Του Γιάννη Ανδριτσόπουλου

«Δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε έναν λόγο για τον οποίον τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν θα έπρεπε να γυρίσουν στην Ελλάδα» δηλώνει στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ» ο πρώην υπουργός Πολιτισμού της Βρετανίας Μπεν Μπράντσο. Το σημαίνον στέλεχος του Εργατικού Κόμματος αποκαλύπτει ότι επί πρωθυπουργίας Μπόρις Τζόνσον «είχαμε σχεδόν καταλήξει σε μια ικανοποιητική συμφωνία» για την επιστροφή των αριστουργημάτων του Φειδία και αισιοδοξεί ότι σήμερα «βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ στη λύση». Ο Μπράντσο είναι ο πρώτος βρετανός πολιτικός που διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού (μεταξύ 2009 και 2010) ο οποίος τάσσεται δημόσια υπέρ της επανένωσης των Γλυπτών. Από την περασμένη Δευτέρα, μάλιστα, είναι ενεργό μέλος της εκστρατείας διεκδίκησης: εντάχθηκε στο Parthenon Project, τον οργανισμό που προωθεί τον επαναπατρισμό των αρχαιοελληνικών τεχνουργημάτων μέσω μιας λύσης αμοιβαίου οφέλους για την Ελλάδα και τη Βρετανία. «Ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Οσμπορν φαίνεται να έχει υιοθετήσει τη σωστή (για την Ελλάδα) θέση», σημειώνει ο 62χρονος πολιτικός, προσθέτοντας ότι «η επιστροφή των Γλυπτών είναι ιστορικά αναπόφευκτη». Ο βουλευτής της περιφέρειας του Εξετερ, ο οποίος κατείχε οκτώ υπουργικούς θώκους στις κυβερνήσεις του Τόνι Μπλερ και του Γκόρντον Μπράουν, υποστηρίζει ότι «η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών υποστηρίζει την επανένωση», εκτιμώντας ότι θα μπορούσε να συναφθεί συμφωνία «στα επόμενα ένα-δύο χρόνια».

Είναι γνωστή η διαχρονική θέση της βρετανικής κυβέρνησης, της οποίας υπήρξατε μέλος, για το θέμα των Γλυπτών. Τι σας έκανε να αλλάξετε στρατόπεδο και να ενταχθείτε στην εκστρατεία για την επιστροφή τους;

Πάντα ένιωθα άβολα για το στάτους κβο των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Δεν θυμάμαι να μου τέθηκε συγκεκριμένα το ζήτημα την περίοδο που ήμουν υπουργός Πολιτισμού. Θυμάμαι, όμως, ότι εκείνη την εποχή σκεφτόμουν ότι είναι ένα δυσάρεστο θέμα το οποίο πρέπει να επιλυθεί. Σήμερα πια, στη Βρετανία, και νομίζω σε όλο τον κόσμο, αναγνωρίζουμε όλο και περισσότερο ότι ο επαναπατρισμός εμβληματικών αντικειμένων όπως τα Γλυπτά είναι απολύτως αιτιολογημένος. Εχω την αίσθηση ότι βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ σε μία λύση. Οι στάσεις αλλάζουν, η προσέγγιση πολλών πολιτιστικών ιδρυμάτων σχετικά με τους επαναπατρισμούς αλλάζει και οι θέσεις του Βρετανικού Μουσείου φαίνεται να μετακινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Γιατί πιστεύετε ότι τα Γλυπτά πρέπει να επανενωθούν στην Αθήνα;

Είναι ήδη τεκμηριωμένο το πώς έφυγαν από την Αθήνα: η αναταραχή που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα, η οθωμανική κατοχή, ο ρόλος του λόρδου Ελγιν. Τα Γλυπτά είναι ένα μοναδικό και εμβληματικό κομμάτι της ιστορικής αυτής πρωτεύουσας και του Παρθενώνα. Τώρα που έχετε αυτό το υπέροχο μουσείο, νομίζω ότι οι λανθασμένες, κατά την άποψή μου, αμφιβολίες για την επιστροφή τους που υπήρχαν στο παρελθόν στη Βρετανία και στο Βρετανικό Μουσείο έχουν διαλυθεί. Το Βρετανικό Μουσείο και άλλα μουσεία έχουν την ευκαιρία να επωφεληθούν από ένα πρόγραμμα πολιτιστικών ανταλλαγών το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της συμφωνίας για την επιστροφή των Γλυπτών. Υπάρχουν πάρα πολλοί θησαυροί του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού. Θα ήταν υπέροχο να έρχονταν εδώ ως δάνεια. Νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε μια λύση που θα ωφελούσε όλες τις πλευρές. Δεν βλέπω κανέναν λόγο για να μην επιστραφούν τα Γλυπτά. Δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε ένα λογικό επιχείρημα με βάση το οποίο δεν θα έπρεπε να συμβεί αυτό.

