Γιατί ο Πούτιν τιμά την κληρονομιά του Κάστρο

Στην Κούβα ακόμη θυμούνται την «Ειδική περίοδο σε καιρό ειρήνης». Και όχι με τον καλύτερο τρόπο. Ήταν ουσιαστικά τα χρόνια ανάμεσα στο 1991 και το 2000. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της ΚΟΜΕΚΟΝ, σε συνδυασμό με το σκληρό αμερικανικό εμπάργκο, έκανε τη νησιωτική χώρα να αντιμετωπίσει πρωτοφανείς δυσκολίες. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι η μέση θερμιδική λήψη έπεσε από τις 3052 θερμίδες την ημέρα το 1989 στις 2099 το 1993. Μέχρι το 1995 το ΑΕΠ της Κούβας είχε υποχωρήσει κατά 35%. Η χώρα έφτασε μέχρι του σημείου να αξιοποιεί τους αστικούς κήπους για να καλύπτει βασικές διατροφικές ανάγκες. Το γεγονός ότι η χώρα άντεξε παρά τις τεράστιες δυσκολίες είχε να κάνει με το συνεχιζόμενο κύρος του Κομμουνιστικού Κόμματος και της μορφής του Φιντέλ Κάστρο και του τρόπου που μπόρεσαν να κινητοποιήσουν την κοινωνία.

Τα πράγματα άρχισαν να βελτιώνονται. Μία από τις αιτίες ήταν και η εκ νέου βελτίωση των σχέσεων της Ρωσίας με την Κούβα, με αφετηρία την επίσκεψη Πούτιν στην Αβάνα το 2000, με μεγαλύτερες διμερείς οικονομικές σχέσεις, ρωσικές επενδύσεις και υποσχέσεις ότι θα διαγραφεί το χρέος της Κούβας στη Ρωσία.

Από τη μεριά της η Κούβα θα στηρίζει τη Ρωσία στους περισσότερους διεθνείς οργανισμούς όπου θα τεθεί κάποιο ζήτημα σε βάρος της Ρωσίας.  Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Κούβα αρνήθηκε να καταδικάσει την απόφαση της ρωσικής κυβέρνησης και απείχε από τις σχετικές ψηφοφορίες στον ΟΗΕ, ενώ στελέχη της κουβανικής κυβέρνησης έχουν δηλώσει ότι κατανοούν τους λόγους των ρωσικών επιλογών.

Ο Πούτιν διεκδικεί να εκπροσωπήσει τη δυσπιστία κατά της Δύσης

Βεβαίως από μια άπόψη υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στη σημερινή Κούβα και τη σημερινή Ρωσία. Περισσότερες προφανώς από αυτές που υπήρχαν ανάμεσα στην Κούβα και την ΕΣΣΔ. Ο Πούτιν μιλάει πάντα αρνητικά για τον κομμουνισμό, αναφέρεται περισσότερο στην τσαρική κληρονομιά και η Ρωσία είναι μια πλήρως καπιταλιστική χώρα με αναβαθμισμένο ρόλο του κράτους.

Όμως, υπάρχουν κάποιες διαστάσεις της σοβιετικής πολιτικής που ο Πούτιν διεκδικεί να εκπροσωπήσει. Αυτές δεν περιορίζονται στον σοβιετικό πατριωτισμό και τη συμβολή στον αντιφασιστικό αγώνα, αλλά και στη σοβιετική εξωτερική πολιτική. Η υποστήριξη της ΕΣΣΔ στους αντιαποικιακούς αγώνες και τα εθνικαπελευθερωτικά κινήματα, οι καλές σχέσεις με τον Τρίτο Κόσμο, η «αντι-ιμπεριαλιστική» ιδεολογία, είναι στοιχεία στα οποία επενδύει ο Ρώσος πρόεδρος και επανέρχονται στη ρητορική του. Συχνή, άλλωστε, η αναφορά του ότι η Ρωσία δεν ήταν μια αποικιοκρατική δύναμη (αν και υπάρχει το ερώτημα πώς να χαρακτηριστεί η τσαρική πολιτική στην Ασία).

