Πολωνία: Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τη χώρα – Οδοιπορικό του in στο «στρατηγείο» της Δύσης

Ο «στρατηγός χειμώνας» έκανε, νωρίτερα του προβλεπόμενου, την εμφάνισή του στη Βαρσοβία. Μόλις την περασμένη Τετάρτη, το πρώτο χιόνι σκέπασε την πολωνική πρωτεύουσα, η οποία απέχει περίπου 300 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Ουκρανία, όπου το προηγούμενο διάστημα η πτώση πυραύλου από την Ουκρανία παρ’ ολίγο να πυροδοτήσει σοβαρές εξελίξεις στο μέτωπο του πολέμου.

Από τις 24 του περασμένου Φλεβάρη, στην πόλη όπου το μπαρόκ συνυπάρχει με την αισθητική του κομμουνιστικού καθεστώτος αλλά και τους ουρανοξύστες -και η οποία διατηρεί ακόμα έντονη την ατμόσφαιρα του ανατολικού μπλοκ, αλλά από τα ’90s και μετά ζει μια ιλιγγιώδη ανάπτυξη που φαίνεται σε κάθε γωνιά της- έχουν αλλάξει αρκετά.

Διαβάστε επίσης: Πώς θα εξελιχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία 

Από τη στιγμή που τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία, η Πολωνία όχι απλώς είναι αντικειμενικά κράτος «πρώτης γραμμής», αλλά έχει μετατραπεί και στην αιχμή του δόρατος του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η μεγαλύτερη από τις χώρες του πάλαι ποτέ «ανατολικού μπλοκ» έχει εξελιχθεί σε κόμβο μεταφοράς του δυτικού στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Ουκρανία, ενώ σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος του προσφυγικού κύματος λόγω του πολέμου.

Αν σε αυτά συνυπολογίσει κανείς τον απρόβλεπτο ρώσο πρόεδρο, αντιλαμβάνεται εύκολα γιατί η Πολωνία θέλει επιτακτικά μια «στρατηγική ήττα της Ρωσίας» στην Ουκρανία.

«Αν η Ουκρανία πέσει, θα υπάρξουν επόμενοι»

Εννέα μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, ένας από τους λόγους για την αμέριστη βοήθεια των Πολωνών προς την Ουκρανία είναι ο φόβος που εκπορεύεται από ενδεχόμενη νίκη του Βλαντίμιρ Πούτιν. «Αν η Ουκρανία πέσει, θα υπάρξουν επόμενοι» λέει ο Γιάκουμπ Κούμοχ, επικεφαλής του γραφείου Εξωτερικής Πολιτικής του προέδρου Αντρζέι Ντούντα.

Το in τον συνάντησε στο Προεδρικό Μέγαρο, όπου κυματίζει η σημαία της Πολωνίας μαζί με αυτές του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σε άλλα δημόσια κτίρια δε, όπως του Κοινοβουλίου, κυματίζει και η ουκρανική.

Αφού σπεύδει να επισημάνει πως δεν θα υπήρχαν όπλα προς την Ουκρανία, αν δεν υπήρχε η επικράτεια της Πολωνίας, αφήνει αιχμές για τη στάση του Βερολίνου, και συγκεκριμένα της Ανγκελα Μέρκελ. «Η γερμανική πολιτική για το φυσικό αέριο και τους αγωγούς Nord Stream δημιούργησε την ευκαιρία για να ξεκινήσει ο πόλεμος».

Η αλήθεια είναι πως, επί πολλά χρόνια προτού η Ρωσία κινηθεί κατά της Ουκρανίας, η Βαρσοβία προειδοποιούσε έντονα τη Δύση για τους κινδύνους που εγκυμονούσαν από τη Ρωσία.

Μόλις μπήκε στο ΝΑΤΟ (1999) και την Ευρωπαϊκή Ενωση, εξελίχθηκε στην πιο δυνατή φωνή που υποστήριζε ότι η μετακομμουνιστική Ρωσία εξακολουθούσε να αποτελεί απειλή για τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, ιδίως για την Ουκρανία, της οποίας τις φιλοδοξίες για ένταξη στο ΝΑΤΟ υποστήριζε η Πολωνία.