Θα μπορούσε ένας εν ενεργεία υπουργός Πολιτισμού να εκφραστεί υπέρ της επανένωσης; Αποτελεί η αντίθεση στην επιστροφή των Γλυπτών προϋπόθεση για την κατοχή του θώκου;

Δεν νομίζω. Ενας εν ενεργεία υπουργός Πολιτισμού δεν μπορεί, ασφαλώς, να χαράξει πολιτική στο πόδι. Αν ήμουν ακόμη υπουργός και προσπαθούσα να πετύχω κάτι τέτοιο, θα βοηθούσα ώστε να πειστεί το Βρετανικό Μουσείο ότι είναι μια καλή ιδέα και θα διασφάλιζα ότι τόσο η ελληνική όσο και η βρετανική πλευρά θα ήταν ευχαριστημένες με τη συμφωνία. Εξ όσων αντιλαμβάνομαι, ήμασταν πολύ κοντά σε συμφωνία όταν ήταν πρωθυπουργός ο Μπόρις Τζόνσον. Συνεπώς, έχουμε ήδη έτοιμο ένα σχέδιο συμφωνίας. Υποθέτω ότι η σημερινή υπουργός Πολιτισμού δεν θα βγει να πει ότι θέλει να επιστραφούν τα Γλυπτά προτού βεβαιωθεί ότι όλοι είναι σύμφωνοι. Αλλά δεν γνωρίζω ότι είναι αντίθετη στην επανένωση των Γλυπτών. Θα με εξέπληττε πολύ αν ήταν αντίθετη, δεδομένου ότι δύο υπουργοί Πολιτισμού που υπηρέτησαν σχετικά πρόσφατα, εγώ και ο Εντ Βέιζι, είμαστε αμφότεροι αυτής της άποψης. Θα ήταν αρκετά παράξενο να έχει εκείνη διαφορετική άποψη. Ενας υπουργός Πολιτισμού ακολουθεί, ως έναν βαθμό, τη γραμμή του Βρετανικού Μουσείου. Ταυτόχρονα, όμως, δουλειά του είναι να υποδείξει μια κατεύθυνση. Εάν προέκυπτε μια ικανοποιητική συμφωνία στα πρότυπα της συμφωνίας στην οποία, όπως αντιλαμβάνομαι, είχαμε σχεδόν καταλήξει υπό τον Τζόνσον, δεν νομίζω ότι η υπουργός Πολιτισμού θα στεκόταν εμπόδιο.

Πιστεύετε ότι αν ο Τζόνσον ήταν ακόμη πρωθυπουργός θα είχε συναφθεί συμφωνία για την επιστροφή των Γλυπτών;

Νομίζω πως ναι. Φυσικά, πολλά από όσα έλεγε ο Τζόνσον δεν ήταν αλήθεια. Ωστόσο, το πιστεύω, δεδομένης της αλλαγής του κλίματος, της διακομματικής υποστήριξης που υπάρχει και της εξαιρετικής δουλειάς που κάνει το Parthenon Project για την επίτευξη λύσης που θα ικανοποιεί όλες τις πλευρές. Εχουμε κάνει πολλές συζητήσεις στη Βρετανία για την ιστορία και την ευθύνη μας ως αυτοκρατορικής και αποικιακής δύναμης και νομίζω ότι αυτό (η επιστροφή των Γλυπτών) ταιριάζει απόλυτα στην προσπάθεια να διορθώσουμε λάθη του παρελθόντος και να κάνουμε σημαντικές χειρονομίες που θα δείχνουν ότι ο κόσμος έχει προχωρήσει και ότι κάποιες από τις πολιτιστικές οικειοποιήσεις που κάναμε όταν ήμασταν μια παγκόσμια αυτοκρατορική δύναμη δεν είναι σήμερα αποδεκτές.

Η βρετανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα Γλυπτά είναι θέμα του Βρετανικού Μουσείου. Δεν είναι αλήθεια, όμως, ότι μόνο με αλλαγή του νόμου θα εξασφαλιστεί η μόνιμη επιστροφή τους;

Ναι, πιθανότατα θα πρέπει να αλλάξει ο νόμος, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι ιδιαίτερα σοβαρό εμπόδιο. Εφόσον υπάρχει διακομματική υποστήριξη, είναι κάτι που μπορεί να γίνει αρκετά γρήγορα και εύκολα. Η κυβέρνηση δεν θα υπαγορεύσει στο Βρετανικό Μουσείο ποια θα είναι η προσέγγισή του, αν και φυσικά έχει άτυπη πρόσβαση στο Μουσείο και στους επιτρόπους του. Δεδομένου ότι ο Τζορτζ Οσμπορν φαίνεται ότι έχει υιοθετήσει τη σωστή (σ.σ.: για την Ελλάδα) θέση, αυτό είναι κάτι που θα βοηθήσει.

