Το συγκλονιστικό αεροπορικό δυστύχημα της Κοζάνης – Πώς χάθηκαν 50 ψυχές

Ένα από τα χειρότερα δυστυχήματα, στην ιστορία της Ολυμπιακής Αεροπορίας συνέβη το πρωί της 23ης Νοεμβρίου 1976, όταν το αεροπλάνο της εταιρείας με την ονομασία «Νήσος Μήλος», που εκτελούσε το τακτικό δρομολόγιο Αθήνα – Λάρισα – Κοζάνη, κατέπεσε στην περιοχή του Σαρανταπόρου, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους και οι 50 επιβαίνοντες.

Στην περιοχή επικρατούσαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην τραγική κατάληξη της πτήσης, όπως και ο ανεπαρκής τεχνικός εξοπλισμός του αεροδρομίου της Κοζάνης. Ήταν το πέμπτο δυστύχημα στην ιστορία της ελληνικής πολιτικής αεροπορίας και το τέταρτο της Ολυμπιακής Αεροπορίας, που βρισκόταν ήδη υπό κρατικό έλεγχο από τις αρχές του 1975.

Σύμφωνα με το sansimera.gr, το μοιραίο αεροπλάνο ήταν ένα σχετικά καινούργιο YS-11, ελικοφόρο ιαπωνικής κατασκευής, απο τα κορυφαία της εποχής του για σύντομες εσωτερικές πτήσεις, που εντάχθηκε αργότερα και στην Πολεμική Αεροπορία. Με κυβερνήτη τον Κωνσταντίνο Σκιαδά, έμπειρο πιλότο με προϋπηρεσία σε πολεμικά αεροσκάφη, ξεκίνησε στις 8:35 το πρωί από το αεροδρόμιο του Ελληνικού για την τακτική πτήση ΟΑ830, με προορισμό την Κοζάνη και ενδιάμεσο σταθμό τη Λάρισα. Εκτός από τον κυβερνήτη, τον συγκυβερνήτη και τις δύο αεροσυνοδούς, που αποτελούσαν το πλήρωμα, στο αεροσκάφος επέβαιναν συνολικά 46 άτομα (40 Έλληνες και 6 αλλοδαποί).

Πάνω από τη Λάρισα

Η αρχή της τραγωδίας γράφτηκε πάνω από τη Λάρισα, όταν το αεροπλάνο δεν κατόρθωσε να προσγειωθεί, λόγω πυκνής ομίχλης και συνέχισε προς Κοζάνη. Στις 9:46 ο πύργος ελέγχου του αεροδρομίου έλαβε το τελευταίο σήμα του αεροπλάνου κι έδωσε οδηγίες στον πιλότο για την κατάσταση του καιρού, που δεν διέφερε από αυτόν της Λάρισας. Η πτήση γινόταν εξ όψεως λόγω έλλειψης ραδιοβοηθημάτων στο αεροδρόμιο της Κοζάνης. Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του αεροπλάνου.

Ο πιλότος στην προσπάθειά του να βρει ασφαλή δίοδο κατέβασε το αεροπλάνο χαμηλά, με αποτέλεσμα αυτό να προσκρούσει στην κορυφή «Φλάμπουρο» της οροσειράς του Σαρανταπόρου σε ύψος 1.379 μέτρων και να συντριβεί. Οι κάτοικοι του χωριού Μεταξάς άκουσαν την έκρηξη και έσπευσαν πρώτοι στον τόπο του δυστυχήματος, αψηφώντας τη χιονοθύελλα που επικρατούσε στην περιοχή. Οι εικόνες φρίκης που αντίκρισαν θα τους στοίχειωναν για πολύ καιρό. Το αεροσκάφος είχε κοπεί στα τρία και ανθρώπινα πτώματα καίγονταν σε μεγάλη ακτίνα. Μία φοβερή μυρωδιά από καμένες σάρκες γέμιζε την ατμόσφαιρα σε αρκετή απόσταση. Ύστερα από λίγη ώρα κατέφθασαν τα σωστικά συνεργεία και σύντομα διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να υπάρχουν επιζώντες. Οπλισμένοι χωροφύλακες φρουρούσαν τα πτώματα όλο το βράδυ, με θερμοκρασίες 10 βαθμών κάτω από το μηδέν, για το φόβο επιδρομής λύκων και τσακαλιών. Την επομένη, άρχισε το μακάβριο έργο της αναγνώρισης των θυμάτων, που δεν ήταν καθόλου εύκολο πράγμα.

