Γεννημένη χωρίς χέρια και πόδια, η βικτωριανή καλλιτέχνις Σάρα Μπίφεν ζωγράφιζε όμορφα με τα δόντια της

Γεννημένη σε συνθήκες φτώχειας στο Σόμερσετ το 1784, η Μπίφεν πιθανότατα έπασχε από μια πάθηση που ονομάζεται φωκομέλεια. Παρ’ όλα αυτά έμαθε μόνη της να γράφει, να ζωγραφίζει, να ράβει και να χρησιμοποιεί ψαλίδι με τα δόντια της. Έγινε μέλος του τσίρκου σε ηλικία 13 ετών, όπου κέρδιζε 5 λίρες το χρόνο για να ζωγραφίζει για τα πλήθη στα πανηγύρια και πουλούσε τις μινιατούρες της για τρεις γκινέες την καθεμία.

Το έργο ακουαρέλας του 1812, Study of Feathers, που πωλήθηκε σε δημοπρασία το 2021 συνοδευόταν από ένα φυλλάδιο που διαφήμιζε την 28χρονη Μπίφεν ως ατραξιόν τσίρκου, σύμφωνα με το περιοδικό Smithsonian.

«Γεννημένη με έλλειψη χεριών και ποδιών, έχει ωραία εμφάνιση… [και] επιδεικνύει μεγάλη ιδιοφυΐα» διακήρυττε η διαφήμιση. «Γράφει καλά, ζωγραφίζει τοπία, ζωγραφίζει μινιατούρες και πολλά άλλα εκπληκτικά πράγματα, τα οποία εκτελεί κυρίως με το στόμα της».

«Ως γυναίκα καλλιτέχνις με αναπηρία που εργαζόταν στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, η αξιοσημείωτη ιστορία της Μπίφεν είναι μια ιστορία επιμονής και ανθεκτικότητας» έγραψε ο Essaka Joshua, μελετητής λογοτεχνίας και σπουδών για την αναπηρία του Πανεπιστημίου Notre Dame. «Μέχρι τη στιγμή του θανάτου της, ήταν μια διάσημη μινιατούρα».

• Διαβάστε επίσης: Πώς οι κούκλες πορσελάνης έγιναν το απόλυτο βικτωριανό σύμβολο κύρους

Η φήμη της Μπίφεν ήταν τόσο μεγάλη που ο Κάρολος Ντίκενς την ανέφερε σε πολλά μυθιστορήματα. Αλλά πιο σημαντικό για την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία, το 1808 προσέλκυσε την προστασία του Τζορτζ Ντάγκλας, του 16ου κόμη του Μόρτον, ο οποίος κανόνισε να κάνει μαθήματα από έναν ζωγράφο της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών, τον Γουίλιαμ Μάρσαλ Κρεγκ.

Το 1821, η Βασιλική Εταιρεία Τεχνών του Λονδίνου απένειμε στην Μπίφεν αργυρό μετάλλιο για μία από τις ιστορικές μινιατούρες της το 1821, ενώ η Βασιλική Ακαδημία εξέθεσε έναν από τους πίνακές της το 1850, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό της σε ηλικία 66 ετών.

Οι μινιατούρες πορτρέτων της Μπίφεν έγιναν δημοφιλείς και η ίδια δημιούργησε στούντιο στην Bond Street του Λονδίνου. Μέλη της βασιλικής οικογένειας ήταν μεταξύ εκείνων που ανέθεσαν έργα της. Η βασίλισσα Βικτώρια αγόρασε το 1839 το πορτρέτο της Μπίφεν για τον πατέρα της, τον Εδουάρδο Δούκα του Κεντ, το οποίο βρίσκεται μέχρι σήμερα στο Royal Collection Trust.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το έργο του Μπίφεν καταρρίπτει τις προσδοκίες των δημοπρασιών. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019, το ρεκόρ δημοπρασίας της βρισκόταν μόλις στις 2.040 λίρες Αγγλίας (3.383 δολάρια) για μια δεκαετία, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων τιμών του Artnet.

