Μετέωρα: Η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Στον ορεινό όγκο των Αντιχασίων, στη θεσσαλική γη, απλώνεται το μοναστικό συγκρότημα των Μετεώρων, δεύτερο τη τάξει στον ελλαδικό χώρο από άποψη μεγέθους και σπουδαιότητας μετά το Άγιον Όρος.

Βάσει των στοιχείων που έχουμε στη διάθεσή μας από ιστορικές μαρτυρίες, η μοναστική πολιτεία των Μετεώρων, το «πέτρινο δάσος» όπως αποκαλείται συχνά, διέθετε παλαιότερα περί τις τριάντα μονές, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ιδρυθεί το 14ο αιώνα.

Πηγή φωτογραφιών: Περιφέρεια Θεσσαλίας

Από τις εν λόγω μονές έξι είναι εκείνες που έχουν αναστηλωθεί και λειτουργούν έως σήμερα.

Η ιστορία του Μεγάλου Μετεώρου

Η μεγαλύτερη εξ αυτών είναι η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, γνωστή ως Μεγάλο Μετέωρο, που είναι χτισμένη πάνω στον Πλατύ Λίθο, τον ψηλότερο και πλατύτερο βράχο της περιοχής.

Πρώτος οικιστής και κτήτορας της μονής (λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα) υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μοναστικές φυσιογνωμίες, ο όσιος Aθανάσιος ο Mετεωρίτης, ο οποίος ήταν μάλιστα εκείνος που έδωσε και την ονομασία Μετέωρο στο βράχο.

Πηγή: religiousgreece.gr – Αρχείο ΙΑΑ/Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Αρχικά ο όσιος Αθανάσιος ασκήτευσε σε μια σπηλαιώδη κοιλότητα (το ασκηταριό του είναι και σήμερα ορατό), αργότερα δε ίδρυσε στην κορυφή του βράχου ναό αφιερωμένο στην Παναγία.

Ακολούθως ίδρυσε και άλλο ναό, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ο οποίος έμελλε να αποτελέσει το αρχικό καθολικό της μονής.

Ο Αθανάσιος ο Μετεωρίτης έχτισε επίσης κελιά και οργάνωσε αυστηρό κοινόβιο.

Το προαναφερθέν αρχικό καθολικό ανοικοδομήθηκε κατά τα έτη 1387-1388 από τον όσιο Ιωάσαφ τον Μετεωρίτη, το δεύτερο κτήτορα και διοικητή της μονής, τον οποίον όρισε διάδοχό του ο ίδιος ο όσιος Αθανάσιος.

Ο όσιος Ιωάσαφ ο Μετεωρίτης δεν ήταν άλλος από τον ελληνοσέρβο (από την πλευρά της μητέρας του συγγένευε με τη βυζαντινή αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων) βασιλιά Ιωάννη Ούρεση Παλαιολόγο, γιο του σέρβου βασιλιά της Ηπείρου και της Θεσσαλίας Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου.

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού/7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

Ο ανωτέρω είχε μετονομαστεί σε Ιωάσαφ όταν εγκατέλειψε τα ανώτατα κοσμικά αξιώματα και ενδύθηκε το μοναχικό σχήμα στο Μεγάλο Μετέωρο, το 1373.

Η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε σε σημαντικό βαθμό το 16ο αιώνα.

Στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα αυτού κατασκευάστηκαν ο πύργος και μια ξύλινη κλίμακα ανόδου.

Κατά τα έτη 1544-1545 το αρχικό καθολικό επεκτάθηκε προς δυσμάς, ενώ το 1557 οικοδομήθηκε η τράπεζα από τον ηγούμενο Συμεών.

Επίσης, το 1572 χτίστηκε το νοσοκομείο – γηροκομείο.

Πηγή: religiousgreece.gr – Αρχείο ΙΑΑ/Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Επί Τουρκοκρατίας το Μεγάλο Μετέωρο άκμασε και αποτέλεσε, μαζί με τις λοιπές μονές των Μετεώρων, καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής.

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι μονές των Μετεώρων γνώρισαν καταστροφές και λεηλασίες από τα στρατεύματα του Αλή πασά.

Η ανάβαση στη μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα γινόταν άλλοτε με ανεμόσκαλα ή με δίχτυ.

Το 1923 κατασκευάστηκαν στο βράχο μια σήραγγα και λαξευτά σκαλοπάτια που οδηγούν στη μονή.

Η σύγχρονη εικόνα της μονής

Το καθολικό, που δεσπόζει στο χώρο της μονής, υπάγεται από αρχιτεκτονικής απόψεως στο γνωστό αθωνίτικο τύπο (σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο στηριζόμενο σε τέσσερις κίονες και πλευρικές ημικυκλικές κόγχες-χορούς).

Το ιερό του σύγχρονου ναού είναι το παλαιότερο καθολικό (του 14ου αιώνα), που αγιογραφήθηκε το 1483.

Πηγή: religiousgreece.gr – Αρχείο ΙΑΑ/Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών