Πόλεμος στην Ουκρανία: Γιατί η οπισθοχώρηση του Πούτιν από τη Χερσώνα ίσως είναι η πιο ταπεινωτική του ήττα

Η ζωή επιτίθεται κατά μέτωπο στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Πρώτα ο Ρώσος πρόεδρος ανακοίνωσε κεφάτος την προσάρτηση τεσσάρων περιοχών της Ουκρανίας, πριν ένα μήνα με το ζόρι, -παρότι ο ίδιος ο στρατός του υποχωρούσε μέσα σ’ αυτές τις περιοχές- και τώρα το Κρεμλίνο λέει ότι αποσύρεται από τη μοναδική τοπική πρωτεύουσα που είχε καταλάβει από όταν εισέβαλε στη χώρα το Φεβρουάριο του 2022.

Η ζοφερή ανακοίνωση πως η Ρωσία εγκαταλείπει τη Χερσώνα έγινε από τον Ρώσο υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, συνοδεία του Σεργκέι Σουροβίκιν, του πιο πρόσφατου διοικητή του ρωσικού στρατού στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: «Μαύρη σελίδα στην ιστορία μας» – Οι πρώτες αντιδράσεις μετά την υποχώρηση από τη Χερσώνα

Ο πρόεδρος Πούτιν απουσίαζε από τη διαδικασία, όπως κάνει συνήθως όταν είναι άσχημα τα νέα που πρόκειται να ανακοινωθούν. Ακόμα κι έτσι όμως, το να βάλει τους ανώτατους στρατιωτικούς ηγέτες του μπροστά στις κάμερες ήταν πολύ σημαντική κίνηση. Τους έσπρωξε στο φως της δημοσιότητας κάνοντας σαφές ποιος θα θεωρηθεί υπεύθυνος για μελλοντικές αποτυχίες. Την ίδια ώρα, ίσως ήταν και μια σπάνια στιγμή μιας σχετικής ειλικρίνειας απέναντι στον ρωσικό λαό, -εξάλλου ήταν η πρώτη φορά στη διάρκεια αυτού του πολέμου που μια επίσημη ανακοίνωση για στρατιωτική ήττα μεταδόθηκε από την τηλεόραση.

#BREAKING Russia orders its military to withdraw from Ukraine’s Kherson city pic.twitter.com/OQ0VsGBjXK

— AFP News Agency (@AFP) November 9, 2022

Όπως επισημαίνει ο Μάθιου Σάσεξ, μέλος του Κέντρου Αμυντικών Ερευνών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, οι ουκρανικές αρχές παραμένουν επιφυλακτικές απέναντι στα όσα ανακοινώθηκαν γιατί διαισθάνονται παγίδα. Έχουν υποστηρίξει ότι οι ρωσικές μονάδες ενσωματώνονται στον πληθυσμό των αμάχων και θα προσπαθήσουν να αιφνιδιάσουν τις ουκρανικές δυνάμεις, μετατρέποντας τη Χερσώνα σε ένα τόσο μεγάλης κλίμακας λουτρό αίματος αστικού πολέμου, όσο ήταν και η καταστροφή της Μαριούπολης νωρίτερα στον πόλεμο.

Αυτό είναι σίγουρα μια πιθανότητα, οπότε οποιαδήποτε ανάλυση του τι συμβαίνει θα πρέπει να ενέχει την προειδοποίηση όλο αυτό να είναι ένα τέχνασμα των Ρώσων.

Από ‘κει πέρα όμως, η υποχώρηση από τη Χερσώνα (την οποία οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τον Μάρτιο του 2022) είχε πέσει στο τραπέζι εδώ και αρκετό καιρό. Τις τελευταίες εβδομάδες η Μόσχα αποσύρει αθόρυβα τις καλύτερες δυνάμεις της από την πόλη, αντικαθιστώντας τα επίλεκτα αερομεταφερόμενα στρατεύματά της με νεοσύλλεκτους που μόλις επιστρατεύτηκαν.

Όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο Σουροβίκιν, γινόταν όλο και πιο αδύνατο να κρατηθεί ο έλεγχος της πόλης λόγω του ανελέητου ουκρανικού πυροβολικού και των πυραυλικών επιθέσεων. Η υποχώρηση προς τη δυτική όχθη του ποταμού Δνείπερου καθώς πλησίαζε ο χειμώνας ήταν ουσιαστικά η μόνη βιώσιμη επιλογή, μετατρέποντας αυτή την υδάτινη οδό σε μια φυσική αμυντική γραμμή την οποία οι ουκρανικές δυνάμεις θα πρέπει να διασχίσουν για να ανακαταλάβουν περισσότερα εδάφη.

