Λασπωμένες μέρες

«…Είναι κι εκείνοι που επιδιώκουν να μας διαιρέσουν, οι βιρτουόζοι της στρεψοδικίας, οι γυρολόγοι του αρνητισμού… Ας το μάθουν από εμένα, σήμερα: δεν υπάρχει μια φιλελεύθερη και μια συντηρητική Αμερική, μια μαύρη, μια λευκή και μια ισπανόφωνη Αμερική. Υπάρχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι σοφολογιότατοι αναλυτές αρέσκονται να κόβουν την πατρίδα μας σε φέτες, σε κόκκινες πολιτείες που ανήκουν στους Ρεπουμπλικάνους και σε γαλάζιες, όπου κυριαρχούν οι Δημοκρατικοί. Εχω νέα και για εκείνους. Και στις γαλάζιες πολιτείες λατρεύουμε έναν Θεό. Και στις κόκκινες πολιτείες απεχθανόμαστε την αστυνομοκρατία. Γουστάρουμε το μπέιζμπολ και στις δημοκρατικές πολιτείες. Εχουμε γκέι φίλους και στις ρεπουμπλικάνικες πολιτείες. Υπάρχουν πατριώτες που διαφωνούν με τον πόλεμο στο Ιράκ και πατριώτες που τον υποστηρίζουν. Είμαστε ένας λαός, που χαιρετά τη σημαία, που υπερασπίζεται τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής…».

Κάποτε ο ρήτορας δεν περιορίζεται στο συγκεκριμένο ακροατήριο του. Απευθύνεται στην Ιστορία. Τα λόγια του χαράζονται στη συλλογική μνήμη, γίνονται πυξίδα. Η Επί του Ορους Ομιλία όρισε τον ανθρωπισμό για πιστούς και μη, εισήγαγε ως υπέρτατη αξία το «αγαπάτε αλλήλους». Ο Επιτάφιος του Περικλή περιέγραψε τη δημοκρατία, το βέλτιστο εφικτό πολίτευμα. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ κατά τη σκοτεινότερη ώρα του πολέμου, όταν οι Γερμανοί σφυροκοπούσαν τη Μεγάλη Βρεττανία, έδωσε το μέτρο του πατριωτισμού και του αντιναζισμού. «…Θα αντιμετωπίσουμε την τυραννία μαχόμενοι εν ανάγκη μόνοι, εν ανάγκη για χρόνια ολόκληρα. Με κάθε κόστος. Θα τους πολεμήσουμε στον αέρα, στη θάλασσα, σε χωράφια και σε δρόμους. Δεν θα παραδοθούμε ποτέ…».

Ο Μπάρακ Ομπάμα μιλώντας για έναν λαό, για ένα έθνος που πλάθεται μέσα από τις διαφορές του, που σφυρηλατεί από τις αντιθέσεις την ενότητα, έλαμψε στο συνέδριο των Δημοκρατικών το 2004. Τα ίδια περίπου επανέλαβε και στον νικητήριο λόγο του, το 2008.

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το μήνυμα του ηχεί σαν ανεκπλήρωτη ευχή, για να μην πω σαν παιδιάστικη αφέλεια.

Ο κόσμος έχει κατακερματιστεί. Αυταρχικά, ολοκληρωτικά καθεστώτα εισβάλλουν σε γειτονικές τους χώρες, φτάνουν να απειλούν με χρήση πυρηνικών όπλων. Επηρεάζουν με την προπαγάνδα τους την κοινή γνώμη διεθνώς, γητεύουν τους χρήσιμους ηλίθιους, εξαγοράζουν τους εξαγοράσιμους.

Την ίδια ώρα οι δημοκρατίες έχουν τόσο διαβρωθεί, ώστε να κινδυνεύουν από εκ των ένδον κατάρρευση. Οι οικονομικές ανισότητες μεγεθύνονται, η κάποτε μεσαία τάξη φυλλορροεί παντού. Ο κοινωνικός ιστός αποσαθρώνεται. Τις ταξικές συγκρούσεις με ιδεολογικό περιεχόμενο έχουν διαδεχθεί εμφύλιοι πόλεμοι ταυτοτικών ομάδων. Λοάτκι κατακεραυνώνουν τους ετεροφυλόφιλους, ιδίως τους ετεροφυλόφιλους λευκούς άνδρες. Θερμοκέφαλοι ακτιβιστές, στο όνομα των προ αιώνων σκλάβων ή των σημερινών προσφύγων και μεταναστών, φτύνουν το εθνικό αφήγημα, τη γλωσσική συνέχεια, τις φιλελεύθερες αξίες. Ζηλωτές των πιο στρεβλών αντιλήψεων, αντιεμβολιαστές, αρνητές της κλιματικής αλλαγής, συνωμοσιολόγοι κάθε φηράματος έχουν το Διαδίκτυο ως προνομιακό πεδίο έκφρασης.

Για ποια όσμωση, για ποια δημιουργική σύνθεση, ανεκτικότητα έστω, μιλούσε ο Ομπάμα; Ούτε στους στοιχειώδεις καν κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού δεν ομονοούμε πλέον.

Ο Ντόναλντ Τραμπ κατηγορείται ως ηθικός αυτουργός για το γιουρούσι στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021. Ως υπεξαιρετής απόρρητων κρατικών εγγράφων, που τα βρήκε η αστυνομία στο σπίτι του. Και παραμένει ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Στην Ελλάδα αναρωτιόμαστε ποιοι λαθράκουαν ποιους και γιατί – το αποτέλεσμα των προσεχών εκλογών ήδη αμφισβητείται από μερίδα της αντιπολίτευσης που καταγγέλλει ότι τα χαρτιά είναι σημαδεμένα. Αντί για παθιασμένο, οξύ, ουσιαστικό πάντως διάλογο, έχουμε ήδη μπει στον φαύλο κύκλο «του φωτός και του σκότους». Τού «ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν». Λασπωμένες μέρες μας περιμένουν.

Τώρα είναι, περισσότερο παρά ποτέ, επίκαιρος ο λόγος του Ομπάμα. Το «Εχω ένα όνειρο» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Οποιος έχει κηρύξει την υπέρβαση, τη συνεννόηση, τη συνάντηση σε έναν ελάχιστο έστω κοινό παρονομαστή, που αποτελεί το μέτρο του πολιτισμού μας. «Ας μην ξεδιψάσουμε τη δίψα μας για ελευθερία πίνοντας από το ποτήρι της πικρίας και του μίσους…».