της Βρετανίας σταθερό για πάνω από 100 χρόνια. Αν υπάρχουν τώρα κάποιες εσωτερικές κομματικές δυσλειτουργίες, δεν βλέπω γιατί αυτές οφείλονται στο εκλογικό σύστημα. Αν υπήρχαν κυβερνήσεις συνεργασίας, όπως κάποιοι εδώ υποστηρίζουν, δεν θα υπήρχαν προβλήματα; Τα κόμματα εκεί έχουν αναγνωρισμένες ντε φάκτο πολιτικές τάσεις. Χωρίς να ρωτούνται ή να εγκρίνουν οι εκάστοτε ηγεσίες. Δεν συνεργάζονται κόμματα με αντιτιθέμενες ηγεσίες και αβυσσαλέες ιδεολογικές διαφορές στην κυβέρνηση (όπως εδώ λ.χ. οι ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ). Μέσα στο ίδιο κόμμα υπάρχουν τάσεις που μπορεί -να ή -να μη συνεργάζονται. Δεν μπορεί ο καθένας για ψύλλου πήδημα να φεύγει και να κάνει άλλο κόμμα. Σε περίπτωση σοβαρής διαφωνίας ο βουλευτής παραιτείται. Κι αποφασίζει σε επαναληπτική εκλογή ο λαός για το ποιος εχει δίκιο. Εφόσον το σύστημα είναι μονοεδρικό, δεν υπάρχουν επιλαχόντες.

Οσο για την αριστεία, μένω πράγματι άφωνος. Η ανωτερότητα των πανεπιστημίων του λεγόμενου Οξμπριτζ δεν κρίνεται από τη συμπεριφορά του Μπόρις Τζόνσιν ή της Λιζ Τρας. Προκύπτει από τα Νομπέλ που μαζεύουν σε ετήσια βάση, από την πνευματική παραγωγή των στελεχών τους και από τα ονόματα που περιλαμβάνονται στις τάξεις των αποφοίτων τους. Δεν μπορώ να ξεχάσω πώς αισθάνθηκα όταν πληροφορήθηκα πως στο διαμέρισμα που παρακολουθούσα ένα σεμινάριο στο Κολέγιο Chrìst’s του Κέιμπριτζ ζούσε κάποτε ο Δαρβίνος. Και πως στο διαμέρισμα καθηγητή μου στο Saint John’s είχαν σχεδόν έρθει στα χέρια ο Καρλ Πόπερ με τον Βίτγκενσταϊν. Τίποτε δεν μπορούσε βέβαια να συγκριθεί με το πως απέναντι από το δωμάτιό μου έβλεπα καθημερινά το παλιό διαμέρισμα του Ερασμου…

Η Λιζ Τρας ως φοιτήτρια στην Οξφόρδη (Κολέγιο Merton) δεν είχε φτάσει ποτέ σε ηγετικές θέσεις στην ξακουστή Ενωση Φοιτητών (Union Society). Που είχε όμως φτάσει ως πρόεδρος ο Τζόνσον. Είχε μόνο γίνει πρόεδρος της Λέσχης των Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Αν κι αργότερα εμφανίστηκε θατσερική. Απο νωρίς δηλαδή πολιτικά ιδιαίτερα ασταθής.