Ουκρανία: Ως πότε θα θέλει ο στρατός του Πούτιν να πολεμά; Τι διδάσκει η ιστορία από τον Α’ ΠΠ έως το Αφγανιστάν

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εξελίσσεται σε αυτό που αρκετοί αναλυτές είχαν προβλέψει. Σε μία μακρά σύγκρουση φθοράς χωρίς ορατό τέλος και με ανυπολόγιστες συνέπειες. Η αναγκαστική επιλογή του Πούτιν να επιβάλει μερική επιστράτευση μετά τις επιτυχημένες αντεπιθέσεις των Ουκρανών με τη σημαντική στήριξη της Δύσης, φέρνει πλέον στην πρώτη γραμμή τη ρωσική νεολαία που καλείται να δώσει το αίμα της σε έναν πόλεμο που δεν πιστεύει αρκετά.

Σε ανάλυσή του το CNN προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα τι είναι αυτό που κάνει έναν στρατό να χάνει τη θέλησή του να πολεμήσει και πώς θα μπορούσε κάτι τέτοιο να ισχύσει και για τις ρωσικές δυνάμεις. Με αναφορές σε πολεμικές συγκρούσεις που ισχυροί στρατοί έφτασαν να χάνουν από πιο αδύναμους αντιπάλους, το αμερικανικό μέσο επιχειρηματολογεί για τους κινδύνους που  διατρέχει ο ρωσικός στρατός.

• Διαβάστε επίσης: Ουκρανία: Ο Βλαντίμιρ Πούτιν «σέρνει» τον κόσμο πίσω σε μια αιματηρή εποχή

Τα Χριστούγεννα του 2014 κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ στα λασπωμένα και ποτισμένα με αίμα χαρακώματα, στρατιώτες από αντίπαλα στρατόπεδα προχώρησαν σε μία αυθόρμητη ανακωχή κόντρα στις διαταγές των ανωτέρων τους και γιόρτασαν μαζί. Υπολογίζεται ότι 100.000 στρατιώτες και στις δύο πλευρές αρνήθηκαν να πολεμήσουν με τη χριστουγεννιάτικη ανακωχή διήρκεσε ακόμη και μέχρι την Πρωτοχρονιά σε ορισμένα μέρη.

Πόσο πιστεύουν οι ρώσοι στρατιώτες στον πόλεμο;

Περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, υπάρχουν μικρές πιθανότητες οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί στρατιώτες να κάνουν ο ένας στον άλλον δώρα αυτόν τον χειμώνα. Αλλά η ιστορία της χριστουγεννιάτικης εκεχειρίας αποτελεί παράδειγμα ενός σημαντικού γνωρίσματος του πολέμου. Της απροθυμίας των στρατιωτών να συνεχίζουν έναν αδιέξοδο, αιματηρό και «όχι δικό τους» πόλεμο.

• Διαβάστε επίσης: Foreign Affairs: Μην αποκλείετε τη διπλωματία – Η στρατηγική Μπάιντεν οδηγεί σε παντοτινό πόλεμο

Τα ρωσικά στρατεύματα είναι πιθανό να πλησιάζουν σε έναν γκρεμό, δήλωσε ο Τζεφ ΜακΚόσλαντ, βετεράνος του Πολέμου του Κόλπου και επισκέπτης καθηγητής Διεθνών Σπουδών για την Ασφάλεια στο Κολέγιο Ντίκινσον της Πενσιλβάνια. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι είναι πλέον σαφές πως ο ρωσικός στρατός δεν είναι επαρκώς εξοπλισμένος και εκπαιδευμένος καθώς και ότι οι στρατιώτες έχουν χάσει σε πολλές περιπτώσεις τη θέλησή τους να πολεμήσουν.

«Ο φόβος και ο πανικός μεταδίδονται περισσότερο και από την Covid», λέει ο ΜακΚόσλαντ. Οι πηγές του φόβου και του πανικού ποικίλουν, αλλά τόσο ο ΜακΚόσλαντ όσο και άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι καθ’ όλη την ιστορία των πολέμων, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι που ένας στρατός χάνει τη θέλησή του να πολεμήσει: Χάνουν την πίστη στον διακηρυγμένο σκοπό του πολέμου, χάνουν την πίστη στους ηγέτες τους, χάνουν την υποστήριξη του λαού.

Η πίστη στον σκοπό του πολέμου

O ΜακΚόσλαντ έχει δει με τα ίδια του τα μάτια έναν κουρασμένο στρατό να χάνει τη θέλησή του να πολεμήσει.

Όπως λέει ο ίδιος, διοικούσε ένα τάγμα κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου το 1990-1991 και είδε τόσους πολλούς Ιρακινούς στρατιώτες να παραδίδονται, που η μονάδα του δεν είχε χώρο για όλους τους αιχμαλώτους. Κατέληξαν μάλιστα να τους δίνουν νερό και να τους δείχνουν τον δρόμο προς τα πίσω.

Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν εκείνο του Αφγανιστάν.

Εν μέσω της απόσυρσης του αμερικανικού στρατού από τη χώρα το 2021, ο Εθνικός Στρατός του Αφγανιστάν κατέρρευσε. Επέτρεψαν στους Ταλιμπάν να πάρουν γρήγορα τον έλεγχο, παρ’ όλο που οι ΗΠΑ είχαν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια στην εκπαίδευσή τους.

