«Ένα χειμωνιάτικο πρωινό πήγαινα με το ποδήλατο στη δουλειά, όταν είδα έναν άνδρα με σαγιονάρες και σορτσάκι να περπατάει γρήγορα προς την αντίθετη κατεύθυνση από μένα και να φωνάζει το όνομα «Λόλα»» γράφει η Κλόντια Χαμόντ στην Guardian. «Μου φάνηκε παράξενο ότι κάποιος θα έβγαινε έξω σε αυτόν τον παγωμένο καιρό με αυτά τα ρούχα, αλλά συνέχισα με το ποδήλατο χωρίς να το σκεφτώ περισσότερο. Ξαφνικά τα αυτοκίνητα μπροστά μου σταμάτησαν με τσίριγμα καθώς ένα μικρό τεριέ έτρεξε απέναντι στο δρόμο. Μια γυναίκα με αδιάβροχο φώναξε στο φοβισμένο σκυλί «Πούτσι, Πούτσι!». Και πάλι, συνέχισα με το ποδήλατο, αναρωτώμενη γιατί είχε αφήσει το σκύλο της χωρίς λουρί σε έναν τόσο πολυσύχναστο δρόμο.

»Είχα κάνει ποδήλατο για άλλα 10 λεπτά όταν κατάλαβα τι είχα δει. Φυσικά! Το σκυλάκι δεν λεγόταν Πούτσι. Ήταν η Λόλα. Δεν ανήκε στη γυναίκα με το αδιάβροχο, αλλά στον άνδρα με τις σαγιονάρες και το σορτσάκι. Προφανώς η Λόλα είχε δραπετεύσει με κάποιο τρόπο και ο άντρας την έψαχνε.

»Θα μπορούσα να γυρίσω πίσω με το ποδήλατο και να βοηθήσω στην επιστροφή του σκύλου στον ιδιοκτήτη του. Αυτό θα ήταν το ευγενικό πράγμα που έπρεπε να κάνω. Αλλά δεν το έκανα. Συνέχισα με το ποδήλατο».

Διστάζουμε να κάνουμε το σωστό

«Το περιστατικό αυτό καταγράφεται στο ημερολόγιο που κρατούσα όσο δούλευα το βιβλίο μου για το πώς να γίνουμε πιο ευγενικοί, και καταδεικνύει ένα συνηθισμένο πρόβλημα με την ευγένεια: ότι συχνά διστάζουμε να κάνουμε το σωστό. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου πιο ευγενικό από οποιονδήποτε άλλον, αλλά σε αυτή την περίπτωση, ο λόγος που δεν επέστρεψα πίσω δεν ήταν επειδή ήμουν αγενής ή απερίσκεπτη. Αντίθετα, ανησυχούσα για το πώς θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή η παρέμβασή μου. Αν επέστρεφα με το ποδήλατο στη γυναίκα με το αδιάβροχο και προσπαθούσα να της πάρω τον σκύλο, ισχυριζόμενος ότι ήξερα ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης, θα πίστευε ότι προσπαθούσα να τον κλέψω, αφού στην πραγματικότητα δεν τον γνώριζα. Δικαιολογούσα επίσης τον εαυτό μου από το να δράσω λέγοντας ότι άλλοι άνθρωποι θα είχαν πιθανώς ήδη επέμβει για να βοηθήσουν. Δεν θα ήταν κάπως αμήχανο να επιστρέψω με ταχύτητα στο δρόμο, ακριβώς τη στιγμή που ο άντρας με το σορτσάκι είχε επανενωθεί με τη Λόλα;

Παρηγορώ τον εαυτό μου με τη σκέψη ότι η διστακτικότητά μου σε αυτή την περίπτωση μάλλον δεν είχε πραγματικά σημασία. Ο σκύλος ήταν ασφαλής, οι πιθανότητες να είχε μικροτσίπ πολλές και η Λόλα και ο άντρας με το σορτσάκι ελπίζω να επανενώθηκαν. Αλλά ίσως να τον είχα γλιτώσει από λίγο στρες και στενοχώρια».

Κι αν οι άλλοι δε θέλουν τη βοήθειά μου;

