25 Νοεμβρίου 1973: Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος αποπέμπεται, το δράμα της Ελλάδας συνεχίζεται

Στις 3:30 τα ξημερώματα της Κυριακής 25 Νοεμβρίου 1973, και αφού προηγήθηκε αιφνιδιαστική επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων της απριλιανής δικτατορίας, καταλύθηκε το καθεστώς του Γεωργίου Παπαδόπουλου και καταργήθηκε η βραχύβια κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη. Η επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων είχε ολοκληρωθεί ταχύτατα και χωρίς να σημειωθεί καμία απολύτως αντίδραση, όπως ανέφερε σε πρωτοσέλιδο άρθρο της η εφημερίδα «Τα Νέα», στο φύλλο που είχε κυκλοφορήσει την επομένη, Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 1973.

«ΤΑ ΝΕΑ», 26.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως αναφερόταν στους πρωτοσέλιδους τίτλους της εφημερίδας, είχε ήδη αναλάβει –από τις 10:00 π.μ. της Κυριακής– ο αντιστράτηγος Φαίδων Γκιζίκης. Τις απογευματινές ώρες της ίδιας ημέρας είχε πραγματοποιηθεί η ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού (και υπουργού Οικονομικών), Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου, παρουσία του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Λίγο αργότερα είχαν δώσει το νενομισμένο όρκο και τα μέλη της κυβερνήσεως που είχε σχηματίσει ο Ανδρουτσόπουλος, έντεκα υπουργοί (μεταξύ αυτών, δύο πολιτικοί, ο Κωνσταντίνος Ράλλης, υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως, και ο Τρύφων Τριανταφυλλάκος, υπουργός Δημοσίων Έργων) και έξι υφυπουργοί.

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είχε τεθεί αμέσως μετά τη ραγδαία αλλά και αναίμακτη στρατιωτική επέμβαση σε αυστηρό κατ’ οίκον περιορισμό, στο Λαγονήσι. Υπό περιορισμό είχαν τεθεί επίσης ο απόστρατος στρατηγός Οδυσσέας Αγγελής, τέως Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας, ο στρατηγός Δημήτριος Ζαγοριανάκος, τέως Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και ο επικεφαλής της ΚΥΠ, Μιχαήλ Ρουφογάλης.

Μάλιστα, με προεδρικό διάταγμα της 25ης Νοεμβρίου 1973 ο στρατηγός Ζαγοριανάκος είχε τεθεί σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία, όπως και ο αντιστράτηγος Μιχαήλ Μαστραντώνης.

Νέος Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων διορίστηκε ο αντιστράτηγος Γρηγόριος Μπονάνος, ο οποίος προήχθη στο βαθμό του στρατηγού.

Αρχηγός του Στρατού διορίστηκε ο αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλατσάνος, ενώ καθήκοντα Αρχηγού της Αεροπορίας ανέλαβε ο προαχθείς σε αντιπτέραρχο Αλέξανδρος Παπανικολάου.

«ΤΑ ΝΕΑ», 26.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σε διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό, ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Φαίδων Γκιζίκης, ανέφερε τα ακόλουθα:

«Υπείκων εις τας προσταγάς του καθήκοντος προς την πατρίδα και την φωνήν της εθνικής μου συνειδήσεως, απεδέχθην εντολήν των Ενόπλων Δυνάμεων του Έθνους και ανέλαβον την Προεδρίαν της Δημοκρατίας.

Δεν τρέφω προσωπικάς φιλοδοξίας. Υπήρξα καθ’ όλον τον βίον μου στρατιώτης, αφωσιωμένος εις το καθήκον. Μοναδικήν φιλοδοξίαν μου αποτελεί να συμβάλω εις την ομαλήν λειτουργίαν του Πολιτεύματος και την εμπέδωσιν της γαλήνης και της ενότητος του Ελληνικού Λαού.

Θα ασκήσω τα καθήκοντά μου με πνεύμα μετριοπαθείας, μετριοφροσύνης και αμεροληψίας, έχων πάντοτε ως αποκλειστικόν γνώμονα και μοναδικόν κριτήριον των πράξεων και ενεργειών μου την εξυπηρέτησιν του εθνικού συμφέροντος.

Η ορκισθείσα ενώπιόν μου, σήμερον, Κυβέρνησις αποτελείται από πρόσωπα διακριθέντα εις τον δημόσιον βίον και την επιστήμην. Ο πατριωτισμός των και το υψηλόν των ήθος αποτελούν εγγύησιν διά την επιτυχίαν της εθνικής αποστολής των.

Επέστη η στιγμή, παραμερίζοντες όσα μικρά και ασήμαντα θα ηδύναντο να μας χωρίζουν, να προχωρήσωμεν ηνωμένοι διά να εκτελέσωμεν μεγάλα έργα και να πραγματοποιήσωμεν τας σοβαράς μεταρρυθμίσεις, των οποίων έχει ανάγκην το Έθνος.

Ζήτω το Έθνος».

Το χρονικό της επεμβάσεως

Όπως ανέφεραν «Τα Νέα» σε σχετικό ρεπορτάζ τους, όσοι κάτοικοι της Αθήνας βρίσκονταν εκτός κατοικίας τη νύχτα του Σαββάτου προς την Κυριακή (24 προς 25 Νοεμβρίου), διασκεδάζοντας ύστερα από οκτώ ημέρες κλεισούρας (είχαν μόλις αρθεί τα επιβληθέντα περιοριστικά μέτρα για την κυκλοφορία πεζών και οχημάτων), είδαν έκπληκτοι λίγο μετά τις 3:00 τα ξημερώματα άρματα μάχης και στρατιωτικές περιπόλους στους δρόμους και τις πλατείες της πρωτεύουσας.

Η επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν αστραπιαία και δεν άφησε κανένα περιθώριο αντιδράσεως στον Παπαδόπουλο και στους στενούς συνεργάτες του. Στις 3:15 είχε δοθεί η διαταγή για την εκκίνηση των αρμάτων μάχης από τα στρατόπεδά τους. Ύστερα από λίγα λεπτά το κέντρο της Αθήνας είχε περικυκλωθεί από βαριά και ελαφρά άρματα μάχης, ενώ ο θόρυβος από τις ερπύστριες των τεθωρακισμένων ακουγόταν έντονα μέσα στη γαλήνη της νοεμβριανής νύχτας.

Τριάντα άρματα μάχης είχαν καταλήξει στην πλατεία Συντάγματος, δεκαεπτά στην πλατεία Ομονοίας, στα Χαυτεία και στις αρχές της οδού Πατησίων. Τέσσερα στην πλατεία Αιγύπτου, δύο στον κόμβο των Αμπελοκήπων, δύο προ της ΥΕΝΕΔ, δύο προ της κατοικίας του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, επί της λεωφόρου Μεσογείων, και άλλα δύο προ του ξενοδοχείου «Χίλτον».

Η επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων, με τη συνδρομή των Σωμάτων Ασφαλείας, ολοκληρώθηκε γύρω στις 4:00 τα ξημερώματα χωρίς να σημειωθεί το παραμικρό λάθος και χωρίς να χρειαστεί να ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός. Οι τηλεφωνικές γραμμές ήταν ήδη νεκρές, ενώ είχαν καταληφθεί ο ΟΤΕ, το ΕΙΡΤ και η ΥΕΝΕΔ.