Κι όμως, έχεις ηττηθεί

Πρώτη φορά συνελήφθη στις 7 Μαΐου του 2006, επειδή συμμετείχε σε μία διαδήλωση με αίτημα την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Ηταν μόλις 25 χρόνων τότε ο Αλάα Αμπντ ελ-Φατάχ, ένας νεαρός μηχανικός λογισμικού, συνιδρυτής ενός βραβευμένου μπλογκ, με πορεία και μέλλον ήδη προδιαγεγραμμένα. Προερχόταν άλλωστε από γνωστή οικογένεια ακτιβιστών, ο πατέρας του ήταν δικηγόρος με εξειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, είχε περάσει στη φυλακή πέντε χρόνια τη δεκαετία του 1980, η μητέρα του, καθηγήτρια Μαθηματικών και πολιτική ακτιβίστρια – ήδη από την εποχή του Ανουάρ Σαντάτ.

Ο ίδιος μπήκε για πρώτη φορά φυλακή επί Χόσνι Μουμπάρακ, επέστρεψε όμως εκεί και επί στρατάρχη Ταντάουι, ντε φάκτο ηγέτη της χώρας μεταξύ 2011 και 2012, και επί Μοχάμεντ Μόρσι, και επί Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι. Στη φυλακή ήταν όταν γεννήθηκε ο γιος του, το 2011, και όταν πέθανε ο πατέρας του, το 2014. Βασικά, ο Αλάα Αμπντ ελ-Φατάχ, ένας από τους πρωταγωνιστές της αιγυπτιακής επανάστασης του 2011, έχει περάσει πίσω από τα κάγκελα το μεγαλύτερο κομμάτι της τελευταίας δεκαετίας. Στη φυλακή έγραψε και το βιβλίο του, μεγάλα κομμάτια του βγήκαν λαθραία στον έξω κόσμο. «Δεν έχεις ηττηθεί ακόμα», είναι ο τίτλος του.

Ο τελευταίος εγκλεισμός του ξεκίνησε το 2019, συνελήφθη στη διάρκεια μιας επιχείρησης – σκούπα της αιγυπτιακής αστυνομίας έπειτα από την οργάνωση (απαγορευμένων) διαδηλώσεων και τον Δεκέμβριο του 2021, καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση για «διασπορά ψευδών ειδήσεων». Μεταφέρθηκε στις φυλακές του Ουαντί Νατρούν, βορειοδυτικά του Καΐρου. Εκεί βρισκόταν όταν έγινε, την περασμένη άνοιξη, βρετανός υπήκοος: η μητέρα του διαθέτει διπλή, αιγυπτιακή και βρετανική, υπηκοότητα. Εκεί ξεκίνησε, την ίδια περίπου περίοδο, απεργία πείνας, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για τις άθλιες συνθήκες κράτησης στις φυλακές του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι. Συνολικά 60.000 πολιτικούς κρατουμένους, ισλαμιστές αλλά και φιλελεύθερους όπως ο ίδιος, μετράει σήμερα η Αίγυπτος. Ο Φατάχ είναι απλώς ο πιο διάσημος, το όνομά του έχει γίνει σύμβολο της αυθαιρεσίας του καθεστώτος.

Από τις 2 Απριλίου έως την 1η Νοεμβρίου, ο αιγύπτιος ακτιβιστής κατανάλωνε καθημερινά μόλις 100 θερμίδες, ένα ποτήρι τσάι με μέλι. Την 1η Νοεμβρίου, διέκοψε κάθε θερμιδική πρόσληψη. Και στις 6 Νοεμβρίου, την ημέρα που ξεκινούσε 600 χιλιόμετρα μακριά από το κελί του, στο Σαρμ ελ-Σεΐχ, η COP27, σταμάτησε να πίνει και νερό. Η σκιά του συνόδευε καθημερινά τη διεθνή σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα. Οι δυτικοί ηγέτες έκαναν αυτό που έπρεπε, για τα μάτια του κόσμου, να κάνουν. Παραμονές της COP, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν ζήτησε από τις αιγυπτιακές Αρχές «νέες απονομές χάριτος και απελευθερώσεις»: από τον Απρίλιο, όταν επανενεργοποίησε η χώρα την Επιτροπή Προεδρικών Απονομών Χάριτος, έχουν αφεθεί ελεύθεροι 766 πολιτικοί κρατούμενοι – και έχουν μπει στη φυλακή 1.540 άλλοι.

