Το πρώτο βιβλίο του Μπομπ Ντίλαν, από τότε που κέρδισε το Νόμπελ, θαμπώνει και μπερδεύει

Μπορεί να είναι ο πιο πολυγραφότατος μουσικός στην ιστορία της δημοφιλούς μουσικής, αλλά ο Μπομπ Ντίλαν έχει εδώ και πολύ καιρό περάσει σε ένα είδος μουσικού κριτικού. Το ξεκίνημα του πρώτου του βιβλίου, το Tarantula του 1971, μια συλλογή πεζο-ποιητικών beat περιπλανήσεων. Μετά ήταν τα λεγόμενα απομνημονεύματά του, τα Χρονικά του 2004. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό συνονθύλευμα επινοήσεων και παρεκκλίσεων που περιστασιακά, όταν επιστρέφει στην πρώιμη ζωή του στη φολκ σκηνή του Greenwich Village, προσφέρει σπάνια κομμάτια ζωντανής προσωπικής αποκάλυψης, συμπεριλαμβανομένων κάποιων διαλογισμών για καλλιτέχνες και τραγούδια που τον βοήθησαν να διαμορφωθεί.

Τώρα, σχεδόν 18 χρόνια μετά το Chronicles, το πάει μέχρι τέλους με το νέο του The Philosophy of Modern Song, έναν ολόκληρο τόμο άγριας, αλλοπρόσαλλης γραφής για τη μουσική, που σίγουρα θα ζαλίσει και θα μπερδέψει. Αποτελείται από 66 σύντομα δοκίμια για συγκεκριμένα τραγούδια -ή, μάλλον σημαντικά, για συγκεκριμένες ηχογραφήσεις. Όπως γράφει στο κεφάλαιο για το «Blue Bayou» του Ρόι Όρμπισον: «Μερικές φορές τα τραγούδια μπορεί να είναι ολισθηρά στο στούντιο – μπορεί να περάσουν μέσα από τα δάχτυλά σου. Μερικοί από τους αγαπημένους μας δίσκους είναι στην καλύτερη περίπτωση μέτρια τραγούδια που με κάποιο τρόπο ζωντάνεψαν όταν έτρεχε η κασέτα».

Γιατί ο Ντίλαν αποφάσισε να το γράψει; Ποιος ξέρει. Δεν υπάρχει εισαγωγή για να το διευκρινίσει. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον αείμνηστο τραγουδοποιό Doc Pomus. Ίσως είναι απλά 81 ετών και θέλει να κάνει κήρυγμα. Ίσως είναι μια σκιώδης διάψευση σε όσους χλεύασαν την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας το 2016.

• Διαβάστε επίσης: Ο Τιμοτέ Σαλαμέ θα υποδυθεί τον Μπομπ Ντίλαν

Στην περίπτωση του κεφαλαίου που αναφέρεται στο τραγούδι «Money Honey» του Έλβις Πρίσλεϊ, ανοίγει με την αιχμηρή πρόταση «Η τέχνη είναι μια διαφωνία. Το χρήμα είναι μια συμφωνία». Ο Ντίλαν συνεχίζει: «Γι’ αυτό δεν μπορεί να υπάρξει εθνική μορφή τέχνης. Στην προσπάθεια, μπορούμε να νιώσουμε το τρίψιμο των άκρων, την προσπάθεια να συμπεριληφθούν όλες οι απόψεις, την ελπίδα να μην προσβληθούν». Δεδομένου ότι ο Ντίλαν έχει συνηθίσει να αντιγράφει ατάκες που έχει πάρει από αλλού τόσο στα τραγούδια όσο και στην πεζογραφία του, μπορεί κάποια από αυτά (ή οτιδήποτε άλλο στο βιβλίο) να είναι κλεμμένα, αλλά αν είναι έτσι, είναι καλά κλεμμένο.

Αυτά γράφει στην κριτική του ο Καρλ Γουίλσον στο slate.com και συνεχίζει: «Τουλάχιστον, το βιβλίο αποτελεί ένα φοβερό mixtape. Εντός των ορίων του, δηλαδή. Σε όλες τις επιλογές από το 1924 έως το 2003, αλλά με κυρίαρχη τη δεκαετία του 1950 της νιότης του, υπάρχει πολλή country, blues, soul, rock, και crooner pop, και μερικά νεύματα στο punk (Έλβις Κοστέλο και Clash). Η τζαζ απουσιάζει, παρά τη δεδηλωμένη αγάπη του Ντίλαν για τον Μάιλς Ντέιβις. Δεν υπάρχει επίσης ραπ, μια μορφή της που ο Ντίλαν επηρέασε μέσω του Τζιλ Σκοτ-Χέρον, και της οποίας την καταιγιστική πολυλογία θα έπρεπε να εκτιμήσει. Αντ’ αυτού, οι περαστικές αναφορές του είναι απορριπτικές.