Κατά τη διάρκεια της εισβολής της Ρωσίας στη Γεωργία το 2008, ο πρόεδρος της Πολωνίας ταξίδεψε με τους ηγέτες της Ουκρανίας, της Λιθουανίας και της Λετονίας στην πρωτεύουσα της χώρας, όπου προειδοποίησε τους δυτικούς συμμάχους για τη ρωσική επιθετικότητα, χωρίς ωστόσο να λόγια του να βρίσκουν αντίκρισμα.

Αν και η στάση του ΝΑΤΟ άρχισε να αλλάζει μετά τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014, πολωνοί αξιωματούχοι συνέχισαν να εκφράζουν δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι δεν υπήρχαν επαρκή στρατεύματα της Συμμαχίας στη χώρα.

«Ξέρουμε τη Ρωσία πολύ καλά. Προειδοποιούμε εδώ και χρόνια»επισημαίνει η πρόεδρος του Κοινοβουλίου, Ελζμπιέτα Βίτεκ, στην ομάδα ελλήνων δημοσιογράφων που την επισκέφτηκε, με γνωρίζοντες της εξωτερικής πολιτικής της Πολωνίας να χαρακτηρίζουν πολύ λυπηρό που ο πόλεμος και η ρωσική επιθετικότητα ήταν αναγκαίες για να παραδεχτεί η Ευρώπη και ο κόσμος ότι η Πολωνία είχε δίκιο. «Είναι κρίμα που κανείς δεν μας άκουσε τότε» λένε χαρακτηριστικά.

Οι ίδιοι, πάντως, ζητούν μετ’ επιτάσεως τη συνεχόμενη και συστηματική στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας ενόψει και του δύσκολου χειμώνα. Η Πολωνία «θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία μέχρι να εξασφαλίσει τη νίκη» εναντίον της Ρωσίας, τονίζει ο Γιάκουμπ Κούμοχ.

H αλλαγή στάσης στο προσφυγικό

Καθώς η χώρα σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος του προσφυγικού κύματος από την Ουκρανία (εκτιμάται ότι φιλοξενεί σε πολωνικό έδαφος περισσότερα από δύο εκατομμύρια ανθρώπους), θα προσπαθήσει να αποτινάξει από πάνω της τη «ρετσινιά» της ξενοφοβίας και του ρατσισμού που της είχε κολλήσει με τη στάση που τήρησε μετά την προσφυγική κρίση του 2015-16, όταν και είχε αρνηθεί να δεχτεί πρόσφυγες από τη Συρία.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται να πάμε τόσο πίσω χρονικά. Με την κυβέρνηση της χώρας να είναι από τις πιο σκληρές στην Ευρωπαϊκή Ενωση όσον αφορά στο προσφυγικό, μια έρευνα τον Αύγουστο του 2021 -μόλις έξι μήνες δηλαδή πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία- έδειξε ότι η πλειοψηφία των Πολωνών ήταν αντίθετη στην υποδοχή κάθε είδους μεταναστών και προσφύγων, και σχεδόν οι μισοί συμφωνούσαν στη δημιουργία τείχους κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία, όπου είχαν εγκλωβιστεί χιλιάδες Ιρακινοί, Σύριοι και άλλοι μετανάστες.

Τα δεδομένα, ωστόσο, άλλαξαν άρδην όταν ξεκίνησαν να καταφθάνουν στη χώρα Ουκρανοί, τον περασμένο Φεβρουάριο. Με βάση τα επίσημα διαθέσιμα στοιχεία, υπολογίζεται πως πέρασαν από την Πολωνία σχεδόν 7 εκατ. πρόσφυγες. Κάποιοι παρέμειναν (με το κράτος να τους παρέχει σχετική άδεια, δικαίωμα στην εργασία και την περίθαλψη), κάποιοι συνέχισαν προς τρίτες χώρες, ενώ άλλοι επέστρεψαν στην Ουκρανία.

