γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη *

Βρισκόμαστε στη νοτιοανατολική επαρχία Χουνάν της Κίνας. Φανταστείτε απόκρημνες κορυφές από ψαμμίτη, βαθιά χαραγμένες κοιλάδες ποταμών και ομίχλη που σκεπάζει τους ορυζώνες. Τα βουνά καλύπτουν περισσότερο από το 80% της περιοχής. Τα απομονωμένα χωριά στις πλαγιές των λόφων αναπτύσσονται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.

Εδώ, κρυμμένο ανάμεσα στις βραχώδεις πλαγιές και τα αγροτικά χωριά των ποταμών, γεννήθηκε η Nüshu. Πριν από περίπου 400 χρόνια, οι γυναίκες ήταν περιορισμένες στα δωμάτια τους με δεμένα πόδια. Έπρεπε να κάπως να τα βγάλουν πέρα. Ώσπου βρήκαν έναν τρόπο να εκφράζουν τις πιο προσωπικές τους σκέψεις η μία στην άλλη, χωρίς να τις καταλαβαίνουν οι άνδρες.

Μια κρυφή απειλούμενη γλώσσα μόνο για γυναίκες

Η Nüshu είναι μια συλλαβική γραφή – που σημαίνει «γυναικεία γραφή» στα κινεζικά – και αναδείχθηκε στην κομητεία Jiangyong του Χουνάν. Το γιατί άνθισε σε αυτό το απομακρυσμένο μέρος, παραμένει ένα μυστήριο. Είναι αξιοσημείωτο ότι, για εκατοντάδες ή ενδεχομένως χιλιάδες χρόνια, αυτή η ανείπωτη γραφή παρέμεινε άγνωστη στον έξω κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1980.

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η γλώσσα μόνο για γυναίκες χρονολογείται από τη δυναστεία Σονγκ (960-1279) ή ακόμη και από τη δυναστεία Σανγκ πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια. Είναι μια φωνητική γραφή που διαβάζεται από τα δεξιά προς τα αριστερά και αντιπροσωπεύει ένα συνονθύλευμα τεσσάρων τοπικών διαλέκτων που μιλιούνται στην αγροτική Jiangyong.

Κάθε σύμβολο αντιπροσωπεύει μια συλλαβή και γράφτηκε με ακονισμένα ραβδιά μπαμπού και αυτοσχέδιο μελάνι τα καμένα υπολείμματα των γουόκ. Επηρεασμένο από τους κινεζικούς χαρακτήρες, το στυλ του είναι παραδοσιακά πιο επιμηκυμένο με καμπύλες, νηματοειδείς γραμμές που κλίνουν διαγώνια προς τα κάτω.

Περιγράφεται και ως «γραφή κουνουπιών» από τους ντόπιους λόγω της αγκαθωτής εμφάνισής της. Η γραφή μεταβιβάστηκε από τις αγρότισσες μητέρες στις κόρες τους και εφαρμόστηκε μεταξύ αδελφών και φίλων στη φεουδαρχική κοινωνία της Κίνας. Η τελευταία άριστη γνώστρια πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 2004 σε ηλικία 98 ετών.

Αν και η Nüshu δεν μιλιόταν, οι γυναίκες στις κοινωνικές συγκεντρώσεις τραγουδούσαν και απήγγειλαν ποιήματα. Αυτά κυμαίνονταν από παιδικά τραγούδια μέχρι αφιερώσεις γενεθλίων και προσωπικές λύπες ή παράπονα για γάμο.

Αυτή η ελάχιστα γνωστή γραπτή γλώσσα αναβιώνει σήμερα στο μικροσκοπικό χωριό Puwei, το οποίο περιβάλλεται από τον ποταμό Xiao και είναι προσβάσιμο μόνο μέσω μιας μικρής κρεμαστής γέφυρας. Επτά διερμηνείς ή «κληρονόμοι» της γλώσσας, μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, να τραγουδούν και να κεντάνε Nüshu.

Ένας κώδικας αντίστασης απέναντι στην πατριαρχική κοινωνία

Η Nüshu παρείχε έναν τρόπο στις γυναίκες να αντιμετωπίζουν τις οικιακές και κοινωνικές δυσκολίες. Βοήθησε στη διατήρηση δεσμών φιλίας σε διαφορετικά χωριά. Κεντούσαν τα συντροφικά λόγια σε υφάσματα, μαντήλια, βαμβακερές ζώνες και τα έγραφαν σε βιβλία και χάρτινες βεντάλιες.

Οι ηλικιωμένες γυναίκες συχνά συνέθεταν αυτοβιογραφικά τραγούδια για να διηγηθούν στις φίλες τους τις εμπειρίες τους. Ήθελαν να προωθήσουν την ηθική και να διδάξουν σε άλλες γυναίκες πώς να είναι καλές σύζυγοι μέσω της αγνότητας, της ευσέβειας και του σεβασμού.

Εκείνη την εποχή οι γυναίκες, των οποίων τα πόδια ήταν μεταφορικά και κυριολεκτικά δεμένα, στερούνταν εκπαιδευτικών προνομίων. Πολλές από αυτές τις γυναίκες ήταν αναλφάβητες και απλώς εξασκούνταν στο να αντιγράφουν τη Nüshu όπως την έβλεπαν. Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκε μια ξεχωριστή γυναικεία κουλτούρα που υπάρχει ακόμη και σήμερα.

Αρχικά θεωρήθηκε ως πράξη ανυπακοής απέναντι στην άκρως πατριαρχική κοινωνία της Κίνας. Ιστορικά, δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό για τις Κινέζες γυναίκες να μιλούν ανοιχτά για τις προσωπικές τους τύψεις, δυσκολίες της αγροτικής ζωής ή τα συναισθήματα θλίψης. Η Nüshu παρείχε μια διέξοδο στις γυναίκες και συνέβαλε στους δεσμούς γυναικείας φιλίας και υποστήριξης.

Αυτό είχε μεγάλη σημασία σε μια κοινωνία που κυριαρχούνταν από άνδρες. Οι γυναίκες που δημιούργησαν αυτόν τον ισχυρό δεσμό ήταν γνωστές ως «ορκισμένες αδελφές». Ήταν συνήθως μια ομάδα τριών ή τεσσάρων νέων γυναικών που έδιναν όρκο φιλίας γράφοντας επιστολές η μια στην άλλη.

Δίπλα σε ένα πηγάδι,

κανείς δεν διψάει. 

Δίπλα σε μια αδελφή,

κανείς δεν απελπίζεται.

– Κείμενο Nüshu από τον καθηγητή Zhao Liming, μέσω του Tim Brookes στο «The Endangered Alphabets Project»

Ενώ ήταν αναγκασμένες να παραμένουν υποταγμένες στους άνδρες των οικογενειών τους, οι ορκισμένες αδελφές έβρισκαν παρηγοριά μεταξύ τους. H Nüshu έχει ολοκληρώσει την ιστορική της αποστολή ως πολιτιστικό εργαλείο για τις εργαζόμενες γυναίκες της κατώτερης τάξης που δεν είχαν το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

Πλέον αφήνει μόνο την όμορφη καλλιγραφία, τη σοφία και το γενναίο πνεύμα στις μελλοντικές γενιές γυναικών.

* Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies 

Headlines