Παιδιά τα θύματα

Τα θύματα του τραγικού δυστυχήματος ήταν κυρίως νεαρά παιδιά: σπουδαστές που πήγαιναν να γραφτούν στα ΚΑΤΕ (σημερινά ΤΕΙ), φαντάροι που επέστρεφαν στις μονάδες τους, ένας συνάδελφός τους που πήγαινε να πάρει το απολυτήριό του, μια νεόνυμφη, ένας πατέρας που επέστρεφε στο σπίτι του για πρωτοαντικρύσει το νεογέννητο παιδί του και δυο τραγουδίστριες που θα ξεκινούσαν σειρά εμφανίσεων στο κέντρο «Αδυναμία» της Κοζάνης.

Το αεροπορικό δυστύχημα της Κοζάνης συντάραξε την κοινωνία της εποχής. Ο Τύπος επικέντρωσε την κριτική του στον ανεπαρκή έως ανύπαρκτο τεχνικό εξοπλισμό, όχι μόνο του αεροδρομίου της Κοζάνης, αλλά και πολλών ακόμη ελληνικών περιφερειακών αεροδρομίων. Ο διοικητής της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, Ηλίας Ντέρος, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι το αεροδρόμιο της Κοζάνης «δεν είναι από τα καλά», ενώ ο υπουργός Συγκοινωνιών, Γεώργιος Βογιατζής, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση (Καραμανλή) θα διέθετε άμεσα 1 δισ. δραχμές για τη βελτίωση της τεχνικής υποδομής των αεροδρομίων.

Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» την επομένη:

«Συγκλονιστική είναι η αερπορική τραγωδία που έπληξε χθες τη χώρα μας. Βαθειά είναι η οδύνη για το χαμό των 50 θυμάτων που βρήκαν τραγικό θάνατο ανάμεσα στα πυρακτωμένα συντρίμμια. Μα πιο βαθειά είναι η οργή για της βαρύτατες ευθύνες που προκάλεσαν την τραγωδία. – Είναι πολύ νωρίς για να λεχθεί σε ποιον ή σε ποιους ανήκουν οι ευθύνες αυτές. Μα τούτο φαίνεται σίγουρο από τις πρώτες κι όλας εξετάσεις: ότι η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Δεν ήταν ένα μοιραίο αναπόφευκτο αεροπορικό δυστύχημα.»

Οι καιρικές συνθήκες την ημέρα εκείνη ήταν δυσμένεις και από την πρώτη στιγμή των ερευνών οι αρχές γνώριζαν ότι κομβικό ρόλο στην τραγωδία είχε παίξει η περιορισμένη, λόγω ομίχλης, ορατότητα.

Η περιπετειώδης πτήση και η πτώση

«Το αεροπλάνο – πτήση 830 – για Κοζάνη. Ένα τέταρτο πριν [την πτώση] εκτελούσε δρομολόγιο από Αθήνα για Λάρισα και Κοζάνη. Το δρομολόγιο αυτό προέβλεπε άφιξη 9 π.μ. στη Λάρισα 9.40 αναχώρηση και 10.15. άφιξη στην Κοζάνη.

»Φθάνοντας στη Λάρισα λόγω κακής ορατότητας δεν μπόρεσε να προσγειωθεί, έκανε μερικές προσπάθειες και ειδοποίησε ότι συνεχίζει για Κοζάνη. Ένα τέταρτο πριν από την ώρα που έπρεπε να φθάσει στην Κοζάνη ζήτησε μετεωρολογικό δελτίο, έδωσε το τελευταίο του σήμα και μετά σίγησε.