Μία από τις πιο ακανθώδεις πτυχές της υπόθεσης είναι η ιδιοκτησία, την οποία διεκδικούν και οι δύο πλευρές. Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτό;

Νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να ξεπεραστεί με μια λεκτική αλχημεία. Να βρεθεί δηλαδή ένας τρόπος ώστε η ιδιοκτησία να μην είναι πλέον τόσο σημαντικό ζήτημα. Εάν τα Γλυπτά επιστρέψουν στην Αθήνα, εκεί όπου ανήκουν, δεν καταλαβαίνω γιατί η ιδιοκτησία θα αποτελέσει εμπόδιο. Θα μπορούσα να κάνω έναν παραλληλισμό με τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής που εδραίωσε την ειρήνη στη Βόρεια Ιρλανδία. Η κάθε κοινότητα έχει διαφορετική αντίληψη για το τι περιλαμβάνεται σε αυτή τη συμφωνία, όλοι όμως μένουν ικανοποιημένοι. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στο μάλλον τεχνικής φύσης ζήτημα της ιδιοκτησίας να εμποδίσει την επιστροφή των Γλυπτών προκειμένου να αποδοθεί δικαιοσύνη έπειτα από τόσα χρόνια.

Ενα άλλο αγκάθι είναι το δάνειο. Το Βρετανικό Μουσείο διατείνεται ότι μπορεί να εξετάσει μόνο το ενδεχόμενο προσωρινού δανεισμού. Από την άλλη, η Ελλάδα διεκδικεί τη μόνιμη επανένωση.

Το Βρετανικό Μουσείο πρέπει να αλλάξει στάση επ’ αυτού. Βέβαια, ο ορισμός του δανείου είναι αρκετά ευρύς. Εάν το Μουσείο πιστεύει ότι μπορεί να δώσει τα Γλυπτά μόνο με δάνειο, γιατί αυτό το δάνειο πρέπει να έχει χρονικό όριο; Από τη στιγμή που τα Γλυπτά επιστρέψουν στην Ελλάδα, δεν νομίζω ότι θα πιστέψει κανείς σοβαρά ότι δεν θα έχουν επιστρέψει για πάντα.

Πρακτικά μιλώντας, ποιος είναι ο δρόμος που οδηγεί στη μόνιμη επιστροφή των Γλυπτών;

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να πείσουμε το Βρετανικό Μουσείο ότι αυτό είναι το σωστό. Φαίνεται ότι το Μουσείο κινείται τώρα προς αυτή την κατεύθυνση. Πρέπει να καταλήξουμε σε μια συμφωνία την οποία θα προσυπογράψουν τόσο η ελληνική όσο και η βρετανική κυβέρνηση. Δεν πιστεύω ότι αυτό είναι ακατόρθωτο. Κατόπιν, πρέπει να ψηφιστεί ένας νέος νόμος. Προσωπικά, δεν νομίζω ότι η υπερψήφισή του θα είναι δύσκολη. Ενδεχομένως υπάρχει ένας μικρός αριθμός δεξιών Συντηρητικών βουλευτών που θα ήταν αντίθετοι, αλλά νομίζω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών θα υποστήριζε την επανένωση.

Ακόμη και σήμερα;

Ναι, δεν μπορώ να φανταστώ ότι αν το Βρετανικό Μουσείο πει «ναι» στη συμφωνία, θα την εμποδίσει το κοινοβούλιο. Δεν θα το κάνει.

Αν εκλεγούν οι Εργατικοί, θα αλλάξει η στάση της βρετανικής κυβέρνησης;

Το ελπίζω, αλλά ελπίζω εξίσου ότι η κυβέρνηση των Συντηρητικών θα το κάνει πρώτη. Θεωρώ ότι το Εργατικό Κόμμα είναι ελαφρώς πιο ανοιχτό στην ιδέα της επανένωσης, αλλά πιστεύω ότι έτσι κι αλλιώς υπάρχει διακομματική υποστήριξη. Ο Οσμπορν ήταν υπουργός των Συντηρητικών. Τώρα έχουμε κυβέρνηση των Συντηρητικών. Είναι, λοιπόν, μια καλή στιγμή για να πετύχουμε τον στόχο μας, ενδεχομένως του χρόνου ή μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, τόσο όσο δεν ήταν ποτέ. Αργά ή γρήγορα, τα Γλυπτά θα γυρίσουν. Είναι ιστορικά αναπόφευκτο.

Headlines