«Στο βιβλίο μου, The Keys to Kindness, βασίζομαι στη μεγαλύτερη σε βάθος μελέτη στον κόσμο για την καλοσύνη, το Kindness Test, στο οποίο εργάστηκα με μια ομάδα υπό τον καθηγητή Robin Banerjee στο Πανεπιστήμιο του Sussex και το οποίο παρουσιάστηκε στο BBC Radio 4 το 2021. Περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι από 144 χώρες επέλεξαν να συμμετάσχουν. Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με τα επίπεδα της ευγένειάς τους, την αντίληψή τους για την άποψη της ευγένειας στον εργασιακό χώρο, την ευημερία τους, την προσωπικότητά τους, την υγεία τους, το σύστημα αξιών τους και πολλά άλλα. Ένα από τα ευρήματα που μου κίνησε περισσότερο την περιέργεια ήταν ότι το κύριο εμπόδιο για να προβούμε σε περισσότερες ευγενικές πράξεις δεν είναι ότι δεν μας ενδιαφέρει, αλλά ότι οι πράξεις μας μπορεί να παρερμηνευτούν. Θα κατηγοριοποιούσα τον εαυτό μου ως «διστακτικό βοηθό». Δεν είμαι άγια, αλλά θέλω να είμαι ευγενική αν μπορώ, και όμως φαίνεται ότι δεν είμαι η μόνη που συγκρατείται από τον φόβο ότι η προσφορά βοήθειας μπορεί να μην είναι ευπρόσδεκτη.

»Φυσικά, ο φόβος αυτός δεν είναι εντελώς αβάσιμος. Κάποιος που γνωρίζω και είναι τυφλός λέει – μόνο μισοαστειευόμενος – ότι δεν τολμά να κόψει ταχύτητα καθώς περνάει μια διάβαση πεζών, γιατί αν το κάνει, πριν το καταλάβει, κάποιος τον έχει σύρει στην άλλη πλευρά του δρόμου, παρόλο που δεν ήθελε να πάει εκεί. Αλλά το μάθημα εδώ είναι προφανές: ρωτήστε κάποιον αν θέλει βοήθεια πριν δράσετε. Μην υποθέτετε ότι το θέλει».

Πώς θα εκλάβει ο άλλος την καλοσύνη μας;

«Πολύ συχνά αυτό-εμποδιζόμαστε να ενεργήσουμε σύμφωνα με τα ευγενικά μας ένστικτα από φόβο για το πώς θα φανούν οι πράξεις μας στους άλλους. Σε ένα επίπεδο, αυτό που μας εμποδίζει είναι η απλή κοινωνική αμηχανία, η ανησυχία ότι θα θεωρηθούμε «καλοθελητές». Μια τέτοια περίπτωση προέκυψε ως αποτέλεσμα της πανδημίας του Covid-19. Αντί να θεωρηθεί η χρήση μάσκας προσώπου σε χώρους με πολύ κόσμο ως μια ευγενική και υπεύθυνη ενέργεια όταν τα επίπεδα μόλυνσης είναι υψηλά, έχει χαρακτηριστεί από ορισμένες πλευρές ως επίδειξη, ως επίδειξη μιας αίσθησης ηθικής ανωτερότητας. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι άνθρωποι που πιθανώς θα ήταν πρόθυμοι να ανεχθούν την ήπια ενόχληση που συνεπάγεται η χρήση μάσκας, μερικές φορές αισθάνονται ανασταλμένοι να το κάνουν.

»Από τότε που εμβάθυνα στο θέμα της ευγένειας προσπαθώ να εφαρμόσω στην πράξη ιδέες από το έργο της ακαδημαϊκής Gillian Sandstrom του Πανεπιστημίου του Sussex. Η ίδια ερευνά τον αντίκτυπο του να μιλάς σε αγνώστους και έχει διαπιστώσει ότι το να ξεκινήσεις μια συζήτηση με κάποιον που δεν γνωρίζεις μπορεί από μόνο του να είναι μια πράξη καλοσύνης. Στις μελέτες της ζήτησε από τους ανθρώπους να μιλήσουν με αγνώστους και διαπίστωσε ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων και τα δύο μέρη αναφέρουν αυξημένη ευεξία και τόνωση της διάθεσής τους. Φυσικά, πρέπει να διαλέγετε τις στιγμές σας- αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε άτομο που κάθεστε δίπλα σας στο τρένο θα χαρεί αν αρχίσετε να του μιλάτε. Αν όμως βρίσκεστε σε ένα κατάστημα ή περιμένετε σε μια στάση λεωφορείου, γιατί να μην ανταλλάξετε μερικές κουβέντες; Μπορεί να μην θέλουν να μιλήσουν και να αντιμετωπίσετε την αμηχανία της απόρριψης. Αλλά τελικά και τι έγινε; Δεν πρόκειται να τους ξαναδείτε ποτέ. Και οι πιθανότητες είναι ότι θα τους αρέσει».

Δεν έχω χρόνο να είμαι καλή

«Στο τεστ ευγένειας το δεύτερο πιο συνηθισμένο εμπόδιο στην ευγένεια ήταν η έλλειψη χρόνου για να πραγματοποιήσει κανείς ευγενικές πράξεις. Με όλες τις πιέσεις που έχουν οι άνθρωποι στο χρόνο τους, δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι τόσοι πολλοί απάντησαν κάτι τέτοιο.