«The longer the war goes on, the harder it will be for Putin to extricate himself with any credibility,»

The only way is to win the war in Ukraine, or win sufficient concessions that lets him spin it as a victory, writes @matthew_sussex (@ANUmedia). https://t.co/Y8jEf8bTWb

— The Conversation (@ConversationEDU) October 16, 2022

Τρεις λόγοι για τους οποίους η απώλεια της Χερσώνας ίσως αποδειχθεί καθοριστική

Υπάρχουν τρεις λόγοι, σύμφωνα με το «The Conversation», για τους οποίους το γεγονός ότι η Ρωσία έχασε τη Χερσώνα -αν οι ισχυρισμοί της Μόσχας είναι ακριβείς- πιθανότατα θα αποδειχθεί καθοριστική για το μέλλον του πολέμου και ενδεχομένως για την τύχη του ίδιου του Πούτιν.

1. Οι πολεμικοί στόχοι του Κρεμλίνου αυτή τη στιγμή δείχνουν ανέφικτοι

Η Χερσώνα έχει στρατηγική σημασία. Είναι μεγάλο λιμάνι και αποτελεί σημείο διέλευσης από τα υπό ρωσική κατοχή τμήματα του Ντονμπάς, Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ, μέσω της χερσονήσου της Κριμαίας και προς τις υπό ουκρανικό έλεγχο παράκτιες πόλεις της Μαύρης Θάλασσας, όπως η Οδησσός.

Αφότου απέτυχε να καταλάβει το Κίεβο και να επιβάλει αλλαγή καθεστώτος, οι στόχοι της Μόσχας μετατοπίστηκαν στο να συνδέσει το Ντονμπάς με τον λεγόμενο «διάδρομο της Κριμαίας», ώστε να αποκλείσει ουσιαστικά την Ουκρανία από τη Μαύρη Θάλασσα και να τη μετατρέψει σ’ ένα απομονωμένο κρατίδιο χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα.

Όμως η απώλεια της Χερσώνας σημαίνει πως οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν πλέον κατοχυρωμένο έδαφος δυτικά του Δνείπερου προκειμένου να διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις. Την ίδια ώρα κρατούν καλά στο βόρειο τμήμα της Ουκρανίας γύρω από το Χάρκοβο και συνεχίζουν να οπισθοχωρούν σε πρόχειρα κατασκευασμένες αμυντικές γραμμές κοντά στη Μαριούπολη και τη Κακχόβκα.

Ως φυσικά αμυντικά εμπόδια, τα ποτάμια λειτουργούν και για τις δυο πλευρές: η εγκατάλειψη εδαφών στην άλλη πλευρά του Δνείπερου επιβραδύνει την ουκρανική προέλαση. Αλλά καθιστά εξίσου αδύνατο για τις ρωσικές δυνάμεις να προχωρήσουν κατά μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας, εκτός κι αν ο πόλεμος μεταστραφεί δραματικά υπέρ της Μόσχας -πράγμα απίθανο.

2. Αυτή τη στιγμή, η Κριμαία βρίσκεται σε κίνδυνο

Αν οι δυνάμεις του Κιέβου ανακαταλάβουν τη Χερσώνα, οι δρόμοι προς την Κριμαία θα καταστούν ευάλωτοι σε ουκρανικές επιθέσεις πυροβολικού μεγάλου βεληνεκούς και σε χτυπήματα με drones. Η ικανότητα των ουκρανικών δυνάμεων να επιτεθούν ακόμα και στην Κριμαία -που προηγουμένως θεωρούνταν ασφαλές καταφύγιο, όχι μόνο για το ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό, αλλά και για τους τουρίστες- θα έχει πιο σημαντικό ρόλο ακόμα και σε σχέση με την ισχυρή, αλλά άκρως συμβολική, επίθεση στη γέφυρα του Κερτς τον Οκτώβριο ή στην αεροπορική βάση Σάκι της Κριμαίας τον Αύγουστο.

Επιπλέον, ο έλεγχος της Χερσώνας απελευθερώνει τις ουκρανικές δυνάμεις προκειμένου να αναπτυχθούν ξανά γύρω από τη Ζαπορίζια προς τη Μελιτόπολη και να απειλήσουν την Κριμαία από τ’ ανατολικά.

Map: The Guardian

Ακόμα πιο σημαντικό είναι πως ο ουκρανικός έλεγχος του ποταμού Δνείπερου γύρω από τη Χερσώνα αντιστρέφει μια από τις ελάχιστες νίκες του Πούτιν στην Ουκρανία: την εξασφάλιση γλυκού νερού για τους κατοίκους της Κριμαίας. Η Ουκρανία είχε αντεπιτεθεί μετά την κατάληψη της περιοχής από τη Ρωσία το 2014, κατασκευάζοντας ένα φράγμα για να μπλοκάρει το κανάλι της Βόρειας Κριμαίας που τροφοδοτούσε την περιοχή περίπου με το 85% του νερού της.

