Ο Ψυχρός Πόλεμος και η ανεπίσημη προπαγάνδα του Χόλιγουντ

Η αντικομμουνιστική ατμόσφαιρα, επηρεασμένη από τον Μακαρθισμό, ήταν τόσο έντονη που πολλές ταινίες έδειχναν μυστικούς πράκτορες των κομμουνιστικών χωρών εν μέσω κατασκοπευτικών δραστηριοτήτων εναντίον των «κακών» Αμερικανών.

Να σημειωθεί ότι η πρώτη αμερικανική ταινία για τον Ψυχρό Πόλεμο ήταν το «Ήμουν κομμουνιστής για το FBI» (1951), σε σκηνοθεσία Γκόρντον Ντάγκλας, με πρωταγωνιστή τον Φρανκ Λάβτζοϊ ως Ματ Κβέτικ. Η ταινία βασίζεται στην αυτοβιογραφία ενός πρώην πράκτορα του FBI, ο οποίος παρίστανε το μέλος του ίδιου του Αμερικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος για να διεισδύσει σε αυτό. Αν και η ταινία αυτή δεν παρουσιάζει έναν χαρακτήρα ως τυπικό κομμουνιστή, αντανακλά την αρχή της αντικομμουνιστικής τάσης στο Χόλιγουντ.

• Διαβάστε επίσης: Ο τραγικός θάνατος του Στιβ ΜακΚουίν και μια ιστορία που δεν ξέρουμε για αυτόν

Στη Μαύρη Λίστα

Όσον αφορά την κατασκοπεία, πολλές ταινίες κυκλοφόρησαν με αυτό το θέμα μεταξύ 1947 και 1953. Το 1951 το «Ήμουν κομμουνιστής για το FBI» ακολουθήθηκε από το «Σιδηρούν παραπέτασμα», σε σκηνοθεσία του Γουίλιαμ Γουέλμαν. Αυτή η ταινία ήταν μάλλον αντικομμουνιστική, παρουσιάζοντας τους Σοβιετικούς ως κατασκοπευτική οργάνωση. Το «Ήμουν κομμουνιστής για το FBI» άνοιξε το δρόμο για άλλες ταινίες με αυτό το θέμα, ενώ ο «Κόκκινος πλανήτης Άρης» (1952) του Άλεν Ράγκλς εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται οι κομμουνιστές στο Χόλιγουντ. Αυτή η ταινία αφορά έναν αστρονόμο που ανακαλύπτει ότι οι κακοί Κόκκινοι σχεδιάζουν να κατακτήσουν τις ΗΠΑ με ιπτάμενους δίσκους.

Ο Αϊζενχάουερ, ο οποίος αισθάνθηκε ταπεινωμένος από τις κατηγορίες του Μακάρθι, εξελέγη πρόεδρος το 1952 και βοήθησε στη μείωση της αντικομμουνιστικής εκστρατείας μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι κινηματογραφιστές να εξετάζουν κριτικά τον κομμουνισμό αντί να τον καταγγέλλουν απλώς ως «διαβολικό». Το πρώτο παράδειγμα είναι η ταινία του Τζόζεφ Λόουζυ «The Intimate Stranger» (1956), στην οποία ο Μπορίς Καρλόφ υποδύεται έναν ηθοποιό του Χόλιγουντ που συμμετέχει σε ταινίες κομμουνιστικής προπαγάνδας. Ο ίδιος ο Λόουζυ μπήκε στη μαύρη λίστα μετά από αυτή την ταινία.

Photo: YouTube

Φρανκ Σινάτρα και Λουσίλ Μπολ στο στόχαστρο

Καθώς ο αντικομμουνιστικός Ψυχρός Πόλεμος άρχισε να εξασθενεί, το Χόλιγουντ παρήγαγε πολλές φιλοαμερικανικές ταινίες. Για παράδειγμα, το «Blood Alley» (1955) του Τζον Γουέιν δείχνει φιλοαμερικάνους κινέζους χαρακτήρες ενάντια στους «κακούς» κομμουνιστές. Το «The Rack» (1956), με πρωταγωνιστή τον Πολ Νιούμαν, μιλάει για έναν αξιωματικό του στρατού που έχει αιχμαλωτιστεί από τους Βορειοκορεάτες και πρέπει να υπομείνει τα βασανιστήρια από αυτούς πριν διασωθεί.

Το 1954 η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής των Αντιπροσώπων έκλεισε αφού άρχισε να ερευνά ορισμένους ηθοποιούς, όπως ο Φρανκ Σινάτρα και η Λουσίλ Μπολ. Το 1959 κυκλοφόρησε μια επική ταινία σε σκηνοθεσία Ότο Πρέμινγκερ, η «Έξοδος», η οποία έδειχνε Εβραίους να πολεμούν εναντίον των Βρετανών στην Παλαιστίνη πριν από τη δημιουργία του Ισραήλ. Αναλύεται επίσης το πώς πολλοί Αμερικανοί Εβραίοι αισθάνονται απέναντι στον κομμουνισμό.

