Φαντάζει το λιγότερο οξύμωρο και φαρισαϊκό για μια χώρα όπως οι ΗΠΑ, που αυτοπροβάλλονται διεθνώς ως «φάρος της Δημοκρατίας», να τίθεται εν έτει 2022 το θέμα της κατάργησης της δουλείας σε πολιτειακά δημοψηφίσματα στις ΗΠΑ, παράλληλα με τις ενδιάμεσες εκλογές της 8ης Νοεμβρίου.

Έχουν περάσει άλλωστε 157 χρόνια από τότε που ο Άντριου Τζόνσον επικύρωσε με την προεδρική υπογραφή του την απαγόρευση της δουλείας. Τουλάχιστον με την έως τότε γνωστή μορφή της…

Όμως η 13η Τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος περιελάμβανε μια σημαντική εξαίρεση:

«Ούτε η δουλεία ούτε η ακούσια καταναγκαστική εργασία θα υπάρχουν εντός των Ηνωμένων Πολιτειών ή σε οποιοδήποτε μέρος που υπόκειται στη δικαιοδοσία τους», ανέφερε, «εκτός από τιμωρία για έγκλημα για το οποίο ο δράστης θα έχει καταδικαστεί δεόντως»…

Κι έτσι, ενάμιση αιώνα μετά, η δουλεία ως τιμωρία για κατάδικους με την επιβολή καταναγκαστικής εργασίας «ζει και βασιλεύει».

Πρόκειται πρακτικά για μια… κρατική «επιχείρηση» πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που οι πολέμιοί της καταγγέλλουν ως πηγή «τροφοδότησης» των φυλετικών διακρίσεων και εκτεταμένης κατάχρησης στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης.

Μέχρι και τις κάλπες των φετινών ενδιάμεσων εκλογών, 19 από τις 50 αμερικανικές πολιτείες συνέχισαν να κάνουν χρήση της εξαίρεσης της 13ης Τροπολογίας.

Μετά τα σχετικά παράλληλα δημοψηφίσματα που διεξήχθησαν σε πέντε πολιτείες, μειώθηκαν σε 15.

Οι ψηφοφόροι στην Αλαμπάμα, στο  Όρεγκον, στο Τενεσί και στο Βερμόντ τάχθηκαν -αλλού μαζικά και αλλού σχεδόν οριακά- υπέρ της θεωρητικής κατάργησης του μέτρου.

Στη Λουιζιάνα ωστόσο ψήφισαν κατά, με την παραίνεση ακόμη και των εισηγητών της πρότασης….

Μια συμβολική κατάργηση

Παρά το γεγονός ότι το Βερμόντ υπερηφανεύεται ότι ήταν η πρώτη πολιτεία που απαγόρευσε τη δουλεία το 1777, οι κάτοικοί του μόλις ψήφισαν υπέρ της αναθεώρησης του πολιτειακού Συντάγματος, με διαγραφή κάθε ρατσιστικής αναφοράς και την κατάργηση της ρήτρας εξαίρεσης της 13ης Τροπολογίας με την φράση «απαγορεύονται η δουλεία και η ακούσια καταναγκαστική εργασία σε οποιαδήποτε μορφή».

Ομοίως αποφάσισε η πλειοψηφία των ψηφοφόρων στο Τενεσί, στην Αλαμπάμα και στο Όρεγκον, αν με διαφοροποιήσεις στα ποσοστά και σχετικά χαμηλή συμμετοχή.

Όμως στη Λουιζιάνα, μια πρώην πολιτεία σκλάβων, οι νομοθέτες που έδωσαν μάχη για την κατάργηση της καταναγκαστικής εργασίας κρατουμένων κατέληξαν να τορπιλίσουν την ίδια την πρότασή τους.

Το επιχείρημα ήταν ότι η διατύπωση στο ψηφοδελτίου ήταν διφορούμενη, που όχι μόνο δεν απαγόρευε το μέτρο, αλλά όπως διαπιστώθηκε… κατόπιν εορτής μπορούσε να επιτείνει το πρόβλημα, επαναφέροντας ακόμη και την δουλεία ατόμων από ιδιώτες. Ως εκ τούτου, κάλεσαν τους ψηφοφόρους της πολιτείας να ψηφίσουν κατά. Όπερ και συνέβη.

Όπως και να έχει, ακόμη και στις τέσσερις πολιτείες που εγκρίθηκαν οι σχετικές προτάσεις δεν αναμένονται άμεσες αλλαγές στις φυλακές, όπου κατάδικοι εκτίουν τις ποινές τους κανονικά, δουλεύοντας ταυτόχρονα ως σύγχρονοι δούλοι.

Οι αποφάσεις αποτελούν ωστόσο ακόμη ένα βήμα προς μια συνολικότερη προσπάθεια στις ΗΠΑ για αναθεώρηση της 13ης Τροπολογίας για τον τερματισμό της εξαίρεσης.

Θα μπορούσαν επίσης να ανοίξουν το δρόμο για νομικές προσφυγές κρατουμένων κατά του εξαναγκασμού τους σε εργασία ή ακόμη και για τη διεκδίκηση ορισμένων δικαιωμάτων λόγω απασχόλησης, όπως π.χ. επιδομάτων ή αναρρωτικής άδειας.

Ένα σαθρό σύστημα

Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 800.000 κρατούμενοι σε αμερικανικές φυλακές υπόκεινται με δικαστική απόφαση σε καταναγκαστική εργασία, συμβάλλοντας στην οικονομία με πολλούς τρόπους.

Μεταξύ πολλών άλλων, κατασκευάζουν πινακίδες αυτοκινήτων, παρασκευάζουν τρόφιμα, εργάζονται σε τηλεφωνικά κέντρα εξυπηρέτησης. Αυτά, δε, για λογαριασμό κρατικών φορέων, αλλά και μεγάλων εταιρειών, συνήθως μέσω υπεργολάβων.

Σε τουλάχιστον τουλάχιστον 14 πολιτείες, σύμφωνα με την έκθεση της ACLU, χρησιμοποιούνται επίσης στην κατάσβεση πυρκαγιών.

Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αμείβονται με πενταροδεκάρες. Επτά πολιτείες -μεταξύ αυτών η Τζόρτζια, η Νότια Καρολίνα και το Τέξας- δεν πληρώνουν… ούτε ένα σεντ.

Εάν οι κατάδικοι αρνηθούν να εργαστούν μπορεί να αντιμετωπίσουν σοβαρά έως πολύ σοβαρά προβλήματα: από το δικαίωμα σε τηλεφωνήματα ή το επισκεπτήριο, μέχρι να βρεθούν στην απομόνωση ή ακόμη και να μην γίνει δεκτή η υπό όρους αποφυλάκισή τους, ακόμη και εάν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις.

Έρευνες επί ερευνών καταδεικνύουν εν τω μεταξύ τη δυσαναλογία μεταξύ του αριθμού των Αφροαμερικανών κρατούμενων και του πληθυσμιακού ποσοστού τους στις ΗΠΑ.

Κάτι που πολλοί χαρακτηρίζουν ρατσιστική «κληρονομιά» από τους λεγόμενους «Μαύρους Κώδικες» που εφήρμοσαν ορισμένες πολιτείες αμέσως μετά την έναρξη ισχύος της 13ης Τροπολογίας, συλλαμβάνοντας και καταδικάζοντας σωρηδόν Αφροαμερικανούς ακόμη και για ασήμαντες αφορμές, όπως «αλητεία» ή «περπάτημα χωρίς σκοπό».

«Αν και η δουλεία καταργήθηκε, ήταν στην πραγματικότητα απλώς μια μεταβίβαση ιδιοκτησίας σκλάβων, από τους ιδιώτες κυριολεκτικά στο κράτος», παρατηρεί η Σαβάνα Έλντριτζ του Εθνικού Δικτύου Κατάργησης της Δουλείας στις ΗΠΑ.

Χρειάστηκε πράγματι το ημερολόγιο να δείξει 2018 μέχρι το Κολοράντο να γίνει η πρώτη πολιτεία που απαγόρευσε ρητά στο Σύνταγμά της την καταναγκαστική εργασία ως ποινική τιμωρία.

