Κατάθλιψη: Ανοίγοντας… το κουτί των αναμνήσεων

Πολλές φορές τυχαίνει στη ζωή μας οι οδυνηρές αναμνήσεις να «παλεύουν» με τις ευχάριστες, με τον τελικό νικητή να είναι αβέβαιος. Νέα έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε από διεθνή ομάδα επιστημόνων καταδεικνύει ότι η ένταση των αρνητικών σκέψεων μπορεί να αμβλυνθεί εάν ενισχυθούν με τεχνητό τρόπο οι θετικές σκέψεις. Τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Communications Biology, ενδέχεται να αποδειχθούν πολύτιμα για την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη ή η διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Πολλά επίπεδα αναμνήσεων

Η πρωτοτυπία αυτής της έρευνας έγκειται στο γεγονός ότι  οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η βιολογική βάση των θετικών και των αρνητικών αναμνήσεων είναι εν μέρει διαφορετική: οι θετικές αναμνήσεις κινητοποιούν διαφορετικούς τύπους κυττάρων από τις αρνητικές, ενώ καθένας από αυτούς τους τύπους κυττάρων επικοινωνούν με διαφορετικά μοριακά μονοπάτια σε κάθε περίπτωση. Κάθε τύπος ανάμνησης, ανάλογα με το αν έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο, «κωδικοποιείται» σε διαφορετικές περιοχές του  ιππόκαμπου, μίας περιοχή του εγκεφάλου η οποία διαδραματίζει κομβικό ρόλο στη μάθηση και στη μνήμη. «Τα αποτελέσματα αυτά είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, επειδή υποδεικνύουν ότι οι θετικές και οι αρνητικές αναμνήσεις καταλαμβάνουν ξεχωριστό χώρο στον εγκέφαλο», ανέφερε σε σχετικές δηλώσεις του ο δρ. Στιβ Ραμίρεζ, ένας εκ των επικεφαλής της έρευνας και επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Επιστημών Ψυχολογίας και Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης.

Διαχωρίζοντας θετικές και αρνητικές αναμνήσεις

Με ποιον τρόπο όμως οι ερευνητές διαχώρισαν τις θετικές από τις αρνητικές αναμνήσεις; Αυτό έγινε εφικτό χρησιμοποιώντας μία τεχνολογία η οποίο ονομάζεται οπτογενετική. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει την χρήση φωτός για τη διέγερση κυττάρων τα οποία έχουν προηγουμένως τροποποιηθεί με αλληλουχίες οι οποίες κωδικοποιούν φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες, δηλαδή ειδικές πρωτεΐνες που είναι ευαίσθητες στο φως. Αξιοποιώντας αυτή την τεχνολογία, οι επιστήμονες έχουν επίσης τη δυνατότητα να «χρωματίσουν» διαφορικούς τύπους κυττάρων που περιέχουν φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες . Με τον τρόπο αυτόν, ανάλογα με το χρώμα των κυττάρων που ενεργοποιείται με τη βοήθεια του φωτός, οι ερευνητές είναι σε θέση να διαπιστώσουν ποιοι τύποι κυττάρων ενεργοποιούνται υπό διαφορετικές συνθήκες.

Δημιουργώντας εμπειρίες

Οι επιστήμονες λοιπόν δημιούργησαν κατάλληλες σειρές ποντικιών, των οποίων συγκεκριμένα κύτταρα μπορούσαν να «χρωματιστούν» υπό την επίδραση του φως. Έπειτα, τα ποντίκια εκτέθηκαν σε στρεσογόνες καταστάσεις ώστε να προκύψουν αρνητικές αναμνήσεις και ευχάριστες καταστάσεις οι οποίες συνδέονται με θετικές αναμνήσεις. Παραδείγματος χάριν, στις στρεσογόνες καταστάσεις συμπεριλαμβάνεται ένα ήπιο ηλεκτροσόκ στα πόδια, ενώ στις ευχάριστες εμπειρίες συμπεριλαμβάνεται η χορήγηση ενός κομματιού τυριού ή η συναναστροφή με άλλα άτομα ποντικιών. Κάθε φορά που πραγματοποιούνταν η έκθεση σε αυτές τις καταστάσεις, οι ερευνητές χρησιμοποιούσαν τις ακτίνες φωτός ώστε να ενεργοποιήσουν τις φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες και να παρακολουθήσουν τα κύτταρα που κινητοποιούνται σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση.

«Αντικαθιστώντας» τις αρνητικές αναμνήσεις

Με τον τρόπο αυτόν οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι κάθε τύπος εμπειρίας κινητοποιούσε διαφορετικά κύτταρα στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου. Έπειτα, χρησιμοποιώντας ακτίνες φωτός, οι ερευνητές επιχείρησαν να ενεργοποιήσουν μόνο τα κύτταρα που σχετίζονται με τις θετικές εμπειρίες, ενόσω τα ποντίκια βρίσκονταν σε στρεσογόνες καταστάσεις. Τα αποτελέσματα αυτής της σειράς πειραμάτων έδειξαν ότι η ενεργοποίηση των κυττάρων που σχετίζονται με τις θετικές εμπειρίες μείωσαν την απόκριση των κυττάρων που σχετίζονται με τις αρνητικές εμπειρίες. Η μείωση αυτή παρατηρήθηκε επίσης  –σε μικρότερο βαθμό- ενεργοποιώντας με τεχνητό τρόπο κύτταρα τα οποία σχετίζονται με ουδέτερες εμπειρίες, οι οποίες προκύπτουν από καταστάσεις στις οποίες δεν υπάρχει κάποιο ερέθισμα το οποίο να παραπέμπει σε θετικές ή αρνητικές εμπειρίες.

Πολύτιμα αποτελέσματα για θεραπείες

Τα αποτελέσματα αυτά, αν και είναι ακόμη πρώιμα καθώς τα πειράματα έχουν πραγματοποιηθεί μόνο σε ποντίκια, ανοίγουν τον δρόμο για την ανάπτυξη μεθόδων οι οποίες θα μπορούν ενδεχομένως να αμβλύνουν την ένταση των αρνητικών αναμνήσεων και ως εκ τούτου θα συμβάλουν στην ανάπτυξη θεραπευτικών προσεγγίσεων για βαριές περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών.