Αμηχανία και έκπληξη από την προσπάθεια της Τουρκίας να αλλάξει το διεθνές της όνομα

Κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο συζητούν για τη γαλοπούλα όταν θέλουν να περάσει η ώρα. Κι όμως, πολλοί δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε κάποιο άλλο όνομα για την Τουρκία (Turkey = γαλοπούλα).

Τον Απρίλιο, ο Ταγίπ Ερντογάν ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει τη χώρα του με το παραδοσιακό της όνομα, που γράφεται «Türkiye» και προφέρεται «τουρκίγιε». Η κυβέρνησή του προώθησε την αλλαγή ως μια προσπάθεια να ενσταλάξει την εθνική περηφάνεια -και να φιμώσει τη συσχέτιση με το πουλί της αμερικανικής Ημέρας των Ευχαριστιών και τις υποτιμητικές χρήσεις της λέξης «γαλοπούλα».

Διαβάστε επίσης: Ισχυρό χαστούκι στον Ερντογάν από το Κάιρο – «Η Αίγυπτος απορρίπτει τουρκικές έρευνες για αέριο σε ελλήνικα νησιά

Άρθρο που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του κρατικού τηλεοπτικού καναλιού παρέθεσε «μη κολακευτικές» συγκρίσεις με το πουλί και πρόσθεσε: «Ξεφυλλίστε το λεξικό Cambridge Dictionary και η λέξη »γαλοπούλα» ορίζεται ως »κάτι που αποτυγχάνει παταγωδώς» ή ως »ηλίθιο ή ανόητο άτομο»».

Το «Made in Türkiye» φιγουράρει πλέον στις εξαγωγές της χώρας. Η Turkish Airlines χαιρετά τους επιβάτες της λέγοντας «Hello, Türkiye» σ’ ένα χαρωπό βίντεο. Οι παρουσιαστές στο αγγλόφωνο τηλεοπτικό κανάλι της χώρας, το TRT World, άρχισαν αμέσως να χρησιμοποιούν το όνομα, αν και περιστασιακά τους ξεφεύγει και το προφέρουν όπως να ΄ναι.

Αντιθέτως δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτο σε think tanks, πρεσβείες, στα media ή στο μεγαθήριο της γραφειοκρατίας, την αμερικανική κυβέρνηση. Εξέχοντα πρόσωπα κάποιες φορές κατακρεουργούν το όνομα και υψηλότερα ιστάμενοι δεν ακολουθούν.

Στην Ουάσιγκτον, για παράδειγμα, ο Λευκός Οίκος, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και τα υπουργεία Άμυνας και Οικονομικών χρησιμοποιούν πια το Türkiye σε όλες τις επίσημες δηλώσεις. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ από την άλλη, το οποίο συνήθως δίνει το «πράσινο φως» για τέτοιου είδους αλλαγές σε ονομασίες, παραμένει αναποφάσιστο, σύμφωνα με τα όσα είπαν αξιωματούχοι στη Wall Street Joural .

Τα πράγματα μπορεί να γίνουν παράξενα, σχολιάζει η αμερικανική εφημερίδα. Μόνο μία δήλωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ φαίνεται να έχει χρησιμοποιήσει τον όρο, όταν αναφέρθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου, σε μια επίσκεψη του Ρασάντ Χουσεΐν, Αμερικανού πρεσβευτή για τη διεθνή θρησκευτική ελευθερία, στην Τουρκία. Στις δηλώσεις που ακολούθησαν άλλαξε πάλι το όνομα στην αγγλοποιημένη εκδοχή «Turkey».

Στις 2 Νοεμβρίου, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Άγκυρα, ο πρώην γερουσιαστής της Αριζόνα Τζεφ Φλέικ, έγραψε στο Twitter: «Μπράβο στην Türkiye» για τη βοήθεια που προσέφερε στη διαμεσολάβηση για τη συμφωνία για τα σιτηρά ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Την ίδια μέρα, το Στέιτ Ντιπάρμεντ απέφυγε να αναφέρει το όνομα της χώρας στην ανάγνωση του περιεχομένου ενός τηλεφωνήματος που είχαν ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν με τον «Τούρκο υπουργό Εξωτερικών».

Όταν στις 9 Νοεμβρίου οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν κυρώσεις κατά εταίρων ενός χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή της Αλ Κάιντα, πήραν θέση τόσο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ όσο και το υπουργείο Οικονομικών. Στην ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών ένας από τους στόχους βρισκόταν στην Türkiye, στην ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε έδρα την Turkey.

Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε: «Είναι λιγότερο σημαντικό το πώς αποκαλούμε τους Τούρκους συμμάχους μας και περισσότερο το πώς μιλάμε γι’ αυτούς και για τη σημαντική δουλειά που κάνουμε μαζί».

Οι εξηγήσεις που δίνει ο καθένας γι’ αυτό τον δισταγμό ποικίλλουν. Πολλοί αξιωματούχοι δήλωσαν πως η υπηρεσία πιθανότατα θα ακολουθήσει τελικά το παράδειγμα των υπολοίπων. Κάποιοι στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας είπαν ότι ούτε καν γνώριζαν ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν είχε κάνει την αλλαγή. «Το ούμλαουτ είναι μπελάς στην πληκτρολόγηση» είπε άλλος αξιωματούχος που εξέφρασε το παράπονο πολλών ακόμα σχετικά με τη δυσκολία αυτή σε αγγλόφωνο πληκτρολόγιο.