Έκτοτε, άλλες επτά πολιτείες προχώρησαν σε αντίστοιχες αλλαγές, ανάμεσά τους Γιούτα, το Κολοράντο και η Νεμπράσκα.

Πολιτικοί και ακτιβιστές δίνουν μάχη ώστε η κατάργηση να επιβληθεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο, με την αναθεώρηση της 13ης Τροπολογίας.

Για να συμβεί ωστόσο αυτό απαιτείται η έγκριση με πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κογκρέσο (Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία), καθώς και η επικύρωση της απόφασης από τα τρία τέταρτα των 50 πολιτειών των ΗΠΑ.

Διαιρεμένες πολιτείες της Αμερικής

Οι μέχρι στιγμής προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση από Δημοκρατικούς στο  Κογκρέσο ήταν ανεπιτυχείς.

Παρ’ όλα αυτά, οι προσπάθειες εντείνονται για να εξασφαλιστεί το όριο των 38 πολιτειών. Πολλές πάντως -ακόμη και φιλελεύθερες- αντιδρούν, για οικονομικούς κυρίως λόγους….

Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα θεωρείται ένα εκλογικό προπύργιο των Δημοκρατικών: η Καλιφόρνια.

Οι πολιτειακές αρχές -νομοθέτες και κυβερνήτης- απέρριψαν μόλις το περασμένο καλοκαίρι τροπολογία που θα εξάλειφε την καταναγκαστική εργασία κρατουμένων.

Το βασικό επιχείρημα ήταν ότι η πολιτεία θα αναγκαζόνταν να πληρώσει πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια για την καταβολή κατώτατου μισθού στους κρατούμενους, ήτοι 15 δολάρια την ώρα.

Στο Όρεγκον εν τω μεταξύ -όπου οι ψηφοφόροι ενέκριναν την κατάργηση του μέτρου στις 8 Νοεμβρίου- η Ένωση Σερίφηδων τάχθηκε κατά της απόφασης, κάνοντας λόγο για «ανεπιθύμητες συνέπειες».

Ως αντεπιχείρημα προέβαλε το γεγονός ότι η καταναγκαστική εργασία δίνει στους κρατούμενους «κίνητρο για καλή συμπεριφορά»: παράγοντας που λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στη διάρκεια των ακροάσεων για  αποφυλακίσεις υπό όρους.

Ορισμένοι κρατούμενοι προσφεύγουν ήδη στη Δικαιοσύνη. Δύο στο Κολοράντο μήνυσαν φέτος την πολιτεία για παραβίαση των δικαιωμάτων τους, βάσει του αναθεωρημένου Συντάγματος της πολιτείας. Δικαστήριο ωστόσο απεφάνθη τον Αύγουστο ότι οι ψηφοφόροι δεν είχαν σκοπό να καταργήσουν κάθε εργασία στη φυλακή και απέρριψε την υπόθεση.

Στο μεσοδιάστημα, μια φυλακή στη Νεμπράσκα άρχισε να πληρώνει τους κρατούμενους από 20-30 δολάρια την εβδομάδα μετά την εκεί άρση της συνταγματικής εξαίρεσης, σύμφωνα με τους New York Times.

Οι νομικές προσφυγές αναμένεται σε κάθε περίπτωση να αυξηθούν, καθώς οι κρατούμενοι εντείνουν τις πιέσεις για δικαιώματα και προστασία.

«Οι ΗΠΑ δεν είχαν ούτε μια μέρα χωρίς κωδικοποιημένη δουλεία», λέει ο Κέρτις Ρέι Ντέιβις ΙΙ, ο οποίος πέρασε ένα τέταρτο του αιώνα με καταναγκαστική εργασία σε φυλακή της Λουιζιάνα, καταδικασμένος για ένα φόνο που δεν διέπραξε. Τελικά, αποφυλακίστηκε το 2019 με την απονομή χάρης.

Έγραψε ένα βιβλίο για την εμπειρία του. «Δούλεψα 25 χρόνια και γύρισα σπίτι με 124 δολάρια», λέει. Δεν πληρωνόταν ποτέ πάνω από 20 σεντς την ώρα, εξιστορεί, κάνοντας δουλειές «παρά τη θέλησή μου και υπό την απειλή όπλου».

Headlines