Πώς χρησιμοποιήθηκαν οι ταινίες ως προπαγάνδα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου;

Το Χόλιγουντ αντανακλούσε την αντικομμουνιστική εκστρατεία του Μακαρθισμού στις περισσότερες ταινίες του. Ωστόσο, η τάση αυτή άλλαξε μετά τον θάνατο του Στάλιν και με την προεδρία του Αϊζενχάουερ, η οποία μείωσε τις αντικομμουνιστικές πιέσεις των παραγωγών του Χόλιγουντ. Χρησιμοποιώντας χαρακτήρες όπως «οι κακοί Κόκκινοι» σε πολλές ταινίες, το Χόλιγουντ δημιούργησε μια δημοφιλή εικόνα των «κακών κομμουνιστών» που ερχόταν σε αντίθεση με τους «καλούς Αμερικανούς».

Ως παράδειγμα αυτής της αντικομμουνιστικής τάσης, μπορεί κανείς να αναφέρει πόσο πολύ η βιομηχανία του Χόλιγουντ παρουσίαζε όλους όσους κατηγορούνταν από τον Μακάρθι ότι ήταν κομμουνιστές ως κακούς ανθρώπους. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν και οι «Δέκα του Χόλιγουντ», στους οποίους απαγορεύτηκε να εργαστούν στα στούντιο λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων.

Δείτε μέρος του  βίντεο «πώς να εντοπίσεις έναν κομμουνιστή»

Ο κινηματογράφος του Χόλιγουντ στις αρχές του Ψυχρού Πολέμου

Η «Μαύρη Λίστα του Χόλιγουντ» αναφέρεται σε έναν κατάλογο επαγγελματιών του θεάματος στους οποίους απαγορεύτηκε η πρόσληψη στην αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950. Η μαύρη λίστα ήταν καθαρό αποτέλεσμα του Μακαρθισμού, μιας εποχής κατά την οποία οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αναζητούσαν κομμουνιστές στους υπάρχοντες θεσμούς και στα επαγγέλματα του ηθοποιού.

Το γεγονός αυτό αναφέρεται συχνά ως παράδειγμα του «Μακαρθισμού», που σημαίνει ότι ένα αθώο άτομο μπορεί να καταστραφεί από ψευδείς κατηγορίες. Θεωρείται ευρέως ότι η βιομηχανία του θεάματος ήταν ένας από τους τομείς που επλήγησαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της εποχής Μακάρθι. Αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι ο σεναριογράφος Dalton Trumbo, ο ηθοποιός Philip Loeb και ο σκηνοθέτης-παραγωγός Edward Dmytryk.

Η πολιτική της κουλτούρας του Ψυχρού Πολέμου

Η πραγματικότητα είναι ότι όταν ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του στην Αμερική, υπήρχαν δύο πράγματα που δεν έπρεπε ποτέ να συναντηθούν: το σεξ και η πολιτική. Οι πολιτικοί που εμπλέκονταν σε σεξουαλικά σκάνδαλα μπορούσαν να συγχωρεθούν για σχεδόν τα πάντα, εκτός από το να βρεθούν γυμνοί με τις γραμματείς τους.

Την ίδια στιγμή -ή έτσι φαινόταν τότε- αν ήσουν δημόσιο πρόσωπο και τύχαινε να σε πιάσουν σε flagrante delicto, το μόνο ερώτημα για το πολιτικό σου μέλλον ήταν: «πότε μπορείτε να υποβάλλετε την παραίτησή σας;».

Πώς επηρέασε ο Μακαρθισμός το Χόλιγουντ;

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Κόκκινου Τρόμου της περιόδου 1947-1957, ο γερουσιαστής Τζόζεφ Μακάρθι κατηγόρησε πολλούς ανθρώπους ως κομμουνιστές ή συμπαθούντες τους κομμουνιστές και τους έδιωξε από τις δουλειές τους.

Οι παραγωγοί ταινιών του Χόλιγουντ άρχισαν να επιδίδονται σε αυτολογοκρισία για να μην εμπλακούν με την πολιτική και κατηγορηθούν ότι έχουν κομμουνιστικές σχέσεις. Για παράδειγμα, η ταινία «Το αλάτι της γης», η οποία πραγματευόταν μια πραγματική απεργία μεξικανοαμερικανών ανθρακωρύχων που αγωνίζονταν κατά των αθέμιτων εργασιακών πρακτικών, δέχτηκε εκτεταμένες επικρίσεις και δεν προβλήθηκε για πολλά χρόνια.

Μετά τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν και το 20ό Συνέδριο του Κόμματος το 1956, το οποίο κατήγγειλε τον σταλινισμό και τη λατρεία της προσωπικότητάς του, οι Αμερικανοί κομμουνιστές έγιναν λιγότερο σημαντικοί πολιτικά και οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί έστρεψαν την προσοχή τους σε άλλα ζητήματα, όπως ο φεμινισμός και τα πολιτικά δικαιώματα. Οι παραγωγοί του Χόλιγουντ άρχισαν να ασκούν αυτολογοκρισία για να μην εμπλακούν με την πολιτική και κατηγορηθούν ότι έχουν κομμουνιστικούς δεσμούς.

*Με στοιχεία από historyfront.com