Παραμερίζοντας, λοιπόν, μια σχετική εχθρότητα που είχαν για τους Ουκρανούς λόγω γεγονότων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και κόντρα σε όσα είχαν πράξει το 2015-16, οι Πολωνοί έσπευσαν να καλωσορίσουν τους πρόσφυγες. «Δεν έβρισκες νερά κι άλλα είδη πρώτης ανάγκης στα σούπερ μάρκετ. Ο κόσμος ψώνιζε για τους πρόσφυγες και τούς άνοιγε τα σπίτια του» λέει στο in η κ. Μαρία, η οποία είναι δασκάλα στο ελληνικό σχολείο της Βαρσοβίας.

Ορισμένοι αποδίδουν την αλλαγή στάσης των Πολωνών σε κοινά πολιτιστικά στοιχεία με τους Ουκρανούς, καθώς και στους μακροχρόνιους δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά όταν ερωτώνται γιατί έκαναν ό,τι έκαναν, πολλοί μιλούν για μια αίσθηση αλληλεγγύης απέναντι στον κοινό εχθρό, τη Ρωσία. «Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» λέει ο Στεφάν. «Η Ουκρανία πολεμά τόσο για την Πολωνία όσο και για την Ουκρανία, αποκρούοντας τον διαχρονικό εχθρό και των δύο χωρών μας, τη Ρωσία».

Ενας από τους δρόμους της χιονισμένης Βαρσοβίας οδηγεί στο Ινστιτούτο PCPM, μια ΜΚΟ που λειτουργεί ουκρανικό σχολείο για όσα παιδιά που θέλουν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους. Εκεί συναντήσαμε την Κάτια και τη Λέσια. Πρόκειται για δύο μόνο από τις εκατοντάδες εργαζόμενους που στηρίζουν παιδιά της Ουκρανίας.

«Έχουμε συνεχώς νέα παιδιά που φτάνουν από την Ουκρανία. Νιώθουν αποπροσανατολισμένα και χρειάζονται βοήθεια. Πρέπει να ξέρουν ότι είμαι εδώ και ξέρω τι περνούν» λέει η Λέσια, επισημαίνοντας πως οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να μιλάνε στα παιδιά για θετικά πράγματα.

Η Κάτια, από την πλευρά της, που δουλεύει εκεί ως φωτογράφος, μέσα σε 3 μόλις μήνες έμαθε να μιλά πολωνικά και να επικοινωνεί με άνεση χάρη στα μαθήματα που έκανε. «Για μένα, το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι έχω μια δουλειά. Δεν μπορώ καν να φανταστώ πώς θα ήταν χωρίς αυτή. Το σημαντικό για μένα είναι ότι μπορώ να παίρνω την κόρη μου εδώ μαζί μου και δεν χρειάζεται να την αφήνω κάπου αλλού» τονίζει η ίδια.

Η ρωσική προπαγάνδα

Λίγο πιο πέρα, στο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών, εργάζεται πυρετωδώς για να αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση, η οποία προέρχεται κυρίως από τη Ρωσία, μια ομάδα Πολωνών. «Η προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση από ρωσικά τρολ στοχεύουν στην επιδείνωση των πολωνο-ουκρανικών σχέσεων, καθώς και στην αποθάρρυνση των Πολωνών από το να υποστηρίξουν την Ουκρανία» μάς λένε κάποια από τα μέλη της.

Η αντιπολωνική προπαγάνδα συγκαταλέγεται στις εν συνόλω ενέργειες της Ρωσίας που στοχεύουν στη «διάσπαση» της Δύσης. Ωστόσο, η σημαντική προσέγγιση μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας τους τελευταίους μήνες, καθώς και το γεγονός ότι η πρώτη έχει γίνει κόμβος μεταφοράς όπλων προς την Ουκρανία, έχουν ωθήσει τη Ρωσία να εντείνει τις επιθέσεις της.

Τα μέλη της ειδικής ομάδας διαπιστώνουν πως τους ισχυρισμούς των ρωσικών τρολ αναπαράγουν πολλές ιστοσελίδες και λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καταγράφοντας ραγδαία αύξηση από την ημέρα που ξέσπασε ο πόλεμος. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς προέρχονται από το… αντιεμβολιαστικό κίνημα, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι οι Ουκρανοί που εισέρχονται στη χώρα είναι ανεμβολίαστοι και άρα «οι Πολωνοί κινδυνεύουν».