Βρετανός πρωθυπουργός, γάλλος πρόεδρος, γερμανός καγκελάριος, όλοι κάλεσαν κατά την πρώτη μέρα της συνόδου τον Σίσι να φανεί μεγαλόθυμος με τον Φατάχ. Από το Σαρμ ελ-Σεΐχ όπου ταξίδεψε, η μικρότερη αδελφή του τελευταίου, Σανάα Σεΐφ, έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να εντείνει την πίεση, προειδοποιώντας πως ο Φατάχ κινδύνευε πλέον, από μέρα σε μέρα, να πεθάνει. Οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα επεσήμαιναν πόσο θα βοηθούσε την εικόνα της η Αίγυπτος αφήνοντάς τον ελεύθερο. Παρόντες στην COP ακτιβιστές πολλαπλασίαζαν τα ποσταρίσματα στα σόσιαλ μήντια με το hashtag #FreeAlaa. Αρκετοί ομιλητές από την κοινωνία των πολιτών ολοκλήρωσαν την παρέμβασή τους με τη φράση «Δεν έχεις ηττηθεί ακόμα» – τον τίτλο του βιβλίου του.

Και τελικά; Τελικά, ο Αλάα Αμπντ ελ-Φατάχ διέκοψε, στο παρά πέντε, την απεργία πείνας και δίψας του. Γιατί δεν ήθελε να πεθάνει, να ζήσει ελεύθερος ήθελε, ή αν μη τι άλλο να γιορτάσει μέσα στη φυλακή την περασμένη Πέμπτη μαζί με την οικογένειά του, την οποία είχε να δει έναν ολόκληρο μήνα, τα 41α του γενέθλια.

Η COP-27 ολοκληρώθηκε λοιπόν χωρίς παρατράγουδα, αν εξαιρέσει κανείς το «μαντρί» που είχε σχεδιαστεί για τον περιορισμό των διαδηλωτών μέσα στην έρημο, την παρενόχληση και την παρακολούθηση των συμμετεχόντων (συμπεριλαμβανομένων στοιχείων ότι η επίσημη εφαρμογή της συνόδου μπορούσε να τους κατασκοπεύει), τις ελλείψεις σε φαγητό και νερό και τα ποικίλα προβλήματα που παρουσιάστηκαν με τη διαμονή τους. Εκλεισε μάλιστα με μία «ιστορική συμφωνία», αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά η ανάγκη οικονομικής στήριξης των πλέον ευάλωτων στην κλιματική κρίση χωρών.

Δεν υπήρξε όμως καμία συμφωνία για τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, καμία περαιτέρω δέσμευση όσον αφορά τον περιορισμό των εκπομπών που επιταχύνουν αυτή την κρίση, καμία ουσιαστική προσπάθεια να μην πεθάνει ο στόχος να συγκρατηθεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5°C. Ο πλανήτης παρέμεινε κρατούμενος σε άθλιες συνθήκες στη φυλακή, μαζί με τον Φατάχ, και το ενδιαφέρον των πολλών μετατοπίστηκε σε κάτι άλλο, στο Μουντιάλ του Κατάρ, αυτό που έπρεπε να είναι κανονικά μια καλοδεχούμενη παρένθεση στο χάος του κόσμου, και έγινε τελικά ένας καθρέφτης των κακοδαιμονιών του. Θα περάσει και αυτό, και θα ξεχαστεί.