Το τέλος των οριζόντιων παροχών;

Μια ψυχρολουσία, όχι απαραίτητα μη αναμενόμενη, την ένιωσαν οι υπουργοί Οικονομικών της ζώνης του ευρώ. Ελάχιστοι ωστόσο βγήκαν να την παραδεχτούν. Το Eurogroup της Δευτέρας εξέπεμψε ξεκάθαρο μήνυμα προς τις χώρες μέλη: Ξοδέψατε πολλά (πάνω από 200 δισ. ευρώ) για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και σε λάθος κατεύθυνση. Υπονόησε, δηλαδή, ότι θα μπορούσαμε να ξοδέψουμε λιγότερα και προς τη σωστή κατεύθυνση. Για το τελευταίο δόθηκε σαφής οδηγία. Τα μέτρα που θα ισχύσουν στο εξής, να είναι ακόμα πιο στοχευμένα. Σε απλά ελληνικά, σημαίνει μέτρα ελάφρυνσης, όχι για όλους. Μόνο για τα χαμηλά εισοδήματα, για αυτούς που το έχουν περισσότερο ανάγκη.

Σε αυτό το πλαίσιο, χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες – χωρίς καν απλή ανακοίνωση – το Eurogroup αποφάσισε νέους κανόνες για τις ενεργειακές επιδοτήσεις, οι οποίοι θα ισχύσουν από την 1η Δεκεμβρίου φέτος έως τις 31 Δεκεμβρίου του χρόνου, του 2023. Οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη μέλη θα μπορούν να φορολογούν τα πλεονάζοντα κέρδη του ενεργειακού τομέα, κάτι που ήδη κάνει η Ελλάδα για το ηλεκτρικό ρεύμα (παραγωγούς και προμηθευτές) και σχεδιάζει να το επεκτείνει και στα υπερκέρδη των πετρελαϊκών εταιρειών.

Το ενδιαφέρον ωστόσο του θέματος είναι η κατανομή τους. Το Eurogroup αποφάσισε και το μαθαίνουμε από μια άτυπη (background) ενημέρωση ότι τα χρήματα από τη φορολόγηση των υπερκερδών θα μπορούν να κατανέμονται μόνο στις πιο ευάλωτες οικονομικά ομάδες του πληθυσμού. Η ακριβή φράση ήταν «παρέχοντας άμεση υποστήριξη σε όσους αγωνίζονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους».

Για να αντιληφθούμε τι σημαίνουν όλα αυτά εάν εφαρμοστούν όπως περιγράφονται στα άτυπα κείμενα του Eurogroup, αρκεί να θυμηθούμε ότι το πιο δημοφιλές από τα ελληνικά μέτρα ανακούφισης από την ενεργειακή κρίση, αυτό της ελάφρυνσης των λογαριασμών του ρεύματος, λειτουργεί οριζόντια. Η επιδότηση που παρέχεται είναι η ίδια για όλες τις παροχές ρεύματος, ανεξαρτήτως του εισοδήματος του καταναλωτή. Με όσα συζητήθηκαν στο τελευταίο Eurogroup το συγκεκριμένο μέτρο τίθεται εν αμφιβόλω. Θα πρέπει για παράδειγμα να εισαχθούν εισοδηματικά ή περιουσιακά κριτήρια. Το θέμα είναι πόσοι θα μείνουν εκτός του συγκεκριμένου ευεργετήματος και τι θα σήμαινε για την ανάπτυξη;

Το ίδιο πιθανότατα να ισχύσει και για άλλα μέτρα που αναμένονται, λόγω της αύξησης της τιμής των καυσίμων. Στο πετρέλαιο θέρμανσης, η κυβέρνηση εφαρμόζει διπλό σύστημα, από τη μια συνεχίζει τη χορήγηση του επιδόματος θέρμανσης (με κριτήρια) και από την άλλη επιδοτεί την τιμή στην αντλία (χωρίς κριτήρια) έως το τέλος του έτους. Θα μπορέσει να παραταθεί;

Στην ίδια κατεύθυνση, ποια θα είναι η τύχη του μέτρου της επιδότησης στην αντλία, του πετρελαίου κίνησης, το οποίο εφαρμόστηκε έως τα τέλη Σεπτεμβρίου ήταν επίσης οριζόντιο και διαρρέονταν ότι θα επιστρέψει. Μπορεί να εφαρμοστεί με την ίδια μορφή; Πιθανότατα όχι. Αν όμως επιλεγεί μια κάποιας μορφής επιδότηση βάσει οικονομικών κριτηρίων, θα μείνει εκτός μεγάλο μέρος των φορολογουμένων. Ισως όσα συνέβησαν στο τελευταίο Eurogroup να εξηγούν σε μεγάλο βαθμό μια «σιγή ασυρμάτου» που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση στο μέτωπο των ελαφρύνσεων.

Το ερώτημα που καλείται η ίδια να απαντήσει είναι εάν όσα αποφασίζονται αυτό το διάστημα στα ευρωπαϊκά όργανα αφορούν μια χώρα που βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, ή θα αρχίσουν να την αφορούν αμέσως μετά τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης μετά τις εκλογές…