Προκλήσεις της Αμερικανικής Δημοκρατίας

Γράφει η Κωνσταντίνα Ε. Μπότιου*

Εσωτερική και εξωτερική πολιτική αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία στην αμερικανική δημοκρατία. Αν διαχωρίσουμε τα δύο επίπεδα για λόγους μεθοδολογικούς, στην εσωτερική πολιτική η άμεση πρόκληση είναι να προκύψει ένα ισορροπημένο αποτέλεσμα μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στις ενδιάμεσες εκλογές της 8ης Νοεμβρίου 2022. Η μακροπρόθεσμη πρόκληση είναι οι βαθιές κοινωνικές ανισότητες που διαβρώνουν την αμερικανική δημοκρατία εκθέτοντάς την στην κριτική αυταρχικών καθεστώτων.

Οι Δημοκρατικοί αναμένεται να επιτύχουν νίκη ή ισοψηφία στη Γερουσία χάνοντας οριακά τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τη θρυαλλίδα αποτέλεσε  η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, όπου ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε περάσει μετά από έγκριση της Γερουσίας τρεις δικαστές, να απαγορεύσει τις αμβλώσεις.

Μαζί με την εισβολή οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο μετά τις προεδρικές εκλογές του 2020 αποτελούν τα σοβαρότερα εμπόδια για την επανεκλογή του το 2024. Κατά τα άλλα, δεν έχει αλλάξει το οικονομικό και ιδεολογικό μοντέλο που τον ευνόησε και βλάπτει την κοινωνική κινητικότητα. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν πέρασε τον Αύγουστο του 2022 ριζοσπαστική νομοθεσία για να γεφυρώσει τις ανισότητες, αλλά οι μεταρρυθμίσεις του δεν πρόλαβαν ακόμα να αποδώσουν. Συνειδητοποιώντας ότι χωρίς μεσαία τάξη παραπαίει η δημοκρατία, βαίνει προς  την εγκατάλειψη του “δόγματος” Κλίντον: “it’s the economy, stupid”.

Το δόγμα αυτό δεν απέδωσε ούτε στην εξωτερική πολιτική. Δεν υιοθέτησαν νομοτελειακά όλες οι χώρες το φιλελεύθερο δυτικό υπόδειγμα, ενώ τα πολλαπλασιαζόμενα αυταρχικά καθεστώτα αντέτειναν ότι κάλλιστα μπορεί η οικονομική ελευθερία να συνδυάζεται με πολιτική ανελευθερία.

Οι μεγαλύτερες εξωτερικές προκλήσεις προέρχονται από τέτοια καθεστώτα που αμφισβητούν την αμερικανική πρωτοκαθεδρία, όπως στην Κίνα και τη Ρωσία. Χωρίς απαραιτήτως να συνεργάζονται στρατηγικά, οι δύο χώρες αμφισβητούν και το διεθνές μοντέλο ειρήνης που οι ΗΠΑ είχαν την ισχύ να επιβάλουν.

Τόσο η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία όσο και οι κινεζικές απειλές προς την Ταϊβάν ή η δημιουργία νησιών στη νότια κινεζική θάλασσα αποσκοπούν στην στέρηση του πλεονεκτήματος από την αμερικανική επικράτηση στον Ψυχρό Πόλεμο και στη μείωση της εμπιστοσύνης των δυτικών χωρών στις ΗΠΑ.

Σίγουρα, η αποφασιστική αμερικανική και νατοϊκή αντίδραση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί μάθημα για άλλους επίδοξους ταραξίες. Η Κίνα καλείται να το σκεφθεί διπλά εφόσον έχει έντονη οικονομική αλληλεξάρτηση από τις  ΗΠΑ, ενώ δεν είχε η Ρωσία, η οποία συνδεόταν οικονομικά με την ΕΕ μέσω της ενεργειακής της εξάρτησης

*Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πειραιώς