Οι έρευνες δείχνουν ότι ο αριθμός των ανδρών που δεν έχουν στενούς φίλους αυξάνεται. Μήπως υπνοβατούμε σε μια επιδημία ανδρικής μοναξιάς ή μήπως απλά συνεχίζουμε τη γλώσσα του σεξισμού που αυτή τη φορά επηρεάζει τους άντρες;
Δεν χρειάζεται πτυχίο ψυχολογίας για να γνωρίζετε ότι οι φιλίες είναι διαφορετικές, ανάλογα με το φύλο. Οι άντρες ιστορικά δένονταν με το να χλευάζουν ανελέητα το κούρεμα του άλλου και να δίνουν ο ένας στον άλλον παρατσούκλια όπως «Σφουγγάρι» και «Κεφτέ». Οι γυναίκες, εν τω μεταξύ, θα δεθούν αποκαλύπτοντας μικρά κομμάτια της ψυχής τους η μία στην άλλη, μέχρι που μια μέρα θα στριμωχτούν τέσσερα άτομα στον ίδιο θάλαμο τουαλέτας επειδή δεν αντέχουν να είναι χώρια η μία από την άλλη ούτε για πέντε λεπτά.
Αυτό είναι μια γενίκευση, βέβαια. Προφανώς, κάποιες γυναίκες θα δυσκολεύονται να συνδεθούν με άλλες γυναίκες και κάποιοι άνδρες θα έχουν στενές φιλίες με άλλους άνδρες – κάποιοι άλλοι μπορεί να μην αισθάνονται καθόλου σχέση με αυτές τις κατηγορίες φύλου. Αλλά οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να δημιουργήσουν στενές φιλίες από ό,τι οι γυναίκες: μια έρευνα της YouGov από το 2019 διαπίστωσε ότι ένας στους πέντε άνδρες δεν έχει στενούς φίλους – διπλάσιο ποσοστό από αυτό των γυναικών. Και τα πράγματα χειροτερεύουν: έρευνα του 2021 από τη φιλανθρωπική οργάνωση για την ψυχική υγεία Movember δείχνει ότι σχεδόν το ένα τρίτο των ανδρών αισθάνεται ότι δεν έχει στενούς φίλους – ή καθόλου φίλους. (Είναι επίσης αυτονόητο ότι, σε γενικές γραμμές, αυτό είναι κατά κύριο λόγο ένα ζήτημα που αφορά και τους στρέιτ άνδρες).
Αυτοκίνητα και ποδόσφαιρο –Πόσο ακόμα κλισέ θα ακούσουμε;
Ο Μπάρνι, 23 ετών, λέει ότι δυσκολεύεται να νιώσει κοντά στους άντρες φίλους του. «Θεωρώ ότι είναι δύσκολο να καταλάβω και να διαβάσω τους άντρες» λέει. «Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνδρες επικοινωνούν με το να μοιράζονται ενδιαφέροντα και πάθη, είτε αυτά είναι τα αυτοκίνητα είτε το ποδόσφαιρο είτε, ξέρετε, οι γυναίκες. Έτσι, αν δεν μοιράζεσαι αυτά τα πάθη -δεν με ενδιαφέρουν πραγματικά τα σπορ ή τα αυτοκίνητα- τότε είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις με τους ανθρώπους». Ο Νάθαν, 23 ετών, αισθάνεται παρόμοια. «Αν και είχα φιλίες με άνδρες, δεν ήταν ποτέ πολύ στενές» λέει. «Έχω μια κολλητή φίλη – είναι γυναίκα – και είναι ίσως το μόνο άτομο με το οποίο μιλάω για τα προσωπικά μου θέματα».
Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο καθηγητής Ρόμπιν Ντάνμπαρ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης δίνει μια απλή απάντηση: «Επειδή είναι άνδρες».
«Γενικά, οι άνδρες έχουν λιγότερες στενές σχέσεις από ό,τι οι γυναίκες» εξηγεί. «Οι φιλίες των ανδρών έχουν επίσης πολύ διαφορετική ποιότητα από τις φιλίες των γυναικών. Βασίζονται περισσότερο στη δραστηριότητα, με τη συζήτηση να είναι σε μεγάλο βαθμό βοηθητική και χωρίς περιεχόμενο- οι σχέσεις τους είναι πιο περιστασιακές και πιο ομαδικές, ενώ οι φιλίες των γυναικών είναι πιο δυαδικές και εξατομικευμένες».
