Πώς μια από τις αρχαιότερες νόσους μπορεί να μας χαρίσει… νέο ήπαρ

Η λέπρα είναι μία από τις αρχαιότερες και πιο… επίμονες νόσους στον κόσμο, ωστόσο ίσως έχει και την «καλή» πλευρά της. Και αυτό διότι, όπως ανακάλυψαν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, τα βακτήρια που την προκαλούν φαίνεται να έχουν την εκπληκτική (και εντελώς αναπάντεχη για τους επιστήμονες) ικανότητα να αναγεννούν ένα  όργανο ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Συγκεκριμένα, όπως ανέφεραν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Cell Reports Medicine», τα μυκοβακτήρια που προκαλούν ελονοσία μπορούν να αναπρογραμματίσουν τα κύτταρα του ήπατος ώστε να αυξηθεί το μέγεθος του οργάνου σε ενήλικα ζώα χωρίς να προκαλούνται βλάβες, όγκοι ή ουλώδης ιστός.

Διαβάστε επίσης: Δεύτερο κρούσμα λέπρας για φέτος στην Ελλάδα

Τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι υπάρχει η πιθανότητα προσαρμογής αυτής της φυσικής διαδικασίας ώστε να… ξανανιώνει το γηρασμένο ήπαρ και έτσι να αυξάνονται τα χρόνια υγιούς ζωής στους ανθρώπους. Ανοίγουν επίσης τον δρόμο της αναγέννησης του κατεστραμμένου ήπατος, μειώνοντας έτσι την ανάγκη μεταμόσχευσης, η οποία αποτελεί και τη μόνη θεραπευτική επιλογή για άτομα με τελικού σταδίου ηπατική ανεπάρκεια.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι το ήπαρ ποντικών μπορεί να αναγεννηθεί μέσω της χρήσης βλαστικών και προγονικών κυττάρων. Η διαδικασία όμως αυτή αφορούσε μια επεμβατική τεχνική η οποία συχνά οδηγούσε σε δημιουργία ουλώδους ιστού ή σε ανάπτυξη όγκων στο όργανο.

Η μελέτη στα αρμαντίλλο

Προκειμένου να υπερπηδήσουν αυτούς τους σκοπέλους οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου βασίστηκαν σε μία προηγούμενη ανακάλυψή τους σχετικά με την ικανότητα του βακτηρίου που προκαλεί λέπρα (Mycobacterium leprae) να οδηγεί σε κυτταρικό αναπρογραμματισμό.

H λέπρα προκαλεί βλάβες στα νεύρα, το δέρμα και τα μάτια και μπορεί να οδηγήσει σε ακρωτηριασμό των άκρων

Σε συνεργασία με ειδικούς του αμερικανικού Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών στο Μπατόν Ρουζ της Λουιζιάνα, η ερευνητική ομάδα μόλυνε 57 αρμαντίλλο – φυσικούς ξενιστές των βακτηρίων της λέπρας – με το μυκοβακτήριο της λέπρας και στη συνέχεια συνέκρινε το ήπαρ τους με εκείνο άλλων αρμαντίλλο που δεν είχαν μολυνθεί με το μυκοβακτήριο καθώς και ορισμένων που βρέθηκε να είναι ανθεκτικά στη μόλυνση.

Διογκωμένο αλλά πλήρως υγιές ήπαρ

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα μολυσμένα ζώα ανέπτυξαν διογκωμένο αλλά πλήρως υγιές ήπαρ το οποίο διέθετε τα ίδια ακριβώς ζωτικής σημασίας χαρακτηριστικά του οργάνου –  αιμοφόρα αγγεία, χοληδόχο πόρο και λειτουργικές μονάδες που είναι γνωστές ως λοβοί – με τα αρμαντίλλο που δεν είχαν μολυνθεί αλλά και με όσα ήταν ανθεκτικά στη μόλυνση.

Η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι τα βακτήρια «κάνουν αεροπειρατεία» στην εγγενή αναγεννητική ικανότητα του ήπατος αυξάνοντας το μέγεθός του και με τον τρόπο αυτό βρίσκουν περισσότερα κύτταρα για να πολλαπλασιαστούν και τα ίδια.

Δείκτες αναγέννησης

Οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης αρκετούς δείκτες που μαρτυρούσαν ότι ο κύριος τύπος κυττάρων του ήπατος – τα ηπατοκύτταρα – μετά τη μόλυνση με το βακτήριο της λέπρας… ξανάνιωσαν.  Παράλληλα το ήπαρ των μολυσμένων αρμαντίλλο διέθετε μοτίβα γονιδιακής δραστηριότητας παρόμοια με εκείνα που διαθέτει το ήπαρ νεαρών ζώων αλλά και το ανθρώπινο ήπαρ κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Συγχρόνως γονίδια που συνδέονται με τον μεταβολισμό, την ανάπτυξη και τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό ενεργοποιήθηκαν ενώ αποσιωπήθηκαν άλλα τα οποία συνδέονται με τη γήρανση.

Γυρίζοντας πίσω το «ρολόι» των ηπατικών κυττάρων

Οι ερευνητές πίσω από τη νέα μελέτη εκτιμούν ότι αυτό συνέβη επειδή τα βακτήρια αναπρογραμμάτισαν τα ηπατικά κύτταρα, γυρίζοντας πίσω το «ρολόι» τους σε ένα προηγούμενο στάδιο προγονικών κυττάρων τα οποία με τη σειρά τους μετετράπησαν σε καινούργια ηπατοκύτταρα και έδωσαν γέννηση σε νέους ηπατικούς ιστούς.

Ελπίδα για νέες παρεμβάσεις ενάντια στη γήρανση του ανθρώπινου ήπατος

Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η ανακάλυψή τους θα οδηγήσει μελλοντικά στην ανάπτυξη νέων παρεμβάσεων για τη γήρανση του ανθρώπινου ήπατος και τις βλάβες που αυτό υφίσταται για διαφορετικούς λόγους. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι άκρως σημαντική με δεδομένο ότι οι ηπατοπάθειες οδηγούν σε δύο εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής στο Κέντρο Αναγεννητικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου Ανούρα Ραμπουκάνα ανέφερε ότι «αν καταφέρουμε να εντοπίσουμε πώς τα βακτήρια οδηγούν σε ανάπτυξη του ήπατος ως ενός λειτουργικού οργάνου χωρίς να προκαλούνται παρενέργειες σε ζώντα ζώα, θα μπορέσουμε να μεταφράσουμε αυτή τη γνώση σε ανάπτυξη ασφαλέστερων θεραπευτικών παρεμβάσεων για την αναγέννηση και του ανθρώπινου ήπατος».