Ρωσία: Η επικίνδυνη πτώση του Πούτιν – Το Κρεμλίνο δεν θα πέσει αμαχητί

Σε μια τελετή στον Λευκό Οίκο στις 9 Αυγούστου, λίγες ημέρες αφότου η αμερικανική Γερουσία συμφώνησε να επικυρώσει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ο Τζο Μπάιντεν τόνισε πώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε γυρίσει μπούμερανγκ στον Βλαντίμιρ Πούτιν: «Παίρνει ακριβώς αυτό που δεν ήθελε. Ήθελε τη φινλανδοποίηση του ΝΑΤΟ, αλλά παίρνει τη ‘ΝΑΤΟποίηση’ της Φινλανδίας, μαζί με την Σουηδία».

Πράγματι, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένα τεράστιο στρατηγικό λάθος, αφήνοντας την Ρωσία στρατιωτικά, οικονομικά και γεωπολιτικά πιο αδύναμη, σημειώνει το Foreign Affairs σε ανάλυσή του.

Διαβάστε επίσης: Ο Πούτιν «σέρνει» τον κόσμο πίσω σε μια αιματηρή εποχή – Αψηφά την Ιστορία και θα χάσει

Το ριψοκίνδυνο στοίχημα του Πούτιν

Η επίθεση της Ουκρανίας στο Χάρκοβο τον Σεπτέμβριο υπογράμμισε το μέγεθος του λάθους του Πούτιν. Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις εξαντλούνταν, χάνοντας τη δυναμική τους στο πεδίο της μάχης, η Ουκρανία πέρασε στην αντεπίθεση, καταφέροντας στον ρωσικό στρατό ένα αποφασιστικό πλήγμα.

Οι επιτυχίες της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης αποκάλυψαν την έκταση της σήψης στον στρατό του Πούτιν – πεσμένο ηθικό, μειωμένο ανθρώπινο δυναμικό, υποβάθμιση της ποιότητας των στρατευμάτων.

Ωστόσο, αντί να τα παρατήσει, ο Πούτιν απάντησε σε αυτά τα προβλήματα διατάσσοντας μερική στρατιωτική επιστράτευση, εισάγοντας αυστηρότερες ποινές για τους στρατιώτες που λιποτακτούν ή παραδίνονται και προχωρώντας στην παράνομη προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών.

Ο Πούτιν αντέδρασε στις ήττες της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως ακριβώς αντέδρασε και στη συρρίκνωση του ρόλου της χώρας του στην παγκόσμια σκηνή: του έπεσε ένα «χαμένο χαρτί», αλλά διπλασίασε το ριψοκίνδυνο στοίχημά του.

Προς προφανή έκπληξη του Πούτιν, ο πόλεμος στην Ουκρανία επιτάχυνε τις μακροχρόνιες τάσεις που ωθούσαν τη χώρα του προς την παρακμή.

Η Ευρώπη κινείται προς τη μείωση της ενεργειακής της εξάρτησης από την Ρωσία, μειώνοντας τόσο την επίδραση της χώρας επί της ηπείρου, όσο και τα κρατικά έσοδα που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές ενέργειας.

Οι πρωτοφανείς διεθνείς κυρώσεις και οι έλεγχοι των εξαγωγών περιορίζουν την πρόσβαση της Ρωσίας σε κεφάλαια και τεχνολογία, γεγονός που θα οδηγήσει τη Μόσχα να μείνει ακόμη περισσότερο πίσω στην καινοτομία.

Μην υποτιμάμε την Ρωσία

Δεδομένων αυτών των παραγόντων, θα υπάρξει ισχυρός πειρασμός να υποβαθμιστεί η Ρωσία ως απειλή. Αυτό θα ήταν λάθος, και όχι μόνο επειδή ο πόλεμος δεν έχει ακόμη κερδηθεί.