Οι ρωσικές δυνάμεις κατέστρεψαν το φράγμα δυο μέρες μετά την εισβολή τους στις 24 Φεβρουαρίου. Τώρα, όμως, η Ουκρανία έχει την επιλογή να απειλήσει εκ νέου την παροχή νερού στην Κριμαία και μακροπρόθεσμα να τη θέσει υπό τον έλεγχό της. Πρόκειται για ένα σημαντικό και ισχυρό χαρτί για το τραπέζι της διαπραγμάτευσης σε οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια να διευθετηθεί η σύρραξη.

3. Η ήττα στη Χερσώνα είναι ταπεινωτική για τον Πούτιν προσωπικά

Η απώλεια της Χερσώνας θα ήταν ένα ακόμα σημάδι της ολοένα και βαθύτερης αδυναμίας που περιβάλλει τον Βλαντίμιρ Πούτιν και που υπογραμμίζεται από ένα αδιάκοπο σερί από στρατιωτικές ήττες. Για τη Ρωσία, ο έλεγχος της περιοχής της Χερσώνας είναι θεμελιώδους σημασίας για την προστασία της Κριμαίας και για να χρησιμεύσει ως σταθμός ενορχήστρωσης των ρωσικών επιθετικών επιχειρήσεων, όσο κι αν αυτή η προοπτική έχει τώρα περιοριστεί.

Μια ήττα εκεί χλευάζει τους ισχυρισμούς των κρατικών μέσων ενημέρωσης της Ρωσίας περί ισχύος: δεν μπορεί να κρυφτεί το γεγονός ότι η υποχώρηση σε «καλύτερες αμυντικές θέσεις» εξακολουθεί να είναι υποχώρηση.

Διαβάστε επίσης: «Το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο…»: Αποκάλυψη για την πραγματική σχέση Πούτιν-Ερντογάν

Στο εσωτερικό της Ρωσίας, η προσπάθεια να περιοριστεί ο αντίκτυπος καθιστώντας τον στρατό αποδιοπομπαίο τράγο, την ίδια ώρα που οι ήττες του Πούτιν συσσωρεύονται , δεν είναι μόνο απαράδεκτο, είναι και πολιτικά επικίνδυνο. Η εγγενής ευπάθεια αυτοκρατών όπως ο Πούτιν είναι ότι δεν μπορούν για πάντα να κατηγορούν το πιο οπλισμένο κομμάτι της κοινωνίας. Χωρίς προσεκτική διαχείριση, ή τουλάχιστον χωρίς ένα κάποιο παραμύθι επιτυχίας για να αντισταθμίσει τις αποτυχίες, είναι επικίνδυνο να κάνεις εχθρούς εκείνους που διαθέτουν τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να αμφισβητήσουν έναν ηγέτη.

Putin has unequivocally bet his political survival on “victory” over Ukraine and the West.

According to @matthew_sussex (@ANUmedia), there are now definite signs his grip on power is starting to fray, even if Putin’s demise may still be some way off. https://t.co/ol3Z3g3gTX

— The Conversation (@ConversationEDU) October 3, 2022

Επομένως, αυτό που πιθανώς θα δοκιμάσει στη συνέχεια το Κρεμλίνο είναι η αλλαγή του αφηγήματος από αποτυχία σε επιτυχία. Βραχυπρόθεσμα μάλλον θα δούμε τον Πούτιν να προσπαθεί να αμβλύνει την ήττα στη Χερσώνα με τη συνηθισμένη και καταθλιπτικά προβλέψιμη αντίδρασή του: τη βία.

Αυτό σημαίνει περισσότερα χτυπήματα αδιακρίτως ενάντια στα ουκρανικά πληθυσμιακά κέντρα, ενάντια στις μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας και νερού, αλλά και σε άλλες υποδομές.

Μια από τις πιο βάναυσες αγριότητες από την πλευρά της Ρωσίας, καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου αυτού, είναι ότι το Κρεμλίνο θεωρεί πως κάθε αναποδιά οφείλει να εξαργυρωθεί με το αίμα και τον πόνο Ουκρανών αμάχων.

Ωστόσο απ’ ό,τι έδειξαν οι οξύθυμες επιθέσεις του Πούτιν στο Κίεβο μετά τη μερική καταστροφή της γέφυρας του Κερτς, κάτι τέτοιο μάλλον θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο την αποφασιστικότητα του λαού και της ηγεσίας της Ουκρανίας να δώσουν τέλος σε αυτόν τον πόλεμο με τους δικούς τους όρους.