Τέτοιες μέρες η μνήμη όλων μας γυρνάει σε εκείνο τον άγριο Νοέμβρη που στοίχειωσε και στοιχειώνει τη μνήμη μας.

Ένα από τα πράγματα που συχνά προσπερνάμε είναι πόσοι από τους δολοφόνους εκείνων των ημερών δεν διώχτηκαν ποτέ. Για την ακρίβεια δεν μάθαμε ποτέ ποιοι είναι.

Εάν κανείς κοιτάξει τη Δίκη του Πολυτεχνείου (Οκτώβριος – Δεκέμβριος 1975) θα δει ότι κυρίως διώχτηκαν οι ηθικοί αυτουργοί, δηλαδή όσοι πήραν τις αποφάσεις και έδωσαν τις εντολές για να χτυπηθούν οι διαδηλωτές, ξεκινώντας από τους ίδιους του δικτάτορες Παπαδόπουλο και Ιωαννίδη.

Ως προς του αυτουργούς, αυτούς που πάτησαν τη σκανδάλη ή χτύπησαν ήταν πολλοί λιγότεροι αυτοί που διώχτηκαν και κυρίως ήταν οι περιπτώσεις για τις οποίες υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Λυμπέρη (ο δολοφόνος «ελεύθερος σκοπευτής» από την ταράτσα του ΟΤΕ) ή ο ταγματάρχης Ντερτιλής (για την εν ψυχρώ εκτέλεση Μυρογιάννη). Για αυτές τις περιπτώσεις υπήρχαν συντριπτικές μαρτυρίες σε βάρος τους.

Όμως πάρα πολλοί δολοφόνοι έμειναν ατιμώρητοι και άγνωστοι: οι φρουροί του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, οι αστυνομικοί στα Εξάρχεια, τα πληρώματα των τεθωρακισμένων που γάζωναν στην Ομόνοια και την Πατησίων… Άνθρωποι που σκότωσαν ανθρώπους – δεν γίνεται να μη είδαν που πήγε η ριπή ή ποια κεφάλια χτύπησαν – που δεν διώχτηκαν ποτέ, δεν έγιναν ποτέ γνωστοί και που συνέχισαν, αυτοί οι δολοφόνοι, να ζουν ανάμεσά μας. Βεβαίως, μια πιο συστηματική έρευνα, που δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει, θα μπορούσε να αναζητήσει αυτουργούς, να εντοπίσει ποιος είχε υπηρεσίες που, να ταυτίσει περιστατικά και μονάδες, να πάρει καταθέσεις. Όμως, αυτό δεν έγινε προφανώς την επαύριον της καταστολής εν μέσω της νέας φάσης μετά την ανάληψη της ηγεσίας της δικτατορίας από τον «αόρατο» Ιωαννίδη και μετά τη μεταπολίτευση, ούτε ή άλλως, ρητά ή άρρητα η «αποχουντοποίηση» επικεντρώθηκε στις κορυφές και τις «κραυγαλέες» περιπτώσεις.

Όπως δεν μάθαμε ποτέ – παρότι φαντάζομαι «η υπηρεσία» κάτι θα κατάλαβε – ποιοι ήταν οι αστυνομικοί που τσάκισαν το κεφάλι του Ιάκωβου Κουμή ή έβγαλαν όλο το μίσος τους πάνω στην Σταματίνα Κανελλοπούλο σε εκείνη τη ματωμένη επέτειο του 1980…