Στην Ουκρανία και αλλού, όσο πιο ευάλωτη θεωρεί η Μόσχα τον εαυτό της, τόσο περισσότερο θα προσπαθήσει να αντισταθμίσει αυτές τις αδυναμίες στηριζόμενη σε μη συμβατικά εργαλεία – συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων.

Με άλλα λόγια, η ρωσική ισχύς και επιρροή μπορεί να μειωθεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία θα γίνει δραματικά λιγότερο απειλητική. Αντιθέτως, ορισμένες πτυχές της απειλής είναι πιθανό να επιδεινωθούν.

Για τη Δύση, η αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψει τις όποιες βραχυπρόθεσμες ελπίδες για μια τιθασευμένη Ρωσία και να διατηρήσει την υποστήριξη προς τους στόχους του Πούτιν.

Αυτή η προσπάθεια πρέπει να ξεκινήσει από την Ουκρανία: οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να παρέχουν συνεχή υποστήριξη στο Κίεβο, για να διασφαλίσουν ότι η Ρωσία θα υποστεί ήττα.

Αλλά ακόμη και αν ο Πούτιν χάσει, το πρόβλημα που θέτει η Ρωσία δεν θα λυθεί. Με πολλούς τρόπους, θα αυξηθεί η έντασή του. Το ίδιο θα πρέπει να κάνει και η απάντηση που θα δοθεί σε αυτό.

«Λήξη πληρωμών»

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επέφερε πλήγμα στην παγκόσμια οικονομική επιρροή της Ρωσίας. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το ΑΕΠ της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά 6% κατά τη διάρκεια του 2022. Και αυτό θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή, καθώς το πλήρες βάρος των δυτικών μέτρων δεν έχει γίνει ακόμη αισθητό.

Οι δυτικοί έλεγχοι των εξαγωγών θα περιορίσουν την πρόσβαση της Μόσχας σε βασικές τεχνολογίες και εξαρτήματα, παρακωλύοντας μια οικονομία που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ξένες εισροές και τεχνογνωσία. Ήδη, υπάρχουν ανησυχητικά σημάδια στην αυτοκινητοβιομηχανία και σε άλλους σημαντικούς εμπορικούς τομείς, στους οποίους η ρωσική εξάρτηση από ξένα εξαρτήματα ή ανταλλακτικά είναι ιδιαίτερα έντονη.

Επιπλέον, το καθεστώς της Ρωσίας ως μεγάλης ενεργειακής δύναμης «πατάει» σε σαθρό έδαφος.

Είναι βέβαιο ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά στην εξασφάλιση εναλλακτικών λύσεων για τις ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές κατά την επόμενη δεκαετία. Αλλά μακροπρόθεσμα, η πολιτική επιρροή που αντλεί το Κρεμλίνο από τις ενεργειακές εξαγωγές θα μειωθεί.

Οι δυτικές κυρώσεις, που έχουν προγραμματιστεί να τεθούν σε ισχύ έως το τέλος του 2022, θα εμποδίσουν την έκδοση εμπορικών ασφαλίσεων για τα ρωσικά φορτία δεξαμενόπλοιων, αυξάνοντας τους κινδύνους και το κόστος των ρωσικών πετρελαϊκών συναλλαγών.

Εν τω μεταξύ, η G-7 επιβάλλει ανώτατο όριο τιμών στην πώληση ρωσικού πετρελαίου. Με την πάροδο του χρόνου, η θηλιά μπορεί να σφίξει, αναγκάζοντας τη Ρωσία να προσφέρει μεγαλύτερες εκπτώσεις για την αγορά του πετρελαίου της.

Πληθαίνουν οι ενδείξεις για μείωση των ρωσικών εξαγωγών και, ως εκ τούτου, για συρρίκνωση των εσόδων, οδηγώντας τη ρωσική κυβέρνηση να περικόψει τον προϋπολογισμό της σε πολλές υπηρεσίες κατά 10%.