Κοινωνικοποίηση και χόμπι εναντίον συναισθηματισμού
«Είναι λογικό και είναι κάτι που έχω παρατηρήσει και στη δική μου ζωή» γράφει η Σερένα Σμιθ στο άρθρο της στο dazeddigital.com. «Συνήθως πηγαίνω για καφέ ή δείπνο με τις γυναίκες φίλες μου, ενώ οι άντρες φίλοι μου είναι πιο πιθανό να παίξουν ποδόσφαιρο ή να παρακολουθήσουν μια ταινία ή να πάνε μαζί για αναρρίχηση. Για μένα, η πραγματική συζήτηση με τον φίλο μου είναι το νόημα της παρέας. Για τους άνδρες, όμως, η κοινωνικοποίηση φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από κοινά χόμπι και το να κάνουν πράγματα μαζί».
Όπως το θέτει ο Ντάνμπαρ: «Για τις γυναίκες, το ποιος είσαι μετράει πολύ περισσότερο από το τι είσαι, ενώ το αντίστροφο ισχύει για τους άνδρες».
Αξίζει να κάνουμε μια παύση εδώ για να σκεφτούμε αν αυτό έχει πραγματικά σημασία. Είναι ο ένας τρόπος κοινωνικοποίησης πραγματικά καλύτερος από τον άλλο; Ή μήπως απλώς οι άνδρες και οι γυναίκες είναι εκ φύσεως διαφορετικοί; Ο Ντάνμπαρ φαίνεται να πιστεύει ότι ισχύει το τελευταίο. «Οι διαφορές έχουν πολύ βαθιές ρίζες, βλέπουμε το ίδιο μοτίβο στους πιθήκους και στους χιμπατζήδες» λέει. «Οι άνδρες δεν φτάνουν σε συναισθηματική οικειότητα, είναι πραγματικά μια ξένη έννοια. Απλώς δεν είναι μια πτυχή της ζωής που τους ενδιαφέρει».
Η σεξιστική γλώσσα αιώνων είναι ξεπερασμένη και ανεδαφική
Αλλά άλλοι ακαδημαϊκοί θα διαφωνήσουν. Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες δεν είναι πιο συναισθηματικές από τους άνδρες, και πρότεινε ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη σεξιστική γλώσσα αιώνων που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συναισθήματα των γυναικών. Οι άνδρες μπορεί επίσης να εμφανίζονται λιγότερο συναισθηματικοί λόγω των κοινωνικών πιέσεων: καθώς εδώ και γενιές, τους λένε τόσο ρητά όσο και σιωπηρά να είναι στωικοί, ανθεκτικοί και σκληροί και να καταπιέζουν χαρακτηριστικά όπως η ευαισθησία, η υπομονή και η τρυφερότητα – γεγονός που με τη σειρά του αποκλείει κάθε πραγματική πιθανότητα οι άνδρες να καλλιεργήσουν γνήσιες, βαθιές σχέσεις μεταξύ τους.
«Σας λένε ότι πρέπει να αντιμετωπίσετε τον εκφοβισμό – ο οποίος συχνά μεταμφιέζεται σε «αστείο» – με το κεφάλι ψηλά» λέει ο Νάθαν. «Και αν μιλήσεις γι’ αυτό, τότε είσαι απλά αδύναμος. Είναι κάτι που το έχω δει συχνά τόσο στην πανεπιστημιακή όσο και στη σχολική ζωή – δεν είναι κάτι που έχει εκλείψει». Προσθέτει ότι αυτή η πανταχού παρούσα στάση έχει προκαλέσει «προβλήματα» με την ψυχική του ευεξία.
Ο Μπάρνι, επίσης, είχε μια παρόμοια εμπειρία. «Νομίζω ότι οι άντρες είναι μαθημένοι να είναι λιγότερο συναισθηματικοί μεταξύ τους. Δεν μιλάω πολύ για τα προσωπικά μου θέματα με τους άνδρες φίλους μου» λέει. «Νομίζω ότι όλα προέρχονται από μια θέση ανησυχίας, φόβου και άγχους για το αν δεν είμαι αρκετά «άντρας». Παραλύεις τόσο πολύ από αυτό που περιμένει η κοινωνία – να είσαι δυνατός και στιβαρός. Είναι δύσκολο».