Και αρκετοί σημείωσαν πως υπάρχει η αίσθηση ότι η αλλαγή του ονόματος συνιστά εθνικιστική κίνηση για να εκτρέψουν την προσοχή μακρά από τα οικονομικά προβλήματα της χώρας, ενόψει των εκλογών της επόμενης χρονιάς.

Σε κάθε περίπτωση, ο Σόνερ Καγκάπταϊ, ένας Τουρκοαμερικανός πολιτικός επιστήμονας στο think tank Washington Institute, επισήμανε: «Αυτές τις μέρες, αν θέλεις να επικαλεστείς την καλή πλευρά του Ερντογάν, πρέπει να αποκαλέσεις την Τουρκία Türkiye».

Έτσι συνέβη και με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, οι οποίες υιοθέτησαν γρήγορα την αλλαγή, ελπίζοντας να επηρεάσουν τον Ερντογάν να υποστηρίξει τις αιτήσεις τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε κατά την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές Νοεμβρίου: «Η Türkiye είναι ένας ιδιαίτερα πολύτιμος σύμμαχος του ΝΑΤΟ».

Διαβάστε επίσης: Ερντογάν: Ανορθόδοξα οικονομικά μέτρα με το βλέμμα στις εκλογές

Η Γαλλία, από την άλλη, που έχει μια τεταμένη σχέση με το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν, συνεχίζει να αναφέρεται στην Τουρκία στα αγγλικά και να χρησιμοποιεί το γαλλικό «Turquie» στις επίσημες ανακοινώσεις.

Ακόμα και η ίδια η κυβέρνηση της χώρας είναι ασυνεπής, με τις τουρκικές πρεσβείες στη Λατινική Αμερική να εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το ισπανικό «Turquía».

Η πολιτική αναταραχή στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν προμηνύει τίποτα καλό για τη σαφήνεια του συγκεκριμένου θέματος. Ο Μπόρις Τζόνσον σε tweet του για τη Σουηδία και τη Φινλανδία χρησιμοποίησε τον Ιούνιο τον όρο Türkiye, ενώ λίγες μέρες νωρίτερα, η Λιζ Τρας, τότε υπουργός Εξωτερικών, απηύθυνε ομιλία στην τουρκική πρωτεύουσα και αποκάλεσε τη χώρα Turkey.

Ιστορικά, υπάρχουν χώρες που έχουν κατά καιρούς μετονομαστεί. Βλέπε Βόρεια Μακεδονία και Μιανμάρ. Η κίνηση όμως της κυβέρνησης Ερντογάν είναι ασυνήθιστη. Αφορά τη διαφορά μεταξύ αυτού που οι γλωσσολόγοι αποκαλούν «εξώνυμο» -το όνομα με το οποίο σε αποκαλούν στις άλλες χώρες- και «ενδώνυμο» -το όνομα με το οποίο αποκαλείς εσύ τον εαυτό σου.

Η κυβέρνησή του δεν αλλάζει το όνομα της Τουρκίας, αλλά απαιτεί από τις χώρες να χρησιμοποιούν την τουρκική ορθογραφία και προφορά αντί να αποδίδουν το όνομα στη δική τους γλώσσα. Οι Γάλλοι δεν θα πρέπει πλέον να λένε «La Turquie» λένε οι Τούρκοι αξιωματούχοι. Οι Ισπανοί θα πρέπει να εγκαταλείψουν το «Turquía». Και οι αγγλόφωνοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν το «Turkey».

Όταν ένας δημοσιογράφος σε συνέντευξη Τύπου προσπάθησε να ρωτήσει τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αν η Τουρκία (Turkey) θα άρει το βέτο της στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, ο Τσαβούσογλου απάντησε με χαμόγελο: «Εννοείτε την Τουρκία (Türkiye), σωστά;» «Ναι, φυσικά» απάντησε ο αγγλόφωνος δημοσιογράφος. «Να επαναλάβω την ερώτηση;»

Τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης, περιλαμβανομένης και της Wall Street Journal, έχουν επιμείνει στην ορθογραφία του ονόματος με τον αγγλικό τρόπο. Ακόμη και πολλοί Τούρκοι πολίτες, όταν μιλούν αγγλικά, εξακολουθούν να λένε «Turkey».

«Τι νόημα έχει για εμάς;» αναρωτήθηκε ο Μουράτ Ντεμίρ, ένας 49χρονος γραφίστας στην Κωνσταντινούπολη. «Εμείς λέμε »ABD», οι Αμερικανοί λένε »ΗΠΑ». Οι Γερμανοί λένε »Bundesrepublik Deutschland», εμείς λέμε »Almanya». Γιατί να προσπαθούμε να επιβάλουμε το τουρκικό όνομα της χώρας μας σε άλλες χώρες;»

Σύμφωνα με ιστορικούς, το πουλί της Ημέρας των Ευχαριστιών πήρε το όνομά του κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1500, όταν έφτασε στη Μεγάλη Βρετανία από την Αμερική μέσω εμπόρων οι περισσότεροι των οποίων ήταν από την Κωνσταντινούπολη. Δεδομένης της υποτιθέμενης προέλευσής του, οι Βρετανοί αναφέρονταν στο πτηνό ως «Turkey coq».

Ο Ερντογάν νιώθει βαθιά ριζωμένη δυσαρέσκεια με τη Δύση και με άλλους που χρησιμοποιούν για την Τουρκία ένα όνομα συνώνυμο μ’ ένα πουλί» εξηγεί ο Καγκάπταϊ.

«Το ειρωνικό είναι ότι το πουλί πήρε το όνομά του από τη χώρα και όχι η χώρα από το πουλί».