»Τα πράγματα χειροτερεύουν. Ο Ντίλαν συχνά ξεσπά σε κορώνες για την υποτιθέμενη ρηχότητα της κουλτούρας σήμερα σε σύγκριση με τις παλιές καλές μέρες της νιότης του. Ξανά και ξανά, χαρακτηρίζει τις γυναίκες ως αλεπούδες, αιμορουφήχτρες, ή απλά σαν σκουλήκια. Αλλού σίγουρα τρολάρει, όπως έκανε πάντα: για παράδειγμα, όταν επισφραγίζει ένα παραλήρημα πικρίας για τους δικηγόρους διαζυγίων που προκάλεσε το τραγούδι Cheaper to Keep Her του Τζόνι Τέιλορ, υποστηρίζοντας την πολυγαμία ως εναλλακτική λύση. Βέβαια, εστιάζει σε δίσκους γυναικών σε μόλις τέσσερα από αυτά τα 66 κεφάλαια – καμία Αρίθα Φράνκλιν εδώ – και όταν τις παραδέχεται, είναι συνήθως για να κουβεντιάσει για κάποιο άλλο θέμα και όχι για να τις εξετάσει ως καλλιτέχνες, όπως κάνει με τόσους πολλούς από τους άνδρες. Δεν λέει σχεδόν τίποτα για την ερμηνεία του Don’t Let Me Be Misunderstood από τη Νίνα Σιμόν, προτιμώντας να παραπονιέται αόριστα για τη δική του δυσαρέσκεια επειδή παρεξηγήθηκε».

Ο Σιν Ο Χάγκαν στην Guardian σχολιάζει στην δική του κριτική για το φρέσκο βιβλίο του Ντίλαν και έχει να προσθέσει τα εξής: «Υπάρχουν πολλές εκπλήξεις, όχι μόνο η σχεδόν ιερόσυλη απουσία ενός τραγουδιού από τους Beatles – υπάρχουν τραγουδοποιοί πιο «μοντέρνοι» από τους Λένον και ΜακΚάρτνεϊ, ο Ντίλαν, ωστόσο, δεν υπήρξε ποτέ αγγλόφιλος, ούτε καλλιτέχνης που εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από περίτεχνες τεχνικές στούντιο ή πρωτοποριακές ηχητικές εφευρέσεις – ούτε ο Μπράιαν Γουίλσον εμφανίζεται. Δεν υπάρχουν τραγούδια της Κάρολ Κινγκ ή της Τζόνι Μίτσελ, αλλά η Νίνα Σιμόν  δικαίως υμνείται για τη «μετρημένη προκλητική της απόδοση» του Don’t Let Me Be Misunderstood».

Ο Καρλ Γουίλσον στο slate.com δίνει την προσωπική του κατακλείδα επί του θέματος: «Ως συγγραφέας για τη μουσική, τα δυνατά σημεία του Ντίλαν είναι η ευαισθησία του στην ιστορία και τη μουσική τεχνική. Οι αδυναμίες του μοιάζουν με κακές απομιμήσεις κάποιων από τους καλύτερους κριτικούς του. Κυρίως του Γκρέις Μάρκους, ο οποίος έχει γράψει περισσότερα και καλύτερα για τον Ντίλαν από σχεδόν οποιονδήποτε, πιο πρόσφατα στο Folk Music: A Bob Dylan Biography in Seven Songs, που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα. Τα υφολογικά χαρακτηριστικά του Μάρκους ξεπηδούν από τα ριφ του Ντίλαν: ένα αυταρχικό δεύτερο πρόσωπο που υποθέτει ότι το πώς «εσύ» βιώνεις ένα τραγούδι είναι καθολικό και όχι ιδιαιτέρως προσωπικό, ο τρόπος που οι μεταφορές του σπειροειδώς, κατά στάδια, φτάνουν σε υπαρξιακά άκρα, η αναδιατύπωση των καθημερινών στίχων ως σουρεαλιστικών αρχετύπων από κρυμμένα και ξεχασμένα παρελθόντα».