Με αυτόν τον τρόπο και σε συνδυασμό με τη ρητορική ότι στην Ουκρανία η Ρωσία αντιμετωπίζει και τη «Συλλογική Δύση», ο Πούτιν θέλει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των χωρών που αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τη Δύση και δεν βλέπουν με καλό μάτι την ευκολία με την οποία η Δύση θεωρεί ότι μπορεί να παρεμβαίνει στα εσωτερικά άλλων χωρών.

Χαρακτηριστικά και όσα είπε ο Πούτιν για την τελευταία συνομιλία που είχε με τον Φιντελ: «Μίλησε για πράγματα που ήταν εκπληκτικά συντονισμένα με την εποχή – την εποχή της ανάπτυξης ενός πολυπολικού κόσμου – λέγοντας ότι η ανεξαρτησία και η αξιοπρέπεια δεν μπορούν να πωληθούν και ότι κάθε έθνος έχει το δικαίωμα να αναπτύσσεται με τον τρόπο που κρίνει κατάλληλο και να διαλέγει το δικό του μονοπάτι και ότι ένας πραγματικά δίκαιος κόσμος δεν έχει θέση για τη δικτατορία, τη λεηλασία ή την νέο-αποικιοκρατία».

Η έμφαση στον πολυπολικό κόσμο

Η Ρωσία επιμένει ιδιαίτερα στην έννοια του πολυπολικού κόσμου και αυτός ήταν και ο συμβολισμός κατά την επίσκεψη του Κουβανού προέδρου Μιγουέλ Ντίαζ-Κανέλ στη Μόσχα.

Για τη ρωσική πλευρά έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του Παγκόσμιου Νότου δεν συμμετέχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και συνεχίζει να έχει οικονομικές σχέσεις, με ορισμένες χώρες να αποφεύγουν ακόμη και τη φραστική καταδίκη της ρωσικής «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης».

Αυτή η διαπίστωση, που αποτελεί ταυτόχρονα και το όριο της δυτικής στρατηγικής των κυρώσεων, για τη Ρωσία έχει μεγάλη σημασία. Στο οικονομικό επίπεδο σημαίνει ότι δεν κινδυνεύει από ένα είδος παραλυτικής απομόνωσης εξαιτίας κυρώσεων και στο πολιτικό επίπεδο, σημαίνει ότι διατηρεί ένα σημαντικό φάσμα χωρών με τις οποίες συνομιλεί.

Επενδύοντας σε αυτές τις δυνατότητες σχέσεων, επιμένει ιδιαίτερα στη ρητορική του «πολυπολικού κόσμου» ως μετωνυμία για το ότι επιμένει σε μια πολιτική διαφορετική από τη δυτική, με σχέσεις περισσότερο αμοιβαία επωφελείς και χωρίς τον διαρκή κίνδυνο επεμβάσεων. Αυτό έρχεται να συναντηθεί με το γεγονός ότι αρκετές χώρες εξακολουθούν να μη βλέπουν από τη Δύση την «απτή» υποστήριξη που θα ήθελαν. Αντιθέτως, η ρωσική ρητορική όπως και η κινεζική αντίληψη για τις παγκοσμιοποίηση μέσω επενδύσεων ακούγεται κάπως καλύτερα.  Καθόλου τυχαία ο Ντίαζ-Κανέλ μετά τη Μόσχα κατευθύνθηκε προς το Πεκίνο.

Την ίδια στιγμή, υπάρχει και ένας άλλος συμβολισμός. Στη Λατινική Αμερική, φαίνεται να υπάρχει ένα νέο «ροζ κύμα» αριστερόστροφων κυβερνήσεων (πρόσφατη η νίκη Λούλα στη Βραζιλία, ενός πολιτικού που έπαιξε ρόλο και στη δημιουργία των BRICS). Κυβερνήσεων που όπως και αυτή της Βενεζουέλας ή της Κούβας δεν έχουν πάρει επιθετικές αντιρωσικές τοποθετήσεις.