Χαμηλότερο IQ, αυτισμός και επιληψία σε πρόωρα βρέφη λόγω φαρμάκων

Σοβαρούς κινδύνους εγκυμονεί για τα βρέφη η χρήση των φαρμάκων που αναστέλλουν την έκκριση γαστρικών υγρών, τόσο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, όσο και για την προδιάθεση σε διάφορες ασθένειες. Ιδίως για τα πρόωρα βρέφη, οι κίνδυνοι ξεκινούν από τη λειτουργία του εγκεφάλου τους και πόσο μειώνεται η εξυπνάδα τους, συνεχίζουν με τον αυτισμό και την επιληψία και καταλήγουν ακόμη και μέχρι τον θάνατο.

Τα φάρμακα που καταστέλλουν την έκκριση των υγρών του στομάχου χρησιμοποιούνται στα μωρά κυρίως για την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, για την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων των βρεφών, αλλά και προληπτικά.

Στα συμπεράσματα για τους κινδύνους, καταλήγουν ερευνητές από τα Τμήματα Επιδημιολογίας και Παιδιατρικής της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Wake Forest της Νότιας Καρολίνας, του τμήματος Βιοστατιστικής της Σχολής Δημόσιας Υγείας Γκίλινγκς και του τμήματος Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Chapel Hill της Νότιας Καρολίνας, του τμήματος Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Ταφτς της Βοστώνης, του τμήματος Ανατομίας και Νευροβιολογίας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, του τμήματος Παιδιατρικής του Ιατρικού Κέντρου Βοστώνης, του Ερευνητικού Κέντρου Νευροαναπτυξιακών Δυσχερειών Κέννεντυ του Πανεπιστημίου του Σικάγο.

Σε μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο JAMA, οι ερευνητές Ελίζαμπεθ Τζένσεν, Τζόι Γι και Γουέσλεϊ Τζάκσον, εξέτασαν 889 παιδιά που γεννήθηκαν εξαιρετικά πρόωρα, σε κύηση μικρότερη των 7 μηνών, και στα οποία είχαν χορηγηθεί αναστολείς των γαστρικών υγρών πριν τη συμπλήρωση των δύο πρώτων χρόνων της ζωής τους. Τα παιδιά αυτά επανεξετάστηκαν στην ηλικία των 10 ετών και η χρήση των συγκεκριμένων φαρμάκων για το στομάχι, συσχετίστηκε με μειωμένο IQ και μειωμένη λειτουργική μνήμη, καθώς και αυξημένο κίνδυνο για αυτισμό και επιληψία. Δεν υπήρξε συσχέτιση των φαρμάκων με τη λειτουργία των αναστολών στον εγκέφαλο, τη διαταραχή της ελλειμματικής προσοχής ή την υπερκινητικότητα, το άγχος ή την κατάθλιψη.

Οι κίνδυνοι από τα φάρμακα

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές στη μελέτη τους, τα κατασταλτικά γαστρικών οξέων συνταγογραφούνται ιδίως για τη θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, αλλά και για πολλές άλλες ενδείξεις, καθώς επίσης και προληπτικά στα παιδιά, αν και πολυάριθμες δημοσιεύσεις έχουν αμφισβητήσει το όφελος της χρήσης τους.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν άλλες μελέτες που προειδοποιούν για συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των φαρμάκων αυτών και του κινδύνου ατοπίας, παχυσαρκίας, καταγμάτων οστών και λοιμώξεων στα παιδιά. Σε πρόωρα παιδιά μάλιστα, έχει αναφερθεί και αυξημένος κίνδυνος θανάτου από τα φάρμακα αυτά.

Παρά τις προσπάθειες περιορισμού της χρήσης κατασταλτικών οξέων σε βρέφη, η χρήση αυτών των φαρμάκων, όπως είναι οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων και οι ανταγωνιστές του υποδοχέα ισταμίνης 2, παραμένει διαδεδομένη τόσο στα τελειόμηνα, όσο και στα πρόωρα βρέφη.

Σε σχέση με τα τελειόμηνα βρέφη, τα πρόωρα νεογνά αντιμετωπίζονται πιο συχνά με κατασταλτικά των γαστρικών οξέων, με σχεδόν το 30% να παίρνει ανταγωνιστές του υποδοχέα ισταμίνης 2 και το 20% να παίρνει αναστολείς αντλίας πρωτονίων κατά τη νοσηλεία τους στη Μονάδα Εντατικής Νεογνών. Μάλιστα σε πολλά πρόωρα βρέφη, μπορεί να χορηγηθούν τα φάρμακα αυτά για πρώτη φορά, ακόμα και μετά την έξοδό τους από την ΜΕΘ.

Σε ποντίκια πειραματόζωα, η χορήγηση φαρμάκων κατασταλτικών των γαστρικών οξέων λόγω οξείας ασθένειας, διαπιστώθηκε ότι οδηγεί σε διαφορική έκφραση γονιδίων που εμπλέκονται σε συμπεριφορικές και γνωστικές οδούς, με διαφορετική έκφραση των γονιδίων που αντιστοιχούν στη σχετιζόμενη αφθονία ορισμένων οικογενειών μικροβίων. Συγκεκριμένα, τα φάρμακα αυτά σχετίζονται με αλλοιωμένο αποικισμό του μικροβιώματος και δυσβίωση.

Τα πρόωρα βρέφη, δεδομένου ότι το νευρικό τους σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς την ώρα της γέννησής τους, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιβλαβείς επιδράσεις των φαρμάκων που καταστέλλει την έκκριση των γαστρικών οξέων.

Η μελέτη

Η τελευταία μελέτη συμπεριέλαβε βρέφη που γεννήθηκαν σε κύηση μικρότερη των 7 μηνών στο διάστημα μεταξύ 22 Μαρτίου 2002 και 31 Αυγούστου 2004 και η ανάλυση των δεδομένων έγινε μεταξύ  Σεπτεμβρίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2022.

Από τα 1506 βρέφη, τα 284 πέθαναν πριν από το εξιτήριο και 22 πέθαναν πριν από την ηλικία των 24 μηνών. Επιπλέον 2 πέθαναν πριν την ηλικία των 10 ετών, αφήνοντας 1.198 (79,5%) παιδιά για επανεξέταση. Από αυτά, τα 889 (74%) επανεξετάστηκαν σε ηλικία 10 ετών, οπότε αξιολογήθηκε η σχέση της χρήσης φαρμάκων που καταστέλλουν την έκκριση γαστρικών οξέων στην πρώιμη ζωή τους, με τη γνωσιακή, νευροαναπτυξιακή και ψυχιατρική συμπτωματολογία.

Η χρήση φαρμάκων που καταστέλλουν τα γαστρικά οξέα πριν από την ηλικία των 24 μηνών εντοπίστηκε από ιατρικά αρχεία και από ερωτηματολόγια στις μητέρες.

Αποτελέσματα

Από τα 889 παιδιά που αξιολογήθηκαν σε ηλικία 10 ετών, με μέση διάρκεια κύησης τις 26,1 εβδομάδες, τα 455 ή το 51,2% ήταν αγόρια. Από αυτά, στα 368 παιδιά (41,4% ) είχαν χορηγηθεί φάρμακα που καταστέλλουν τα γαστρικά οξέα μέχρι την ηλικία των 24 μηνών.

Κατά την αξιολόγηση των παιδιών, διαπιστώθηκε η ύπαρξη σχέσης μεταξύ  της χρήσης κατασταλτικών οξέων και μειωμένης βαθμολογίας στην κλίμακα IQ στο 71% των παιδιών, στην ευφυΐα έκφρασης (λεκτικό σκορ IQ) κατά 66%, στη μη λεκτική ευφυΐα κατά 78%, στη λειτουργική μνήμη κατά 74%.

Επίσης διαπιστώθηκε τριπλάσιος κίνδυνος για αυτισμό και επιληψία σε ποσοστά που κυμαίνονταν από 115-295% για τον αυτισμό και από 131-335% για την επιληψία. Τα αποτελέσματα ήταν σταθερά σε πολλαπλές αναλύσεις ευαισθησίας. Η χρήση κατασταλτικών οξέων δεν συσχετίστηκε με τον έλεγχο αναστολών του εγκεφάλου, την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής ή υπερκινητικότητα, το άγχος ή την κατάθλιψη.