»Η πτώση του αεροπλάνου τοποθετείται μεταξύ 09:30 – 09:45. Το αεροπλάνο βρέθηκε σε χαράδρα της κορυφής Γκόλνα του υψώματος Ντοβρά (υψόμετρο 1300) και η τοποθεσία αυτή λέγεται Μπαχαλά Λάκος.

»Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις το αεροπλάνο βρισκόταν γενικά μέσα στην πορεία του, εξ αιτίας όμως της πυκνής ομίχλης που επικρατούσε και ενδεχομένως ισχυρών ρευμάτων έχασε ύψος και παρεξέκλινε της πορείας του.

»Αποτέλεσμα ήταν να προσκρούσει στο χείλος της χαράδρας με την κοιλιά , να εκτιναχθεί, να χάσει το ένα φτερό, να διαγράψει ένα ημικύκλιο και να καρφωθεί στο βάθος της μικρής χαράδρας, τέσσερα χιλιόμετρα από τον σταθμό ραντάρ του ΟΤΕ – που είναι και σημάδι του αεροδιαδρόμου – και επτά χιλιόμετρα από το χωριό Μεταξά νότια των Σερβίων, σε απόσταση 53 χιλιομέτρων από Κοζάνη».

Η τελευταία επικοινωνία του κυβερνήτη

« ‘Δεν μπορώ να προσγειωθώ εξ’ αιτίας της ομίχλης. Βλέπω ένα άνοιγμα. Θα επιχειρήσω να προσγειωθώ, περνώντας ανάμεσα…’  Ήταν το τελευταίο σήμα του πιλότου του μοιραίου αεροπλάνου προς τον πύργο ελέγχου της Κοζάνης. Ήταν η τελευταία επικοινωνία με το αεροσκάφος. Ύστερα η απόλυτη σιωπή και αργότερα η τραγική είδηση της συντριβής»

Τα αίτια της πτώσης

Από τις κύριες αιτίες της συντριβής του αεροπλάνου θεωρήθηκε η έλλειψη συστήματος «ραδιοβοηθήματος» στο αεροδρόμιο της Κοζάνης.

«Την άποψη αυτή διατύπωναν χθες εκπρόσωποι της Ενώσεως χειριστών Πολιτικής Αεροπορίας υποστηρίζοντες ότι η ΥΠΑ δεν φρόνιτσε να τοποθετήσει κατάλληλα ραδιοβοηθήματα σε πολλά από τα ελληνικά αεροδρόμια.

»Αν υπήρχε ένα VOR – DME (ραδιοβοήθημα που «δίνει» στον πιλότο πληροφορίες για την απόσταση και την κατεύθυνση που βρίσκεται το αεροδρόμιο), τόνιζαν οι εκπρόσωποι της Ενώσεως Χειριστών, ο κυβερνήτης δεν θα αναγκαζόταν να ‘σέρνει’ το αεροπλάνο μέσα στην χαράδρα του Σαραντάπορου για να προσεγγίσει στο αεροδρόμιο της Κοζάνης.

»Θα πετούσε ψηλότερα και θα έκανε κάθοδο πάνω από την πεδιάδα της Κοζάνης, για να προσγειωθεί»

Οι μαρτυρίες

Ο άνθρωπος που είδε τα τελευταία δευτερόλετπα της πτήσης  ήταν ο Ευάγγελος Παπαγιάννης, 48χρονος βοσκός.

«Είδα το αεροπλάνο πάνω από το κεφάλι μου με το κόκκινο φως να αναβοσβήνει. Τα σκυλιά μου τρόμαξαν και άρχισαν να γαυγίζουν και να κυνηγούν το αεροπλάνο. Έτσι όπως πήγαινε φοβήθηκα. Σήκωσα τα χέρια και άρχισα να φωνάζω. Αλλά αυτό χάθηκε μέσα στην ομίχλη. Άκουσα το θόρυβο και σάστισα»

Από τους πρώτους που έφτασαν στο σημείο της συντριβής ήταν ο ενωματάρχης Δ. Σωτηρόπουλος, διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Σερβίων.

«Όταν έφθασα στον τόπο της τραγωδίας – γύρω στις 11 – μερικά ανθρώπινα κορμιά καίγονταν ακόμη. Άλλα είχαν τελείως απανθρακωθεί. Μια άμορφη μάζα σαρκών και σιδερικών ήταν πια το αεροπλάνο με τους επιβάτες του. Μερικοί χωρικοί – που όμως λένε- είδαν το αεροπλάνο να κτυπά στο «μαύρο βουνό», το Φλάμπουρο, και να πέφτει φλεγόμενο, βρισκόντουσαν ήδη εκεί. Είχαν φέρει μαζί τους τσουβάλια και έκαναν απόπειρες να τοποθετήσουν επάνω τα πτώματα για να μην είναι στο χώμα»

Ο τηλεφωνητής του χωριού Μεταξά, Αθανάσιος Μαργαρίτης, δήλωσε:

«Κατά τις 10:30 πήρα την είδηση ότι χάθηκε ένα αεροπλάνο. Πήρα μόνος μου τον σταθμό του ΟΤΕ και μου είπαν ότι άκουσαν ένα θόρυβο, αλλά δεν διακρίνουν τίποτα. Φωνάζω τα παιδιά που είναι στο καφενείο και τους λέω ότι οπωσδήποτε το δυστύχημα έγινε κοντά στα ραντάρ. (…) Μόλις φθάσαμε κοντά, μάς έφερε ο αέρας τη μυρωδιά. (…) Τρέχουμε και βλέπουμε το αεροπλάνο που καιγόταν. Μύριζε ο τόπος από καμμένο κρέας. (…) Αρχίσαμε να φωνάζουμε: «Είναι κανένας ζωντανός»; Τίποτα. Τραβήξαμε κι έναν άλλο που δεν ξέραμε αν ήταν ο πιλότος – πλάι του ήταν το πηλίκιο, είχε λαμπαδιάσει από τη μέση και κάτω. Αρχίσαμε να μαζεύουμε χώμα με τα χέρια για να τη σβήσουμε, αλλά η φωτιά είχε φουντώσει».

Οι κάτοικοι του χωριού Μεταξά Κοζάνης, που ήταν πολύ κοντά στον τόπο της τραγωδίας κινητοποιήθηκαν αμέσως.

«Ο ιερέας του χωριού άρχισε να χτυπάει την καμπάνα της εκκλησίας, ξεσηκώνοντας όλο το χωριό. Έτσι άρχισε μια δραματική πορεία προς το ύψωμα μέσα ομίχλη, παγωνιά και στο χιόνι που έπεφτε συνεχώς».

Τα θύματα

Και οι 50 επιβαίνοντες είναι νεκροί, οι περισσότεροι από αυτούς, νέοι σε ηλικία. Τα φύλλα των εφημερίδων γεμίζουν με τις προσωπικές τους ιστορίες:

«Ο Ι.Κ. μόλις είχε απολυθεί από τον στρατό όπου υπηρέτησε σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός στη Σάμο. Επέστρεφε στο Τσοτύλι της Κοζάνης μαζί με τη μητέρα του. Τους περίμενε ο σύζυγος και πατέρας.

Η Μ.Ζ, 25 χρονών ήταν αρτίστα στο νυκτερινό κέντρο της Κοζάνης «Αδυναμία» και πήγαινε να αναλάβει εργασίας.

Ο Π.Τ. μόνιμος κάτοικος Αθηνών ερχόταν στην Κοζάνη για ένα χαρμόσυνο γεγονός. Η γυναίκα του Δήμητρα μόλις είχε γεννήσει σε μαιευτική κλινική ένα κοριτσάκι. Δεν πρόλαβε να το γνωρίσει.

Ο Κ.Μ. και η κόρη του Ε., 19 ετών. Ήταν το πρώτο της αεροπορικό ταξίδι. Ξεκίνησε μαζί με τον πατέρα της για την Κοζάνη, για να εγγραφεί στη σχολή που είχε πρόσφατα πετύχει.