Οι πιο σοβαροί κίνδυνοι αυτής της κατάστασης
Αυτή η έλλειψη πλατωνικής, ανδρικής οικειότητας δεν είναι κάτι που πρέπει να κρύβεται κάτω από το χαλί: Έρευνες δείχνουν ότι η κοινωνική απομόνωση μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ, οι καρδιακές παθήσεις και η υψηλή πίεση. Και, φυσικά, το αίσθημα αδυναμίας να εμπιστευτείς έναν φίλο μπορεί επίσης να επιβαρύνει την ψυχική υγεία ενός άνδρα. Ενώ οι γυναίκες ευκολότερα ξεδιπλώνουν την καρδιά τους η μία στην άλλη και νιώθουν καλύτερα γι’ αυτό, οι άνδρες είναι πιο πιθανό να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους μέχρι να ανοίξουν είτε μια τρύπα στον τοίχο είτε να καταρρεύσουν αφού κατεβάζουν επτά μπύρες. Προφανώς, αυτό δεν είναι βιώσιμο και είναι μέρος του λόγου για τον οποίο οι άνδρες αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα τρία τέταρτα των αυτοκτονιών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Δεν υπάρχουν μόνο ατομικές επιπτώσεις – υπάρχουν και κοινωνικές επιπτώσεις. Ο συγγραφέας και ψυχολόγος καθηγητής Νιόμπ Γουέι έχει υποστηρίξει ότι η αυξανόμενη απομόνωση των ανδρών συσχετίζεται με την αύξηση της κοινωνικής βίας, και η έρευνα που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το μήνα επιβεβαιώνει αυτό το γεγονός: οι incels*, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι ιδιαίτερα δεξιοί ή κατά κύριο λόγο λευκοί – αλλά σε σύγκριση με τους μη incels, είναι πιο μοναχικοί, χωρίς κοινωνική υποστήριξη και το πιο πιθανό να υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη. Αυτός είναι ο πραγματικός κοινός παρονομαστής – η μοναξιά.
(*Οι incels εμφανίστηκαν το 1993 ως μία ομάδα μοναχικών ανθρώπων που δεν μπορούσαν να βρουν σύντροφο. Τα τελευταία χρόνια όμως, η κοινότητα αυτή αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό και απέκτησε πολύ διαφορετικό χαρακτήρα. Ουσιαστικά έχει εξελιχθεί σε μία ομάδα μίσους, που συμπεριλαμβάνει άντρες οι οποίοι υιοθετούν εξτρεμιστικές ιδέες και συχνά οδηγούνται και σε αποτρόπαιες πράξεις).
Τελικά τι;
Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις σε ένα τόσο ακανθώδες ζήτημα και σίγουρα δεν είναι τόσο απλό όσο το να πούμε στους άνδρες να αρχίσουν να αγκαλιάζουν περισσότερο ο ένας τον άλλον. Αλλά υπάρχει ακόμα ελπίδα. «Νομίζω ότι πρόσφατα υπήρξε μια μαζική ώθηση για να κάνουν τους άνδρες να ανοιχτούν λίγο περισσότερο, ακόμη και αν πρόκειται για τον στενότερο κύκλο τους» λέει ο Μπάρνι. Και ίσως αυτό να είναι το μόνο που χρειάζονται οι άνδρες – όχι μια ομάδα θεραπείας που συναντιέται στην παμπ κάθε δεύτερη μέρα, αλλά μόνο λίγους κοντινούς ανθρώπους στους οποίους μπορούν να βασιστούν όταν οι καιροί είναι δύσκολοι.
Ο Ίγκορ Κιρίλοφ δολοφονήθηκε έξω από πολυκατοικία στη Μόσχα. Λίγες ώρες μετά η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας ανακοίνωσε πως εκείνη κρύβεται πίσω από τη δολοφονία του Ρώσου αντιστράτηγου.
Η Cat Power έρχεται στην Αθήνα στις 30 Μαΐου φέρνοντας μαζί της όλες τις επιτυχίες του Μπομπ Ντίλαν από τη θρυλική συναυλία του στο Royal Albert Hall το 1966.