Τότε ο οίκος Sotheby’s στο Λονδίνο συμπεριέλαβε μια αυτοπροσωπογραφία του 1821 της Μπίφεν στη δημοπρασία, «The Pohl-Ströher Collection of Portrait Miniatures, Part III». Το έργο, το οποίο είχε πωληθεί στο παρελθόν στον οίκο Sotheby’s το 1986, είναι ίσως το πιο διάσημο, αφού αναπαράχθηκε σε χαρακτικά κατά τη διάρκεια της ζωής της.

«Η Μπίφεν αντιπροσωπεύει τέτοια δύναμη στο να ξεπεράσει όχι μόνο την προκατάληψη που αναμφίβολα θα υπήρχε απέναντι σε μια επαγγελματία καλλιτέχνιδα, αλλά και απέναντι σε κάποιον που θα θεωρούνταν φρικιό του τσίρκου» έγραψε για το έργο η Emma Rutherford, ειδικός στις μινιατούρες πορτραίτων στο Philip Mould and Company του Λονδίνου.

«Οι πιθανότητες ήταν εναντίον της κατά τη γέννησή της, αλλά εδώ μας παρουσιάζεται η εικόνα που έφτιαξε για τον εαυτό της, η εικόνα που ήθελε να παρουσιάσει στον κόσμο» πρόσθεσε. «Εδώ, η Μπίφεν αντιμετωπίζεται πρώτα και κύρια ως καλλιτέχνης, περιτριγυρισμένη από τα εργαλεία του επαγγέλματός της, συμπεριλαμβανομένου του πινέλου που είναι χωμένο στο μανίκι της, έτοιμο για το χρώμα της».

Αν και η εκτίμηση έφτασε μόλις τις 1.800 λίρες (2.360 δολάρια), ένας άγριος πόλεμος προσφορών οδήγησε στην πώληση του έργου για 137.500 λίρες (180.125 δολάρια). Ήταν το κορυφαίο αποτέλεσμα της Μπίφεν σε δημοπρασία – και πάνω από 9.000% πάνω από τη μέση εκτίμηση.

«Η ιστορία της ζωής της και το γεγονός ότι ήταν τόσο ταλαντούχα λαμβάνοντας υπόψη την αναπηρία της είναι αυτό που πραγματικά προσέλκυσε τους πλειοδότες» δήλωσε ο διευθυντής της Philip Mould, Λόρενς Χίντρα, μετά την πώληση, στην οποία ήταν μειοδότης. «Οι άνθρωποι έχουν βαθύτατο σεβασμό για εκείνους που είναι σε θέση να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες και μπορώ να σκεφτώ λίγους άλλους καλλιτέχνες που το πέτυχαν αυτό σε μεγαλύτερο βαθμό από την Μπίφεν».

Τον Ιούλιο του 2021, στον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, μια άλλη εκδοχή του Study of Feathers πωλήθηκε για 65.520 λίρες (90.335 δολάρια), παρά το γεγονός ότι η εκτίμηση έφτανε τις 6.000 λίρες (8.272 δολάρια).

Η «Σπουδή των Φτερών» προερχόταν από τη συλλογή του αείμνηστου αντικέρ του Cambridgeshire Peter Crofts – ενός διπλά ακρωτηριασμένου που έχασε τα πόδια του σε ατύχημα πιλότου το 1945.

«Ο Crofts είχε προφανώς αυτή τη συμπάθεια, αυτή τη σχέση με την Μπίφεν η οποία ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα» δήλωσε ο πρόεδρος της Sworders, Guy Schooling, στην εφημερίδα Art Newspaper. «Το έργο της είναι αρκετά εξαιρετικό με κάθε κριτήριο. Έχει πιάσει το πνεύμα της εποχής, υπάρχει μια μεγάλη αναζωπύρωση σε ενδιαφέρουσες γυναίκες καλλιτέχνιδες. Και οι τιμές της εκτοξεύονται στα ύψη».