Οταν ναυαγεί η ελπίδα

Τα αλλεπάλληλα ναυάγια πλοίων που μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες έρχονται να υπογραμμίσουν την οδυνηρή αλήθεια ότι εδώ και αρκετά χρόνια η έκθεση σε κίνδυνο, πολύ συχνά θανάσιμο, έχει γίνει μία από τις αναγκαστικές «προϋποθέσεις» της άσκησης θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως είναι αυτά του ασύλου και της ανθρωπιστικής προστασίας, αλλά και της δυνατότητας μετακίνησης προς άλλη χώρα σε αναζήτηση ενός μέλλοντος απαλλαγμένου από τον πόλεμο, την καταδίωξη, και τη φτώχεια.

Τις περισσότερες φορές που συζητάμε αυτό το θέμα επικεντρώνουμε στον δολοφονικό κυνισμό των διακινητών και την τρομακτική εκμετάλλευση που κάνουν ανθρώπων που αναζητούν καλύτερο αύριο ή στεκόμαστε στην προσπάθεια της Τουρκίας να «εργαλειοποιήσει» τις ροές ως μέσο διαπραγμάτευσης με την ΕΕ και «προβολής ισχύος» έναντι της χώρας μας. Και οι δύο πλευρές είναι υπαρκτές και αποτελούν μέρος του προβλήματος.

Ομως, ο λόγος που αναπτύσσονται τα εγκληματικά δίκτυα των διακινητών και που η Τουρκία μπορεί να κάνει πολιτική χρήση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος είναι ακριβώς ότι η Ευρώπη διαρκώς υψώνει ολοένα και περισσότερους φραγμούς, θεσμικούς αλλά και υλικούς, στη δυνατότητα ανθρώπων να μετακινηθούν προς το έδαφός της, για να γλιτώσουν από δεινά αλλά και για να εργαστούν και να ζήσουν μια καλύτερη ζωή.

Σε μια εποχή που χαιρετίζεται η απρόσκοπτη μεταφορά εμπορευμάτων και κεφαλαίων σε όλο τον πλανήτη, που προβάλλεται η σημασία οικονομικών και τεχνολογικών ελίτ που διαρκώς ταξιδεύουν σε όλον τον πλανήτη, που τα κράτη προσφέρουν προγράμματα «χρυσής βίζας» σε εύπορους αλλοδαπούς και διαγκωνίζονται για την προσέλκυση των «ψηφιακών νομάδων», οι πρόσφυγες και οι μετανάστες από τον Παγκόσμιο Νότο, άνθρωποι σε πραγματική ανάγκη, αλλά και άνθρωποι που η εργασία τους, πολύ συχνά κακοπληρωμένη και επισφαλής, εξασφαλίζει πολλές «ουσιώδεις» πλευρές της κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής, αντιμετωπίζονται ως ιδιότυποι «εισβολείς» που δεν έχουν δικαίωμα στην ελπίδα. Λογική στο όριό της θανάσιμη που καθιστά τουλάχιστον επιτακτική μια «αλλαγή παραδείγματος».