Η ομορφιά και η φρίκη της Μέδουσας: Ένα διαχρονικό σύμβολο της ισχυροποίησης των γυναικών

γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη * 

Γεννήθηκε απλή θνητή με ασύλληπτο κάλος. Όλα τα αδέλφια της ήταν τέρατα εκ φύσεως και παρόλο που εκείνη δεν ήταν, είχε την ατυχία να μετατραπεί στο πιο αποκρουστικό από όλα. Δεν ήταν πάντα έτσι. Η Μέδουσα ήταν παραπάνω από ένα τέρας. Ήταν μια γυναίκα που αδικήθηκε.

Μια ιστορία εκδίκησης, δύναμης και γυναικείας αλληλεγγύης

Η Μέδουσα ήταν μια όμορφη, άγαμη ιέρεια της θεάς Αθηνάς. Η Μέδουσα ήταν τόσο εντυπωσιακή που ακόμη και ο ίδιος ο Ποσειδώνας τη βρήκε ακαταμάχητη. Προσπάθησε να την αποπλανήσει. Όταν δεν ανταποκρίθηκε στα αισθήματα του, τη βίασε μέσα στο ναό της πολεμίστριας θεάς. Η οργισμένη Αθηνά δεν τιμώρησε τον Ποσειδώνα για το αποτρόπαιο έγκλημα που διέπραξε στο ιερό.

• Διαβάστε επίσης: Οι 7 σοκαριστικά σεξιστικοί νόμοι που εξακολουθούν να υπάρχουν στον κόσμο

Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ο ισχυρός θεός της θάλασσας ήταν θείος της και μόνο ο Δίας είχε τεχνικά τη δικαιοδοσία να του επιβάλει κάτι. Ίσως να ζήλευε τη Μέδουσα και την έλξη που ένιωθαν οι άνδρες για εκείνη. Είναι ακόμη πιθανό να ήθελε να την προστατεύσει από άλλες μελλοντικές επιθέσεις.

Όποιος και αν ήταν ο λόγος, η Αθηνά μεταμόρφωσε τη Μέδουσα σε ένα αποτρόπαιο τέρας: μια αποκρουστική γοργόνα, με πράσινο δέρμα, φίδια που φύτρωναν από το κεφάλι της αντί για μαλλιά και ένα θανατηφόρο βλέμμα που μετέτρεπε σε πέτρα όποιον άνδρα τολμούσε να την κοιτάξει κατάματα. Έκτοτε, η Μέδουσα έγινε σύμβολο επιβίωσης από σεξουαλική κακοποίηση.

Το αρχαιότερο παράδειγμα ενοχοποίησης του θύματος

Η Μέδουσα είναι περισσότερο γνωστή από το μύθο του Περσέα. Για περισσότερα από 3.000 χρόνια, η αφήγηση της παρεξηγημένης ιστορίας της έγινε μέσα από τα κατορθώματα ενός άνδρα. Ημίθεος, ο γιος του Δία και της Δανάης, είναι ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Η αποστολή του; Να σκοτώσει το τρομακτικό τέρας.

Με τη βοήθεια των θεών και σε συνδυασμό με το θάρρος και την εξυπνάδα του, εντόπισε τη Μέδουσα με επιτυχία. Χρησιμοποιώντας την ασπίδα του ως καθρέφτη, απέφυγε την άμεση οπτική επαφή μαζί της και την αποκεφάλισε. Το κεφάλι της Μέδουσας είχε ακόμη ισχυρές ιδιότητες και ο Περσέας το χρησιμοποίησε ως όπλο και έπειτα το έκανε δώρο στην Αθηνά.

Ο αποκεφαλισμός της συμβολίζει τη φίμωση των ισχυρών γυναικών που εκφράζουν τα πιστεύω τους. Οι δυναμικές γυναίκες έχουν ιστορικά χαρακτηριστεί ως απειλές που απαιτούν ανδρική κατάκτηση και έλεγχο. Αυτή η βίαιη πράξη μισογυνισμού πηγάζει στον φόβο της υπονόμευσης του ανδρισμού από το γυναικείο της βλέμμα και της ανάγκης για επιβολή της εξουσίας.