»Οι ευγενικές πράξεις δεν χρειάζεται να είναι τεράστιες. Ναι, θα μπορούσατε να προπονείστε επί μήνες για να κάνετε έναν μαραθώνιο με χορηγία για να συγκεντρώσετε χιλιάδες χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή να προσφέρετε εθελοντική εργασία κάθε εβδομάδα στον τοπικό σας ξενώνα, αλλά αν πραγματικά δεν έχετε τον χρόνο, οι μικρές πράξεις μπορούν επίσης να κάνουν τη διαφορά. Στην πραγματικότητα, στο Kindness Test οι πέντε κορυφαίοι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι μας είπαν ότι ήταν ευγενικοί δεν ήταν καθόλου τεράστιοι. Περιελάμβαναν το άνοιγμα θυρών, το μάζεμα πραγμάτων που είχαν πέσει σε άλλους και το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους που είναι λιγότερο τυχεροί από τους ίδιους.

Και κάπως έτσι η ευγένεια στην πραγματικότητα αποδείχθηκε πολύ συνηθισμένη έκφραση μεταξύ των ανθρώπων στη μελέτη: Το 16% δήλωσε ότι είχε δεχθεί μια πράξη καλοσύνης μέσα στην τελευταία ώρα και ένα επιπλέον 43% έλαβε μια πράξη καλοσύνης μέσα στην τελευταία ημέρα».

Όταν σε νοιάζει το καλό γίνεσαι καλός

«Έτσι, τώρα που έχω βυθιστεί στην έρευνα για την καλοσύνη, προσπαθώ να κάνω περισσότερα από αυτά τα μικρά πράγματα. Αν νομίζω ότι κάποιος έχει κάνει κάτι που θαυμάζω στη δουλειά του, του στέλνω email για να του το πω, χαμογελάω σε αγνώστους και προσπαθώ πολύ να ακούω πραγματικά όταν συνομιλώ με ανθρώπους. Αυτά τα πράγματα δεν απαιτούν σχεδόν καθόλου επιπλέον χρόνο.

»Προσπαθώ επίσης να απαλλαγώ από την αμηχανία. Σε καταστάσεις όπου θα μπορούσα να κάνω κάτι καλό, είμαι πιο πρόθυμη να το κάνω. Υπάρχει περισσότερη καλοσύνη στον κόσμο απ’ ό,τι νομίζουμε μερικές φορές, αλλά πάντα υπάρχει χώρος για λίγη ακόμα. Έτσι, αν δω έναν ηλικιωμένο γείτονα να δυσκολεύεται με τα ψώνια του, είναι πιο πιθανό αυτές τις μέρες να ρωτήσω αν μπορώ να βοηθήσω. Υπάρχει η πιθανότητα να νομίζουν ότι τους πατρονάρω ή ότι κάνω ηλικιακές διακρίσεις; Μπορεί να προκαλέσω ήπια προσβολή ή να φέρω τον εαυτό μου σε δύσκολη θέση; Μπορεί. Αλλά στο μεγάλο σχήμα των πραγμάτων, έχει αυτό πραγματικά σημασία; Προτιμώ να υποθέσω ότι οι ευγενικές μου προθέσεις θα γίνουν ευγενικά αποδεκτές».

Τούρτα για όλους

«Στα γενέθλιά μου πρόσφατα πήρα μια μικρή τούρτα στο χώρο όπου εργαζόμουν. Οι δύο φρουροί ασφαλείας στην είσοδο σχολίασαν την τούρτα κατά την είσοδο, με τον έναν να λέει ότι η τούρτα με λεμόνι ήταν η αγαπημένη του. Όταν έφτασα στο γραφείο, οι περισσότεροι άνθρωποι αποδείχθηκε ότι ήταν σε τηλεργασία, οπότε υπήρχε άφθονο κέικ που περίσσευε. Είχα την ιδέα να κόψω μερικές φέτες, να τις τυλίξω σε χαρτομάντιλο και να τις πάω στους φρουρούς ασφαλείας. Αλλά θα το θεωρούσαν αυτό ανόητο ή υπερβολικό ή μπορεί να ήταν άβολο επειδή μάλλον δεν πρέπει να τρώνε εν ώρα υπηρεσίας; Αποφάσισα να το κάνω ούτως ή άλλως. Αν θέλουμε να είμαστε πιο ευγενικοί, μερικές φορές πρέπει να παίρνουμε ρίσκα. Έδειξαν πολύ έκπληκτοι και σαφώς ενθουσιασμένοι.

»Και αν ξαναδώ ποτέ τη Λόλα να τρέχει ελεύθερη στο δρόμο, δεν θα υποθέσω ότι κάποιος άλλος θα την πιάσει και θα την επιστρέψει στον ιδιοκτήτη της, αλλά θα κάνω την προσπάθεια να το κάνω μόνη μου».

*Η Κλόντια Χαμόντ είναι Καθηγήτρια για τη Δημόσια Κατανόηση της Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex και συγγραφέας του βιβλίου The Keys to Kindness (Canongate).

*Με στοιχεία από theguardian.com

Headlines