Η Ευρώπη θα μειώνει σταθερά τις εισαγωγές της ρωσικής ενέργειας, δίνοντας στη Μόσχα λιγότερα περιθώρια διαπραγμάτευσης με άλλους καταναλωτές, όπως η Κίνα και η Ινδία.

Η Ρωσία έχει επίσης χάσει μερικά από τα καλύτερα ταλέντα της, συμπεριλαμβανομένων προγραμματιστών, μηχανικών και ειδικών της πληροφορικής, γεγονός που θα περιορίσει τη μελλοντική ανταγωνιστικότητά της.

Η ρωσική οικονομία όμως αντέχει

Αν και οι παράγοντες αυτοί θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο, η πλήρης έκταση της διαφαινόμενης οικονομικής συρρίκνωσης και ο αντίκτυπός της στη Ρωσία δεν είναι σαφής, επισημαίνει ωστόσο το Foreign Affairs.

Η ρωσική οικονομία, αντί να αντιμετωπίσει μια ολική κατάρρευση, οδεύει μάλλον προς την αυτονομία και τη σταθερή αποσύνδεση από την παγκόσμια οικονομία.

Καθώς οι συνθήκες επιδεινώνονται, το Κρεμλίνο θα γίνεται όλο και πιο απελπισμένο, καταφεύγοντας σε σκοτεινά ή παράνομα μέσα για να τα βγάλει πέρα και αψηφώντας τους κανόνες που διέπουν το παγκόσμιο εμπόριο, στο οποίο δεν έχει πλέον συμμετοχή. Όσο περισσότερο περιθωριοποιείται και απειλείται το Κρεμλίνο, τόσο λιγότερο προβλέψιμη και συγκρατημένη θα είναι η συμπεριφορά του.

Αξίζει να αναλογιστεί κανείς ότι πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία ήταν ήδη μια σχετικά αδύναμη «μεγάλη δύναμη», με φτωχά οικονομικά θεμέλια για την παγκόσμια επιρροή της.

Ωστόσο, η ικανότητά της να αμφισβητεί τα αμερικανικά συμφέροντα ήταν συχνά μεγαλύτερη από ό,τι υποδηλώνουν οι όποιοι οικονομικοί δείκτες.

Η Ρωσία, αν και στερείται δυναμισμού, είναι γνωστή για την ανθεκτικότητά της.

Η χώρα έχει επίσης χάσει σε ορισμένους πολέμους, ωστόσο παρέμεινε ένας σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Με αυτό το ιστορικό, δεν θα ήταν συνετό να υποθέσουμε ότι μια οικονομικά ασθενέστερη Ρωσία θα είναι αναγκαστικά λιγότερο απειλητική για τα συμφέροντα των ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια.

Απώλειες στο πεδίο μάχης

Ο ρωσικός στρατός έχει υποστεί σοβαρές απώλειες στην Ουκρανία. Ο πόλεμος έχει καταναλώσει εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού και έχει φθείρει μια τεράστια ποσότητα ρωσικού εξοπλισμού, από βαρέλια πυροβολικού μέχρι κινητήρες αρμάτων μάχης.

Περισσότεροι από 80.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί στις μάχες. Το επιστρατευμένο προσωπικό στα υπό ρωσική κατοχή ουκρανικά εδάφη στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ και οι εθελοντές μαχητές αποτελούν σημαντικό ποσοστό των πιο πρόσφατων απωλειών, αλλά πολλά από τα καλύτερα στρατεύματα της Ρωσίας χάθηκαν στις αρχές του πολέμου.

Την ίδια στιγμή που αντιμετωπίζει ελλείψεις προσωπικού, ο ρωσικός στρατός αναγκάζεται όλο και περισσότερο να βγάζει από τις αποθήκες παλιό εξοπλισμό για να εξοπλίσει νέες εθελοντικές μονάδες. Η Μόσχα έχει αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα αποσπασματικά, επιτρέποντας στα στρατεύματά της να τα βγάλουν πέρα, αλλά αυτό τελικά δεν θα επιλύσει τα θεμελιώδη προβλήματα, καθώς η ποιότητα των δυνάμεων υποβαθμίζεται.

Ωστόσο, η Δύση δεν θα πρέπει να υποθέσει ότι ο ρωσικός στρατός θα καταστεί ακίνδυνος μετά τον καταστροφικό πόλεμο με την Ουκρανία. Η Ρωσία είναι πιθανό να βρει τρόπους να παρακάμψει τους δυτικούς περιορισμούς, ιδίως δεδομένης της δυσκολίας επιβολής τους.

Η Μόσχα βρίσκει τρόπο να παρακάμπτει τις κυρώσεις

Η Μόσχα μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα καλή στην παραγωγή δικών της υποκατάστατων για τις εισαγωγές, αλλά έχει μια ικανότητα να παρακάμπτει τους δυτικούς ελέγχους εξαγωγών.

Μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία, παρά τη σειρά κυρώσεων, κατάφερε να διατηρήσει την πρόσβαση σε δυτικής κατασκευής εξαρτήματα για πολλά από τα όπλα της.

Επιπλέον, ο πόλεμος άφησε ανέγγιχτες πολλές από τις ρωσικές δυνατότητες που ανησυχούν περισσότερο τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ. Η Ρωσία παραμένει ηγέτης στην ολοκληρωμένη αεράμυνα, τον ηλεκτρονικό πόλεμο, τα αντιδορυφορικά όπλα, τα υποβρύχια και άλλα προηγμένα συστήματα.

Αν και αρχικά φαινόταν ότι η Ρωσία δεν είχε χρησιμοποιήσει κυβερνοεπιθέσεις κατά τη διάρκεια της επίθεσής της στην Ουκρανία, σύμφωνα με ανάλυση της Microsoft, η Ρωσία πραγματοποίησε σχεδόν 40 καταστροφικές κυβερνοεπιθέσεις εναντίον της Ουκρανίας κατά τους τρεις πρώτους μήνες της εισβολής, συμπεριλαμβανομένης μιας καταστροφικής κυβερνο-εκστρατείας σε όλη την Ευρώπη, που μπλόκαρε την ουκρανική πρόσβαση σε εμπορικούς δορυφόρους.

Στο βαθμό που η Μόσχα επέδειξε αυτοσυγκράτηση σε αυτό το μέτωπο, το έκανε πιθανότατα επειδή ο Πούτιν οραματιζόταν μια γρήγορη νίκη και σχεδίαζε να καταλάβει τη χώρα στη συνέχεια.

Ο πυρηνικός φόβος

Τέλος, η Ρωσία εξακολουθεί να διαθέτει ένα σημαντικό πυρηνικό οπλοστάσιο με 4.477 πυρηνικές κεφαλές, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το οποίο παραμένει ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Ακόμα και όταν ο ρωσικός στρατός επένδυσε περισσότερο σε συμβατικά όπλα, διατήρησε ένα ικανό τακτικό πυρηνικό οπλοστάσιο και διέθεσε δισεκατομμύρια ρούβλια για τον εκσυγχρονισμό των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεών του.

Παρά τις συμβατικές απώλειες της Ρωσίας στην Ουκρανία, το πυρηνικό της οπλοστάσιο αποτελεί λογικό αντιστάθμισμα της συμβατικής της ευπάθειας και αποτελεί αξιόπιστη απειλή.

Επομένως, οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν θα πρέπει να υποθέσουν ότι η Ρωσία δεν μπορεί πλέον να θέσει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ούτε να φανταστούν ότι η Ρωσία δεν μπορεί να ανακτήσει τις χαμένες στρατιωτικές της ικανότητες.

Η Ρωσία διατηρεί σημαντική λανθάνουσα ισχύ, ανθεκτικότητα και δυνατότητα κινητοποίησης, ακόμη και αν το σημερινό καθεστώς είναι ανίκανο να αξιοποιήσει αυτούς τους πόρους.