Η Μέδουσα είναι το τέλειο δείγμα της αρχαίας αναπαράστασης του σεξουαλικού ρατσισμού: Στιγματίστηκε και κατηγορήθηκε αδικαιολόγητα για την ανδρική λαγνεία. Της επέρριψαν ευθύνες επειδή «προκάλεσε» έναν θεό. Αντί να τιμωρήσει τον θύτη, η Αθηνά – θεά της σοφίας – άφησε τη Μέδουσα να υποστεί τις συνέπειες. Ακούγεται οικείο;

Σήμερα επιζώντες του βιασμού εξακολουθούν να διασύρονται ανεπανόρθωτα. Η κοινωνία τείνει να δυσπιστεί, να αποσιωπά και να υπαινίσσεται την «ατίμωση» τους. Η κατασκευή, ενοχοποίηση και δαιμονοποίηση των θυμάτων είναι παρούσα τόσο στη μυθολογία όσο και την πραγματική ζωή.

Χαράζοντας την femme fatal στην ποπ κουλτούρα

Ως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας, η Μέδουσα έχει αναπαρασταθεί εκτενώς στη σύγχρονη και την αρχαία τέχνη. Η αρχετυπική μοιραία γυναίκα, έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης σε όλες τις μορφές τέχνης παγκοσμίως. Εξίσου γοητευτική και επικίνδυνη, συμβολίζει το θάνατο, τη βία, τη δύναμη και την ερωτική επιθυμία.

Από τη Ριάνα και την Όπρα Γουίνφρεϊ μέχρι το λογότυπο Versace, η Μέδουσα εκφράζει τη δυναμική, τη σεξουαλικότητά τους και τον αναδυόμενο ρόλο των γυναικών στην κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια το κεφάλι της Μέδουσας έχει αυξηθεί σε δημοτικότητα και ως τατουάζ. Γυναίκες και άνθρωποι ανεξαρτήτως ηλικίας επιλέγουν το τατουάζ για προσωπικούς λόγους.

Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, οπότε οι ατομικές ερμηνείες και τα νοήματα πίσω από τα τατουάζ μπορεί να διαφέρουν. Σε γενικές γραμμές, το τατουάζ Μέδουσα είναι ένα σύμβολο επιβίωσης, από σεξουαλική κακοποίηση, επίθεση ή βιασμό.

@rubyrose_designs Here to give you a safe space to get a tattoo 🫶🏻 alternatively I have loads of Medusa designs on my website 🖤 #tattooartist #tattooideas #tattoolover #rubyrosedesigns #tattoodesigns #medusatattoo #survivor ♬ everything I wanted – Evil☆

Τα τατουάζ είναι μια μορφή τέχνης, και η τέχνη είναι μια έκφραση της ανθρώπινης κατάστασης. Η ανθρώπινη κατάσταση περιλαμβάνει την ευχαρίστηση και τον πόνο, οι επιζώντες που έχουν υποφέρει τη σεξουαλική κακοποίηση το γνωρίζουν πολύ καλά. Είναι η απόλυτη οπτική απεικόνιση του ταξιδιού ενός επιζώντος από τον πόνο στην ανθεκτικότητα και την αυτοσυντήρηση.

Θεωρείται προστατευτικό σύμβολο, καθώς τα κίτρινα μάτια της Μέδουσας έχουν την ικανότητα να καταστρέφουν όσους αποτελούν απειλή. Για πολλούς επιζώντες, συμβάλει στην εξάλειψη του στίγματος, της ντροπής, της ενοχής, της αυτο-απόρριψης και της αυτο-κατηγορίας. Αυτό το τατουάζ λέει όλα όσα δεν μπορούν να ειπωθούν. Είναι μια ανεξίτηλη σφραγίδα επιβίωσης.

* Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies