Αμερικανικές εκλογές: Πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν το (άμεσο) μέλλον της Ευρώπης

Αυτή την εβδομάδα, οι Αμερικανοί θα κατευθυνθούν στις κάλπες σε μια εκλογική διαδικασία που θα μπορούσε να φέρει νέες εντάσεις στην προσεκτικά αποκατεστημένη σχέση τους με την Ευρώπη, προειδοποιεί το Politico, συμπληρώνοντας ότι αυτό είναι κάτι που οι Βρυξέλλες μοιάζουν να μην συνειδητοποιούν.

Οι αξιωματούχοι στην πρωτεύουσα του Βελγίου τείνουν να αγνοούν τις ερωτήσεις γύρω από την πιθανή ανάκτηση του ελέγχου του Κογκρέσου από τους Ρεπουμπλικάνους, σημειώνει το μέσο, παρά το γεγονός ότι μια τέτοια αλλαγή θα μπορούσε να οδηγήσει και στον περιορισμό της αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία, αλλά και στην αύξηση των εντάσεων στο εμπόριο από μια πολιτική προτεραιότητας «στην Αμερική» και μεγαλύτερες καθυστερήσεις στις αμερικανικές κινήσεις για το κλίμα, μεταξύ άλλων.

• Διαβάστε επίσης: Ενδιάμεσες Εκλογές στις ΗΠΑ: Ο Μπάιντεν, οι γκάφες της εκστρατείας και ο «κόκκινος» κίνδυνος

Η αδιαφορία αυτή, παρατηρεί το Politico, έχει φανεί ιστορικά ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί επικίνδυνη. Οι Ευρωπαίοι δεν είχαν καταφέρει να προετοιμαστούν για μια νίκη Τραμπ το 2016 και πέρασαν τα επόμενα τέσσερα χρόνια προσπαθώντας να διορθώσουν τα λάθη τους. Οι πρωτεύουσες των κρατών της ΕΕ στη συνέχεια αγνόησαν τις επανειλημμένες αμερικανικές προειδοποιήσεις ότι η Ρωσία ετοιμαζόταν να εισβάλει στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα πολλές εξ αυτών να πιάνονται και πάλι απροετοίμαστες, όταν οι βαλλιστικοί πύραυλοι άρχισαν να διασχίζουν τον ουκρανικό ουρανό.

Προς το παρόν, οι περισσότεροι αξιωματούχοι προβλέπουν ότι οι εκλογές της Τρίτης δεν θα αλλάξουν κάτι. Στο κάτω-κάτω, ο Τζο Μπάιντεν θα συνεχίσει να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ τουλάχιστον έως τις αρχές του 2025. Και σε σχέση με το πιο επιτακτικό ζήτημα, την υποστήριξη στην Ουκρανία, οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι τονίζουν ότι Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί γενικώς συμφωνούν.

«Είμαι σίγουρος ότι οι αμερικανικές εκλογές όχι μόνο δεν θα μειώσουν την υποστήριξη προς την Ουκρανία, αλλά και θα την καταστήσουν πιο αποτελεσματική, δήλωσε η Ράσα Γιουκνεβίτσιενε, αντιπρόεδρος της υπο-επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για την ασφάλεια και την άμυνα και πρώην υπουργός άμυνας της Λιθουανίας.

Παρόλα αυτά, η διαφαινόμενη επιστροφή του Τραμπ στην κούρσα της διεκδίκησης της προεδρίας το 2024, θα μπορούσε να ασκήσει υψηλές πιέσεις στον Μπάιντεν, για στροφή στα εγχώρια ζητήματα. Και η τραμπική πτέρυγα τω Ρεπουμπλικάνων ήδη φωνάζει για περικοπές στην υποστήριξη προς το Κίεβο.

«Υπάρχουν ανησυχίες», παραδέχεται ο Ίαν Λέσερ, αντιπρόεδρος και αναπληρωτής διευθυντής του German Marshall Fund. «Υπάρχει μια πολύ λεπτομερής αντίληψη του τι συνέβαινε στα χρόνια του Τραμπ και κάποια ανησυχία ότι θα μπορούσαμε να οδηγούμαστε πίσω σε αυτό».

Τι σχέση έχει η Ουκρανία με την αναμέτρηση

Στην εκπνοή του χρόνου για τις εκλογές, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν καλές πιθανότητες να πάρουν τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων με τις 435 έδρες, ενώ η μάχη το Κογκρέσο των 100 εδρών εξακολουθεί να διαφαίνεται αμφίρροπη.

Οι επιπτώσεις του ελέγχου των Ρεπουμπλικάνων στη Γερουσία θα ήταν τεράστιες, καθώς θα μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερα εμπόδια στην εφαρμογή της ατζέντας του Μπάιντεν, περιορίζοντας τις δαπάνες του και διενεργώντας ακροάσεις και ελέγχους για τις πράξεις και τα νομοθετήματα της κυβέρνησής του.

Οι Ρεπουμπλικάνοι δεν κρύβουν τα σχέδιά τους.

Ο Κέβιν Μακάρθι, ηγέτης των Ρεπουμπλικάνων στην Βουλή των Αντιπροσώπων που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη Νάνσι Πελόζι ως πρόεδρος της Βουλής, προειδοποίησε σε συνέντευξή του τον περασμένο μήνα ότι οι Ρεπουμπλικάνοι «δεν πρόκειται να γράψουν λευκή επιταγή στην Ουκρανία».

Τα σχόλια αρχικά προκάλεσαν σύγχυση στους ουκρανούς αξιωματούχους και τους νατοϊκούς συμμάχους. Όμως έκτοτε, το σοκ έδωσε τη θέση του στον εφησυχασμό. Όπως αναφέρει το Politico, αρκετοί αξιωματούχοι υποβαθμίζουν πλέον τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η νίκη των Ρεπουμπλικάνων για την Ουκρανία.

«Η προσφορά βοήθειας στην Ουκρανία απέναντι σε ένα κράτος-τρομοκράτη όπως είναι η Ρωσία, αποτελεί θεμελιώδες συμφέρον και καθήκον των ΗΠΑ και όλου του δημοκρατικού κόσμου», υποστήριξε η Γιυκνεβίτσιενε. «Δεν πρόκειται για κομματικό συμφέρον και πιστεύω ότι αυτό το ξέρουν καλά τόσο οι Δημοκρατικοί, όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι».

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε κάτι αντίστοιχο σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Politico.

Μέρος αυτής της σιγουριάς εδράζεται σε σχόλια από μέλη του κόμματος του Μακάρθι, που έχουν επιχειρήσει να μετριάσουν το μήνυμα του ηγέτη τους.

Ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, επιδραστική φωνή στους κύκλους εξωτερικής πολιτικής των Ρεπουμπλικάνων, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι αναμένει «ισχυρό» στρατιωτικό και οικονομικό πακέτο στο τέλος του χρόνου.

«Θέλω να πω στους Ρεπουμπλικάνους συναδέλφους μου που δεν θέλουν λευκή επιταγή: Εντάξει, θα χαρώ να καθίσουμε μαζί και να διασφαλίσουμε ότι τα χρήματα πηγαίνουν εκεί που πρέπει. Όμως σας υπόσχομαι ότι η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών είναι πλήρως αφοσιωμένοι στο να πάνε αυτή την υπόθεση μέχρι τέλους», δήλωσε σε εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, στην οποίο παρευρέθηκε μέσω βίντεο και ο ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Τα σχόλια του Γκράχαμ παρέπεμψαν σε ένα άλλο πιθανό μονοπάτι για την πολιτική γύρω από την Ουκρανία, σε περίπτωση που οι Ρεπουμπλικάνοι επικρατήσουν: οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να συνεχίσουν να παρέχουν εξοπλισμό, όμως με περισσότερους όρους.

Από το ξέσπασμα του πολέμου, οι ΗΠΑ έχουν επωμιστεί το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικού βάρους της συμμαχικής βοήθειας στην Ουκρανία. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία, οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει σχεδόν $25 δισ. σε οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια στο Κίεβο, όπως επίσης και $27,5 δισ. σε στρατιωτικές προμήθειες – ξεπερνώντας κατά πολύ τις δαπάνες της ΕΕ.

Αρκετοί αξιωματούχοι που έχουν γνώση των σχετικών συζητήσεων δήλωσαν στο Politico ότι η επανεκτίμηση αυτής της υποστήριξης – ακόμη και αν περιλαμβάνει περισσότερο έλεγχο – είναι πιθανό να αποτελέσει τη νέα πραγματικότητα της Ουάσιγκτον. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ρεπουμπλικάνοι που θέλουν περικοπές στις δαπάνες για την Ουκρανία είναι περισσότεροι από τους Δημοκρατικούς, παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών εξακολουθούν να συμφωνούν με την υποστήριξη στο Κίεβο.

«Πραγματικά ελπίζω να μην το κάνουν, αλλά πρόκειται για κάτι που θα πρέπει να μας αφυπνίσει», σχολίασε στο Politico ο Ρίχο Τέρας, πρώην υπουργός άμυνας της Εσθονίας και νυν ευρωβουλευτής. «Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η Ευρώπη δεν προσπαθεί αρκετά».

Οι ΗΠΑ – και η κυβέρνηση Ζελένσκι – έχουν ήδη εκφράσει τον εκνευρισμό τους για τις Βρυξέλλες, σε σχέση με την καθυστέρηση της εκταμίευσης των €9 δισ. που είχαν υποσχεθεί στην Ουκρανία (δεν έχουν εκταμιευτεί ακόμη τα €3 δισ.)

Πώς η Ευρώπη θα μπορούσε να καλύψει ένα αμερικανικό κενό στη χρηματοδότηση που χρειάζεται η Ουκρανία, τη στιγμή που το κόστος της ανοικοδόμησης εκτιμάται για αρχή στα $350 δισ. παραμένει άγνωστο.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει δηλώσει ότι η ΕΕ πρόκειται να παρέχει €18 δισ. στην Ουκρανία το 2023, για να τη βοηθήσει να καλύψει το αναμενόμενο έλλειμμα του προϋπολογισμού της.  Όμως οι δύσκολες συζητήσεις για το πώς θα χρηματοδοτηθεί αυτή η δαπάνη, μόλις τώρα ξεκινούν. Και με τις χώρες της ΕΕ να ρίχνουν κονδύλια στις επιδοτήσεις ενέργειας, τους αυξημένους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς και τα σχέδια καταπολέμησης του πληθωρισμού, η εύρεση €1,5 δισ. τον μήνα δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.

Ο κίνδυνος του εμπορίου… και της Κίνας

Ένα Κογκρέσο υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικάνων, θα μπορούσε να οδηγήσει επίσης σε προβλήματα στις υπερατλαντικές εμπορικές σχέσεις.

Ευρωπαίοι πολιτικοί εμφανίζονται εξοργισμένοι για την πρόσφατη αμερικανική νομοθεσία που προσφέρει γενναιόδωρες φοροαπαλλαγές στους Αμερικανούς που αγοράζουν ηλεκτρικά οχήματα κατασκευασμένα στη Βόρειο Αμερική. Στα ευρωπαϊκά μάτια, πρόκειται για προστατευτισμό που θυμίζει τις εμπορικές πολιτικές του Τραμπ υπό το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική».

Τώρα, οι ευρωπαίοι πολιτικοί στρέφονται στην Ουάσιγκτον για να βρουν συμβιβαστικές λύσεις γύρω από το ζήτημα και υπάρχουν ανησυχίες ότι οι συζητήσεις μπορεί να αποδειχθούν δυσκολότερες με την άνοδο των Ρεπουμπλικάνων και καθώς ο Μπάιντεν προσεγγίζει μια νέα προεκλογική περίοδο.

Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας είναι πως οι Ρεπουμπλικάνοι καταλαμβάνουν επιτροπές-κλειδιά στη Γερουσία, όπως η Επιτροπή Τρόπων και Μέσων. Ο Τζέισον Σμιθ, σύμμαχος του Τραμπ που περιγράφει τον εαυτό του ως «βλάχο της εργατικής τάξης» από το Μιζούρι, προσπαθεί να πάρει τη θέση του Ρίτσαρντ Νιλ των Δημοκρατικών ως επικεφαλής και έχει υιοθετήσει ανοιχτά στάση μεγαλύτερου προστατευτισμού από άλλα μέλη του κόμματός του.

Αρκετοί αξιωματούχοι παραδέχτηκαν επίσης στο Politico ότι ανησυχούν πως η αντικινεζική στροφή των ΗΠΑ θα ενταθεί περαιτέρω σε περίπτωση που οι Ρεπουμπλικάνοι πάρουν τον έλεγχο του Κογκρέσου.

Το ζήτημα έχει ήδη προκαλέσει έριδες στην ομάδα εργασίας ΗΠΑ-ΕΕ που διαμορφώθηκε επί Μπάιντεν με την ονομασία Συμβούλιο για το Εμπόριο και την Τεχνολογία, που είχε στόχο να βοηθήσει τις δυο πλευρές να προσπελάσουν τα σημεία στα οποία οι πολιτικές τους συγκρούονται. Αν και η Ουάσιγκτον βλέπει αυτό το σχήμα ως πρώτης τάξεως ευκαιρία για από κοινού αντιπαράθεση με την Κίνα, οι Βρυξέλλες επιμένουν ότι ο στόχος δεν είναι αυτός.

Μια νίκη των Ρεπουμπλικάνων στις εκλογές θα μπορούσε να αυξήσει τις πιέσεις στην ομάδα του Μπάιντεν να πιέσει περισσότερο την ΕΕ για το θέμα της Κίνας – τη στιγμή ακριβώς που πολλές ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να διατηρήσουν το δικαίωμα διαμόρφωσης της δικής τους προσέγγισης απέναντι στο Πεκίνο.

Κακό κλίμα

Την ίδια στιγμή, οι Ευρωπαίοι που θέτουν σε προτεραιότητα το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, ετοιμάζονται για τα χειρότερα.

Η αισιόδοξη άποψη είναι πως οι Ρεπουμπλικάνοι θα διστάσουν να ανατρέψουν το πακέτο εκπτώσεων φόρου και κινήτρων καθαρής ενέργειας που κατάφερε να περάσει πρόσφατα ο Μπάιντεν από το Κογκρέσο, στο πλαίσιο του Νομοσχεδίου για τον Περιορισμό του Πληθωρισμού.

«Φυσικά, μια ρεπουμπλικανική βουλή θα έθετε ορισμένα άρθρα υπό εξέταση για πολιτικούς σκοπούς, όμως το οικονομικό κίνητρο υπέρ του Νομοσχεδίου είναι υπερβολικά μεγάλο για να επιτρέψει την αλλαγή πλεύσης του Κογκρέσου», υποστήριξε στο Politico η πρώην κλιματική διπλωμάτισσα και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα, Λορένς Τουμπιανά.

Η αίσθηση ανθεκτικότητας απέναντι στον κατά καιρούς ρεβανσισμό των Ρεπουμπλικάνων γύρω από την πολιτική για το κλίμα, ενισχύεται από την ιδέα ότι ακόμη και η πρώτη θητεία του Τραμπ δεν κατάφερε να ανατρέψει τις παγκόσμιες προσπάθειες.

Όμως μα νίκη των Ρεπουμπλικάνων θα μπορούσε να ενισχύσει και τις φωνές στην Ευρώπη που ζητούν την επιβράδυνση της ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και την υιοθέτηση ενός σχεδίου ενεργειακής ασφάλειας που θα προβλέπει την παράλληλη χρήση ορυκτών καυσίμων και καθαρής ενέργειας.

Ομάδα Ρεπουμπλικάνων θα παραστεί στις συζητήσεις για το κλίμα στην Αίγυπτο στο πλαίσιο της COP27. Ανάμεσά τους και ο γερουσιαστής Γκρεγκ Μέρφι από το Μέριλαντ που έχει δηλώσει ότι ανυπομονεί να μιλήσει με τους παγκόσμιους ομολόγους του για την «κοινή λογική» των Ρεπουμπλικάνων και «το σχέδιο για την ενέργεια που περιλαμβάνει όλες τις επιλογές, για τη μείωση των εκπομπών και τη διατήρηση μιας ισχυρής οικονομίας».

Η Ευρώπη, καταλήγει το Politico, ίσως πρέπει να αρχίσει να συνηθίζει σε αυτού του είδους τη ρητορική.