Γιατί κερδίζουν οι ακραίοι;

Γράφει ο Παναγιώτης Δουδωνής*

Η επικράτηση του ετερόκλιτου δεξιού συνασπισμού στις ιταλικές εκλογές υπό την ακραία Τζόρτζια Μελόνι, που ορκίστηκε πρωθυπουργός, ήρθε ως μια ακόμα δυσάρεστη έκπληξη. Όμως από το 2016,  το Brexit και την εκλογή Trump έχουν λάβει χώρα τόσες παρόμοιες εξελίξεις που έκπληξη θα έπρεπε μάλλον να προκαλεί η ίδια η έκπληξή μας.  Γιατί κερδίζουν όμως οι ακραίοι; Γιατί οι εκλογείς τείνουν να δίνουν όλο και μεγαλύτερα ποσοστά -και ενίοτε την εξουσία- σε τέτοιες δυνάμεις;

Ας ξεκινήσουμε από το τη διαπίστωση ότι ο λεγόμενος «δυτικός κόσμος» δε διατηρεί τη σημασία που είχε κατά το παρελθόν στη διαμόρφωση των παγκόσμιων εξελίξεων.

Ζούμε σε ένα πολυκεντρικό σύμπαν, με αναδυόμενες δυνάμεις να προσπαθούν να επιβληθούν δια του μεγέθους της οικονομίας τους και της ευελιξίας των αγορών τους. Η σκέψη ότι το να είσαι Ευρωπαίος δεν έχει τη σημασία που είχε παλαιότερα στο παγκόσμιο στερέωμα δημιουργεί μια αίσθηση σταδιακής παρακμής του κόσμου έτσι όπως τον βίωσαν και τον είχαν συνηθίσει οι πολίτες. Και οπωσδήποτε δε νιώθουν καθόλου άνετα με αυτό.

Άμεσα συνδεόμενη με αυτή την εξέλιξη είναι η ατόνηση μιας έννοιας ιδιαίτερα κρίσιμης στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αυτής της ευθύνης (responsibility). Η προσχηματική επίκληση της «πολιτικής ευθύνης» χωρίς την ανάληψή της στις σύγχρονες δημοκρατίες είναι μόνο το σύμπτωμα.

Η βαθύτερη αιτία έχει να κάνει με το γεγονός πως, δεδομένης της αίσθησης πως η γεωπολιτική μας ζώνη δε μπορεί να καθορίζει πια τις εξελίξεις, οι πολίτες συχνότατα ψηφίζουν περισσότερο «για να εκφραστούν» παρά για να εκλέξουν υπεύθυνους εκπροσώπους στο πλαίσιο της λειτουργίας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Είναι πάντως χρέος των υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων να εξηγήσουν στους πολίτες πως σε ένα πλαίσιο τόσο μεγάλων διεθνών προκλήσεων η ομφαλοσκοπία δεν είναι πολιτική επιλογή. Και πάνω από όλα, να πείσουν ότι πραγματικά νοιάζονται για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών, ότι τους ενδιαφέρει η καθημερινότητα και τη γνωρίζουν από πρώτο χέρι.

Λέκτορας Κολλεγίου Oriel, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Οξφόρδης