Κ.Κ., στρατιώτης. Ενώ έμεναν τρεις μέρες για να πάρει τ΄απολυτήριο του, ήρθε στην Αθήνα. Και ενώ επρόκειτο να φύγει με λεωφορείο, δεν βρήκε ειστιτήριο και πήρε αεροπλάνο.

Ο 19χρονος Γρ.Κ. είχε δώσει εισαγωγικές εξετάσεις στην Ιατρική και στα ΚΑΤΕ παραϊατρικών επαγγελμάτων. Πέτυχε στα δεύτερα στη Λάρισα. Και ο άμοιρος, πήρε το χθεσινό αεροπλάνο για να πάει στις Σχολές της Λαρίσης, να μείνει εκεί, και να αρχίσει συστηματικά την παρακολούθησεη των μαθημάτων.

Η αεροσυνοδός Γ.Τ, 23 ετών, πριν πετάξει επισκέφθηκε τον γιατρό του ΙΚΑ που είναι συμβεβλημένος με την Ολυμπιακή Αεροπορία και του ζήτησε να την βγάλει εκτός υπηρεσίας. Φέρεται ότι του είπε: ‘Αισθάνομαι εκνευρισμό, έχω κατάπτωση και φοβάμαι ότι δεν θα μπορέσω να πετάξω’. Οι λόγοι που επικαλέσθηκε δεν κρίθηκε ότι είχαν σχέση με ασθένεια και έτσι ο γιατρός δεν μπορούσε να βγάλει την Γ. εκτός υπηρεσίας. Έτσι, ούτε η διαίσθηση δεν στάθηκε ικανή να σώσει την ατυχή αεροσυνδό»

Ως εκ θαύματος

Σε κάθε τραγωδία υπάρχουν και οι άνθρωποι που μια μικρή λεπτομέρεια τούς σώζει τελικά τη ζωή. Ανάμεσα στους τυχερούς της τραγωδίας της Κοζάνης ήταν και ο Ντίνος Ηλιόπουλος με τη Νόρα Βαλσάμη και ακόμα τέσσερις ηθοποιούς, που τις ημέρες εκείνες συμμετείχαν σε παράσταση στη Βόρειο Ελλάδα

«Την Δευτέρα, που είχαν ρεπό, αποφάσισαν να κατέβουν από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και επιστρέψουν χθες με το μοιραίο αεροπλάνο. Την τελευταία, όμως, στιγμή, επειδή φοβήθηκαν μην αποκλειστούν στην Αθήνα, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, αποφάσισαν να πάνε στην Κοζάνη, αντί να κατέβουν στην πρωτεύουσα»

Την επόμενη ημέρα στα γραφεία της Ολυμπιακής Αεροπορίας στην Αθήνα, που είχαν κατακλυστεί από δεκάδες συντετριμμένους συγγενείς θυμάτων, παρουσιάστηκε η Ε.Λ. που, τελευταία στιγμή, είχε αποφασίσει να μην ταξιδέψει με την μοιραία πτήση.

«Έδωσε το εισιτήριο της για να κλείσει θέση με το αυριανό πρωινό δρομολόγιο.

–  Είσαστε πολύ τυχερή, της λέει η κοπέλα της Ολυμπιακής.
–  Τυχερή γιατί; – απαντάει εκείνη

Δεν ήξερε τίποτα για το αεροπλάνο που έπεσε. Για το μεγάλο κακό που έγινε. Έμεινε άφωνη με τα μάτια ορθάνοιχτα από την έκπληξη, όταν άκουσε για το τι συνέβη. Ύστερα άρχισε σαστισμένα να μονολογεί:

‘Δεν μπορώ να το πιστέψω, δεν μπορώ να το πιστέψω. Εκείνος ο άερας και η βροχή χθες τη νύχτα, με φοβήσανε. Το σκεφτόμουνα όλη τη νύχτα. Και το πρωί είπα να μην ταξιδέψω. Καταπληκτικό!…’»