Πέρα από τον Πούτιν

Για να δικαιολογήσει τον πόλεμο, το Κρεμλίνο υποδαύλισε μια σκοτεινή και άσχημη μορφή «πατριωτισμού» στο εσωτερικό της Ρωσίας.

Ο Πούτιν και οι προπαγανδιστές του έχουν μεταδώσει το μήνυμα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι στην πραγματικότητα μια πολιτιστική σύγκρουση με μια Δύση, που επιδιώκει να κρατήσει τη Ρωσία αδύναμη. Ισχυρίζονται ότι η Ρωσία πολεμά το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θέλουν να διασπάσουν την Ρωσία.

Αν και αυτή η αντιαμερικανική ρητορική δεν είναι καινούργια – το να παρουσιάζονται οι ΗΠΑ ως εχθρός είναι μια μακροχρόνια τακτική του Πούτιν – γίνεται όλο και πιο θυμωμένη και επιθετική. Αυτός ο συγκρουσιακός, αντιδυτικός τόνος θα συνεχιστεί όσο ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία.

Υπάρχουν τώρα νέα ερωτήματα σχετικά με τη μακροβιότητα του Πούτιν στο προεδρικό αξίωμα, ιδίως μετά την έκκληση για μερική επιστράτευση τον Σεπτέμβριο. Πριν από αυτή την ανακοίνωση, ο Πούτιν είχε καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να προστατεύσει πολιτικά σημαντικούς Ρώσους από τον πόλεμό του στην Ουκρανία.

Το καθεστώς αύξησε τις συντάξεις για να κερδίσει τα εκατομμύρια των συνταξιούχων της χώρας, επέμεινε ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» συνεχίζεται «σύμφωνα με το σχέδιο» και στρατολόγησε δυσανάλογα ανθρώπους από τις πιο φτωχές περιοχές της Ρωσίας για να πολεμήσουν.

Πράγματι, ο Πούτιν επεδίωκε την παθητική έγκριση των Ρώσων και για πολλούς η ζωή συνεχίστηκε κανονικά. Με την κήρυξη μερικής επιστράτευσης, ωστόσο, ο Πούτιν αφύπνισε τη ρωσική κοινωνία στη ζοφερή πραγματικότητα του πολέμου. Η «λαβή» του στην εξουσία είναι τώρα πιο αδύναμη από ό,τι πριν την απόφασή του να καλέσει τους Ρώσους να παρατείνουν την άστοχη προσπάθειά του.

Και μετά τον Πούτιν, τι;

Το τι θα ακολουθήσει μετά τον Πούτιν είναι πιο δύσκολο να προβλεφθεί.

Ορισμένοι σχολιαστές έχουν προειδοποιήσει ότι ο επόμενος ηγέτης της Ρωσίας θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερος για τη Δύση. Αυτό είναι σίγουρα πιθανό, αλλά το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να είναι μικρότερο από ό,τι πολλοί περιμένουν.

Τα στοιχεία για τα αυταρχικά καθεστώτα που μοιάζουν περισσότερο με αυτό της Ρωσίας υποδηλώνουν ότι αν ο Πούτιν αποχωρήσει από την εξουσία, ως αποτέλεσμα της εγχώριας δυναμικής – δηλαδή, λόγω πραξικοπήματος, διαμαρτυρίας ή φυσικού θανάτου – η πολιτική πορεία της Ρωσίας δεν θα είναι πιθανό να επιδεινωθεί όσον αφορά στη σταθερότητα και την καταστολή και θα μπορούσε ακόμη και να βελτιωθεί.

Όμως, αν και η εσωτερική δυναμική δεν θα μπορούσε να γίνει πιο εύφλεκτη, ο αυταρχισμός στη Ρωσία πιθανότατα θα διαρκέσει περισσότερο από τον Πούτιν.

Στη μεταψυχροπολεμική εποχή, ο αυταρχισμός επέμεινε μετά την αποχώρηση των μακροχρόνιων ηγετών σε ποσοστό περίπου 75% των περιπτώσεων. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι ελίτ, που έχουν ανταγωνιστικές απόψεις για τη Δύση, να παραμείνουν στην εξουσία.

Σύμφωνα με έρευνα, ένα καθεστώς συχνά παραμένει ανέπαφο μετά την αποχώρηση των μακροχρόνιων ηγετών – μια προοπτική που γίνεται πιο πιθανή αν ο Πούτιν αποχωρήσει λόγω φυσικού θανάτου ή πραξικοπήματος υπό την ηγεσία των ελίτ.

Μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας, ιδίως η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας, ο διάδοχος της KGB, έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ και έχουν εδραιωθεί.

Όσο περισσότερο ο Πούτιν πρέπει να βασίζεται στην καταστολή για να διατηρήσει τον έλεγχο, τόσο περισσότερη εξουσία πρέπει να τους παραχωρήσει.

Οι υπηρεσίες ασφαλείας – μια ομάδα που ιστορικά έχει ιδιαίτερα εχθρικές απόψεις για τις ΗΠΑ και τη Δύση – είναι επομένως προετοιμασμένες να διατηρήσουν την επιρροή τους πέρα από τον Πούτιν. Αν δεν υπάρξει σημαντική εναλλαγή στην άρχουσα ελίτ σε συνδυασμό με την αποχώρηση του Πούτιν, η συγκρουσιακή στάση της Ρωσίας θα διατηρηθεί.

Πληγωμένος αλλά επικίνδυνος

Η Ρωσία μπορεί να αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις, αλλά το Κρεμλίνο θα προσπαθήσει να προσαρμοστεί.

Ειδικότερα, όσο πιο ευάλωτος αισθάνεται ο Πούτιν, δεδομένης της υποβάθμισης των συμβατικών δυνάμεων της Ρωσίας στην Ουκρανία, τόσο πιο πιθανό είναι να βασιστεί σε μη συμβατικές μεθόδους για να επιτύχει τους στόχους του.

Με την πλάτη στον τοίχο, το Κρεμλίνο θα έχει επίσης λιγότερους ενδοιασμούς στο να προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει τους εχθρούς του, ενίοτε μέσω δύσκολα ανιχνεύσιμων μεθόδων στον τομέα της βιολογίας, της χημείας, του κυβερνοχώρου ή της τεχνητής νοημοσύνης.

Για αρχή, το Κρεμλίνο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εντείνει τις εκστρατείες παραπληροφόρησης. Η Ρωσία έχει δει πόσο αποτελεσματικές μπορούν να είναι τέτοιες εκστρατείες: η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα συνέβαλαν στην απόφαση ηγετών στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή να παραμείνουν ουδέτεροι ή επιφυλακτικοί μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία.

Κατηγορώντας την Ουκρανία για τη διάπραξη φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Ρώσοι στρατιώτες στον πόλεμο, ενοχοποιώντας τις δυτικές κυρώσεις αντί για την εισβολή της Ρωσίας, ως υπεύθυνες για τις υψηλές τιμές των τροφίμων και της ενέργειας, και πείθοντας πολλούς ότι διεξάγει έναν αμυντικό πόλεμο εναντίον ενός επεκτεινόμενου ΝΑΤΟ, η Ρωσία αμβλύνει την κριτική για τη στρατιωτική της επιθετικότητα.

Ο κίνδυνος του εφησυχασμού

Κάθε λογική προσπάθεια αντιμετώπισης της Μόσχας πρέπει να ξεκινήσει από το Κίεβο. Η υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης προς την Ουκρανία είναι μέχρι στιγμής αξιοσημείωτη.

