Πνεύμα ανήσυχο, ο πολυγραφότατος Κριτίας ανέπτυξε δραστηριότητα σε ποικίλα λογοτεχνικά είδη. Κατ’ αρχάς, υπήρξε ο τελευταίος εκπρόσωπος της πολιτικής ελεγείας που είχε ως αποδέκτες ανθρώπους με τα ίδια φρονήματα – ένα τέτοιο δείγμα αποτελούν τα λείψανα ενός ποιήματός του προς τιμήν του Αλκιβιάδη.

Το έντονο ενδιαφέρον του για τα πολιτικά πράγματα μαρτυρούν οι Πολιτείαι, άλλες έμμετρες (σε ελεγειακό μέτρο) και άλλες γραμμένες σε πεζό λόγο. Καταπιάστηκε ειδικότερα με τα πολιτεύματα της Αθήνας (Πολιτεία Αθηναίων), της Σπάρτης (Πολιτεία Λακεδαιμονίων) και της Θεσσαλίας (Πολιτεία Θετταλών), δίνοντας βαρύτητα στα κατά τόπους έθιμα.

Ξεχωριστής αναφοράς χρήζει ένα σωζόμενο απόσπασμα ποιήματος σε δακτυλικό εξάμετρο, με το οποίο ο Κριτίας εγκωμίαζε τον Ανακρέοντα και επαινούσε τον έρωτα. Ο υμνητικός αυτός λόγος ήταν προφανώς τμήμα ενός ολόκληρου έργου του αφιερωμένου στους μεγάλους της ποίησης.

Όσον αφορά τα δημιουργήματά του στο χώρο της δραματικής ποίησης, στον Κριτία αποδίδονται με κάποια επιφύλαξη τρεις τραγωδίες (Τέννης, Ραδάμανθυς και Πειρίθοος) και ένα σατυρικό δράμα (Σίσυφος), που εικάζεται μάλιστα ότι συνθέτουν μια τετραλογία.

Από τα έργα που έγραψε ο Κριτίας σε πεζό λόγο γνωρίζουμε απλώς ορισμένους τίτλους, όπως Αφορισμοί και Ομιλίαι, ενώ είναι επίσης γνωστό πως ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της σοφιστικής του τέλους του 5ου αιώνα π.Χ. έγραψε και Προοίμια για δημηγορίες, έχοντας πάντα κατά νουν, ως κατεξοχήν πολιτικό ον, την άσκηση επιρροής στο πλήθος.

Εν κατακλείδι, ο Κριτίας απέκτησε μεγάλη φήμη όχι χάρη στους πολιτικούς λόγους του, αλλά χάρη στην επεξεργασία του αττικού λόγου σε πολλά από τα συγγράμματά του.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, λείψανα της αρχαίας Σπάρτης, με το πολίτευμα της οποίας καταπιάστηκε ο Κριτίας.

Οι σοφιστές – Κριτίας, ο ριζοσπάστης ολιγαρχικός (Μέρος Α’)

Headlines