Εάν ρωτούσε κανείς έναν Αφγανό στρατιώτη γιατί πολεμάει, θα απαντούσε ότι το κάνει για να πληρωθεί.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο αφγανικός στρατός δεν είχε πίστη στον σκοπό για τον οποίο πολεμούσε, σε αντίθεση με τους μαχητές των Ταλιμπάν.

Η πίστη στους ηγέτες

Κάθε πόλεμος έχει και κάποιες αντιπροσωπευτικές εικόνες και το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση της Ουκρανίας. Ο Πούτιν εμφανίζεται στις πρόσφατες φωτογραφίες να είναι καθισμένος στην κεφαλή ενός τραπεζιού σε ένα αποστειρωμένο δωμάτιο με κάποιον στρατηγό ή άλλον αξιωματούχο να βρίσκεται στην άλλη πλευρά.

Η περιγραφή αυτών των φωτογραφιών θα μπορούσε κάλλιστα να είναι: «Παρανοϊκός και απομονωμένος δικτάτορας εν δράσει», αναφέρει το CNN.

Χάνουν την υποστήριξη του λαού

Τους πολέμους δεν τους διεξάγουν μόνο οι στρατιώτες. Πολεμά επίσης η χώρα, οι άνθρωποι και οι θεσμοί της. Η υγεία των θεσμών μιας χώρας -της κυβέρνησης, του στρατού και των μέσων ενημέρωσης- έχει εξίσου μεγάλη σημασία με τη θέληση ενός στρατιώτη να πολεμήσει, λέει ο Μπάτλερ ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου «Selling a ‘Just’ War: Framing Legitimacy and U.S. Military Intervention».

Ο Μπάτλερ επεσήμανε ότι στο «Περί Πολέμου» – το πρωτοποριακό έργο του Πρώσου στρατιωτικού και συγγραφέα περί της στρατηγικής του πολέμου του 19ου αιώνα – ο Καρλ Φον Κλαούσεβιτς γράφει ότι οι «δυνάμεις του πάθους» είναι εξίσου κρίσιμες για μια επιτυχημένη πολεμική προσπάθεια με τον στρατό και την κυβέρνηση».

Αν μια κυβέρνηση είναι διεφθαρμένη και δεν έχει την εμπιστοσύνη του λαού, οι στρατοί της μπορεί να χάσουν τη θέληση να πολεμήσουν, λέει ο Μπάτλερ. Λέει ότι αυτό φαίνεται να συμβαίνει στη Ρωσία, όπου η κοινωνία πλήττεται εδώ και καιρό από μια «κοινωνική κακοδαιμονία».

Οι πολίτες της έχουν βιώσει την τραυματική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, την ανεξέλεγκτη διαφθορά, την πολιτική απάθεια και τη συντριβή των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και των διαφορετικών φωνών, υποστηρίζει.

Η « κακοδαιμονία» που πλήττει την πολιτική ζωή της Ρωσίας μπορεί να εξαπλωθεί στον στρατό της, σημειώνει και προσθέτει ότι τα σημάδια υπάρχουν ήδη στις χιλιάδες των ανδρών που εγκαταλείπουν τη Ρωσία για να αποφύγουν την επιστράτευση.

Όπως όλα δείχνουν, ο παράγοντας του ζήλου φαίνεται να είναι προς όφελος των Ουκρανών. Οι άνδρες και οι γυναίκες του στρατού τους γνωρίζουν για τι πράγμα πολεμούν.

«Το κίνητρο των Ουκρανών αποτελεί ίσως την πιο ισχυρή κινητήρια δύναμη που μπορεί να έχει ένας στρατιώτης – την υπεράσπιση της χώρας, των οικογενειών και των σπιτιών τους», υπογραμμίζει ο ΜακΚόσλαντ.

Πόσο μακριά είναι ένα σύνδρομο Βιετνάμ;

Πολλοί Ρώσοι στρατιώτες ανακαλύπτουν αυτό που συνειδητοποίησαν και κάποιοι Αμερικανοί στρατιώτες στο Βιετνάμ – ότι πολεμούν για ένα ψέμα.

Ο Τζον Κέρι, ένας βετεράνος του Βιετνάμ και αργότερα γερουσιαστής που στράφηκε ενάντια στον πόλεμο, κατά τη διάρκεια μιας ακρόασης στο Κογκρέσο το 1971, δήλωσε τα εξής:

«Πώς ζητάς από κάποιον να γίνει ο τελευταίος που θα πεθάνει για ένα λάθος;»

Αυτό είναι ένα ερώτημα που ίσως αρχίσει να στοιχειώνει τους Ρώσους στρατιώτες στην Ουκρανία αυτό τον χειμώνα. Αν ο Πούτιν δεν τους δώσει μια ικανοποιητική απάντηση που να τους πείσει ότι αξίζει να συνεχίσουν να πολεμούν, είναι πιθανό να αρχίσουν να εγκαταλείπουν μαζικά τη μάχη.

Και μια παγωμένη νύχτα του χειμώνα, όταν δεν θα ακούγονται κάλαντα αλλά ο ρόγχος ανθρώπων που πεθαίνουν, τότε οι Ρώσοι στρατιώτες ίσως ρωτήσουν ο ένας τον άλλον:

«Πώς ζητάς από κάποιον να γίνει ο τελευταίος που θα πεθάνει για ένα λάθος;»