Με τη δυναμική με το μέρος τού Κιέβου, τώρα είναι η ώρα να ενισχυθεί η υποστήριξη και η παροχή όπλων που χρειάζεται η Ουκρανία για να επιστρέψει, τουλάχιστον, τα σύνορά της εκεί όπου ήταν πριν από την εισβολή. Οτιδήποτε λιγότερο θα αυξήσει τις προοπτικές ενός νέου πολέμου στη συνέχεια.

Ακόμα και αν η Ουκρανία και οι δυτικοί υποστηρικτές της έχουν μεγάλη επιτυχία, ωστόσο, η Ρωσία θα παραμείνει μια πρόκληση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Ο πόλεμος της Ρωσίας, στον πυρήνα του, είναι ένα ιμπεριαλιστικό εγχείρημα που έχει τις ρίζες του στην ακόμα εξελισσόμενη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως ορθά επισημαίνουν ορισμένοι ιστορικοί, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είναι καλύτερο να θεωρείται ως μια διαδικασία που με πολλούς τρόπους συνεχίζεται ακόμη, παρά ως ένα διακριτό ιστορικό γεγονός – ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι απλώς το τελευταίο από μια σειρά συγκρούσεων που συνοδεύουν αυτή τη διαδικασία.

Είναι αισιόδοξο να υποθέσουμε ότι αυτός ο πόλεμος είναι η τελευταία πνοή του ρωσικού ιμπεριαλισμού ή ότι η Ρωσία, ακόμη και υπό διαφορετικό ηγέτη, θα εγκαταλείψει γρήγορα τον ρεβανσισμό για να γίνει συμμέτοχος στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Ο πόλεμος της Μόσχας οδηγεί επίσης σε επιπτώσεις που θα δημιουργήσουν νέους κινδύνους στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία. Για παράδειγμα, η είσοδος της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ – ένα άμεσο αποτέλεσμα της επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία – θα αυξήσει τις εντάσεις ασφαλείας με την Ρωσία στις περιοχές της Βαλτικής και της Αρκτικής.

Το ΝΑΤΟ έχει ενισχυθεί με την προσθήκη τους, αλλά η ένταξή τους φέρνει επίσης νέα σύνορα για το ΝΑΤΟ που πρέπει να υπερασπιστεί και σχέδια έκτακτης ανάγκης που πρέπει να αναπτύξει.

Επιπλέον, μια Ρωσία που αισθάνεται ευάλωτη όσον αφορά τις συμβατικές της δυνάμεις, είναι πιο πιθανό να αντιδράσει υπερβολικά στις δυτικές ενέργειες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα μετά τις αποτυχίες της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι οποίες θα μπορούσαν να ωθήσουν το Κρεμλίνο να αναζητήσει ευκαιρίες για να αποδείξει ότι η Ρωσία εξακολουθεί να είναι μια δύναμη που πρέπει κανείς να φοβάται. Τέτοιες δυναμικές θα δημιουργήσουν νέες προκλήσεις για το ΝΑΤΟ, που πρέπει να τις διαχειριστεί.

Περιορίζουν και περιορίζονται

Η Ρωσία υπό τον Πούτιν δεν θα είναι ποτέ συμμέτοχος στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Το Κρεμλίνο έχει δείξει ότι ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για τον ιμπεριαλιστικό ρεβανσισμό παρά για τη στρατηγική σταθερότητα.

Βραχυπρόθεσμα, λοιπόν, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται για να μειώσουν τους κινδύνους κλιμάκωσης – ιδιαίτερα μιας πυρηνικής επίθεσης – και την ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει πόλεμο.

Αν και η Ουάσιγκτον έχει ορθώς αναστείλει τον διάλογο με τη Ρωσία για τον έλεγχο των εξοπλισμών και τη στρατηγική σταθερότητα, θα πρέπει να διατηρήσει τη στρατηγική επικοινωνία με τη Μόσχα, για να αποφύγει την πιθανότητα πυρηνικής αντιπαράθεσης.

Μακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν κοινό συμφέρον να σταθεροποιήσουν τη σχέση τους με τη Ρωσία. Αυτό δεν θα είναι εφικτό όσο ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία.

Όμως, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα υπάρξει αναπόφευκτα μια Ρωσία μετά τον Πούτιν, και μια αλλαγή στην ηγεσία – ιδιαίτερα στο προσωποποιημένο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας – θα προσφέρει μια ευκαιρία να αποκατασταθούν οι προστατευτικές «μπάρες» στη σχέση.

Παρόλο που οποιοσδήποτε μελλοντικός Ρώσος ηγέτης είναι πιθανό να παραμείνει προσηλωμένος στην αποκατάσταση της παγκόσμιας επιρροής της Ρωσίας, ιδίως στην περιφέρειά της, είναι σαφές ότι η Ουκρανία υπήρξε ιδιαίτερη εμμονή για τον Πούτιν.

Μια ηχηρή ρωσική ήττα στην Ουκρανία μπορεί να διδάξει στις μελλοντικές ρωσικές ελίτ ένα πολύτιμο μάθημα για τα όρια της στρατιωτικής ισχύος.

Η Ρωσία δεν είναι ποτέ τόσο ισχυρή ή τόσο αδύναμη όσο φαίνεται

Η αυξανόμενη υποταγή της Ρωσίας στο Πεκίνο θα μπορούσε επίσης να αυξήσει τις πιθανότητες ένας μελλοντικός ηγέτης να κάνει επιλογές και να ακολουθήσει μια εξωτερική πολιτική λιγότερο ανταγωνιστική προς τη Δύση. Οι στρατηγικές κουλτούρες μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου, μεταξύ άλλων, ως απάντηση σε δραματικές ήττες.

Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της πρέπει επομένως να αντιμετωπίσουν τη Μόσχα εμμένοντας στις αξίες τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι προσεκτικοί στις συζητήσεις για τη συλλογική ευθύνη και στην επιβολή μορφών συλλογικής τιμωρίας.

Η αμερικανική κυβέρνηση θα πρέπει να βοηθήσει ενεργά τη ρωσική εξόριστη κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων, των ακτιβιστών και άλλων Ρώσων, που υποστηρίζουν μια πιο ελεύθερη και δημοκρατική Ρωσία, παρέχοντας επαγγελματικές υποτροφίες με έδρα τις ΗΠΑ για διωκόμενους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοσιογράφους, για παράδειγμα, και αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις στην εφαρμογή των πολιτικών κατά της διαφθοράς και των κυρώσεων που προκαλούν παράπλευρες απώλειες στους καταπιεσμένους φορείς της κοινωνίας των πολιτών.

Καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αντιμετωπίζουν το σημερινό καθεστώς Πούτιν και σκέφτονται τι μπορεί τελικά να το διαδεχθεί, καλό θα ήταν να θυμούνται το παλιό ρητό ότι η Ρωσία δεν είναι ποτέ τόσο ισχυρή όσο φαίνεται ή τόσο αδύναμη όσο φαίνεται.

Η χώρα περνά συχνά από κύκλους ανάκαμψης, στασιμότητας και παρακμής. Ακόμη και με τις ικανότητες και την παγκόσμια θέση της μειωμένες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία θα συνεχίσει να καθοδηγείται από τις δυσαρέσκειές της, την αναζήτηση ενός γεωπολιτικού χώρου εκτός των συνόρων της και την επιθυμία για καθεστώς.

Η Ουάσιγκτον δεν έχει την πολυτέλεια να ξεγράψει την Ρωσία σε μια προσπάθεια να ανακουφιστεί, ούτε πρέπει να φανταστεί ότι η Ευρώπη μπορεί να διαχειριστεί μόνη της το πρόβλημα. Η απειλή μπορεί να εξελιχθεί, αλλά θα παραμείνει.