Η Κίνα αντιμέτωπη με τα όρια της πολιτικής zero-covid

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας πιστεύει πραγματικά στην κοινωνική μηχανική, το social engineering, δηλαδή τις μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις για την τροποποίηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Πιστεύει, επίσης, στα μεγάλα σχέδια γενικά.

Την ίδια στιγμή έχει επίγνωση των ορίων που μπορεί να έχει, της κατάστασης των υποδομών και των αντιθέσεων που διαπερνούν την κινεζική κοινωνία.

Αυτές οι δύο παράμετροι όρισαν και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε την πανδημία. Ειδικότερα, η κινεζική κυβέρνηση όταν διαπίστωσε σχετικά νωρίς ήταν αντιμέτωπη με μια επιδημία ενός κορωναϊού και είχε τα πρώτα δεδομένα για τη μεταδοτικότητα και την θνησιμότητα, αποφάσισε να ενεργοποιήσει πρωτόκολλα που είχε ούτως ή άλλως σχεδιάσει από την εποχή του SARS και τα οποία κατά βάση ήταν αυστηρά πρωτόκολλα καραντίνας και lockdown.

Αυτό στηριζόταν και στην επίγνωση ότι το κινεζικό σύστημα υγείας, με τις μεγάλες ανισότητες και τον αρκετά μεγάλο βαθμό ιδιωτικοποίησης δεν θα μπορούσε να αντέξει έναν μεγάλο αριθμό κρουσμάτων.

Σε αυτό το φόντο η λογική των αυστηρών λοκντάουν, όπως αυτό αρχικά της Γουχάν, η χρήση εφαρμογών που ούτως ή άλλως χρησιμοποιούνταν για την καταγραφή δεδομένων, η σχετικά μεγαλύτερη από ό,τι στην Ευρώπη να κλείσουν σύνορα, εξωτερικά και εσωτερικά και μια ικανότητα να ξεδιπλώνεται ένας υποστηρικτικός μηχανισμός, θεωρήθηκε ότι ήταν μονόδρομος.

Και όντως το 2020 φάνηκε ότι μπορούσε αυτή η στρατηγική να είναι αποτελεσματική, να περιορίσει την πανδημία στη Γουχάν και να κρατήσει πολύ χαμηλά τα ποσοστά σε άλλες περιοχές.

Τα προβλήματα μετά την πρώτη φάση 

Την ίδια στιγμή υπήρξαν άλλα προβλήματα: τα κινεζικά εμβόλια δεν αποδείχτηκαν το ίδιο αποτελεσματικά, ενώ τα ποσοστά κάλυψης δεν έφτασαν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η Κίνα απέφυγε να προχωρήσει σε δεύτερο μεγάλο οριζόντιο λοκντάουν τον χειμώνα 2020-2021, αλλά σε μεγάλο βαθμό αυτό ήταν αποτέλεσμα της μικρής διασποράς και των κλειστών συνόρων, σε συνδυασμό με την ευκολία να μπουν σε καραντίνα ολόκληρες συνοικίες, πόλεις ή περιοχές.

Όμως, υπήρχε ένας προβληματικός ορίζοντας. Αργά ή γρήγορα οι περισσότερες χώρες αντιλήφθηκαν ότι δεν μπορούσε να υπάρξει μια πολιτική που στόχο θα είχε πολύ μεγάλα τμήματα των πληθυσμών να μην συναντήσουν ποτέ τον ιό. Άλλωστε, ακόμη και τα εμβόλια MRNA αποδείχτηκαν πιο αποτελεσματικά στο να περιορίζουν τη σοβαρή νόσηση, όχι όμως και τη μετάδοση, ιδίως από όταν άρχισαν να εμφανίζονται νέες παραλλαγές του ιού. Ως αποτέλεσμα και ύστερα από τη διαπίστωση ότι ακόμη και εντός αυστηρών περιορισμών η διασπορά συνεχίζεται (με την εξαίρεση φυσικά απομονωμένων νησιωτικών χωρών), σταδιακά άρχισε να υιοθετείται μια πολιτική που στόχο έβαζε απλώς να γίνει ενδημικός ο ιός, συναντώντας ένα βαθμό ανοσίας στον πληθυσμό που στηριζόταν τόσο στα εμβόλια όσο και στη φυσική νόσηση.

Η Κίνα, όμως, ακριβώς γιατί είχε υψηλότερο βαθμό απομόνωσης και περισσότερα μέτρα απέφυγε αυτού του είδους τη διασπορά που σε άλλες χώρες οδηγεί σε μια περισσότερο ενδημική κατάσταση. Αυτό σήμαινε ότι είχε και έχει μπροστά της έναν ορίζοντα, όπου χωρίς λήψη μέτρων, ακόμη και με αυξημένο εμβολιασμό, θα είχε αρκετά υψηλά ποσοστά νόσησης και θνησιμότητας. Ουσιαστικά, είχε κερδίσει χρόνο, όμως είχε μπροστά της έναν ορίζοντα που θα είχε και επιβάρυνση του συστήματος υγείας και θανάτους.

Αυτό, όπως, ήδη αναφέραμε είχε να κάνει και με τα πραγματικά όρια του κινεζικού συστήματος υγείας, που σε κρίσιμες στατιστικές ακόμη υπολείπεται των αναπτυγμένων χωρών.

Όμως, μια συνθήκη που θα παρέπεμπε περισσότερο στο πώς βίωσαν την πανδημία άλλες χώρες, δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή από το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας. Ας μην ξεχνάμε ότι μπορεί η Κίνα να μην έχει μια  «κοινοβουλευτική δημοκρατία», όμως το ΚΚΚ πάντα ενδιαφέρεται να έχει κάποιου είδος ουσιαστική νομιμοποίηση. Και ως ένα βαθμό αυτό στηρίζεται στην προβολή της εικόνας ότι μπορεί να τα καταφέρει εκεί που άλλοι αποτυγχάνουν. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, στο «κοινωνικό συμβόλαιο» που προσφέρει στην κινεζική κοινωνία μια «ανεξέλεγκτη» πανδημία δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό και για τον ίδιο τον Σι Τζινπίνγκ που κλήθηκε να αντιμετωπίσει την πανδημία στην πορεία για να εξασφαλίσει την τρίτη θητεία στην ηγεσία.

Η προσπάθεια για zero–covid στρατηγική

Αυτό εξηγεί γιατί η κινεζική κυβέρνηση επέμεινε τελικά σε μια στρατηγική zero-covid. Βεβαίως, προσπάθησε να την κάνει πιο ευέλικτη, κυρίως με το να προσπαθεί να την περιορίζει μόνο στις περιοχές ή ακόμη και στις συνοικίες όπου υπήρχαν κρούσματα. Όμως, δεν έπαυε να είναι ιδιαίτερα αυταρχική στην εφαρμογή της και να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα σε όσους έπρεπε να υποστούν τους περιορισμούς, σε μια χώρα που δεν έχει στην πραγματικότητα ένα επαρκές δίκτυ κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, φάνηκε ότι δεν μπορούσε να υπάρχει το είδος της καλά οργανωμένης αλληλεγγύης που καταγράφηκε π.χ. στην περίπτωση της Γουχάν.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και τις αντιδράσεις που υπάρχουν αυτή τη στιγμή που αποτυπώνουν μια πραγματική δυσαρέσκεια και κούραση για τα περιοριστικά μέτρα. Βεβαίως, για τα δεδομένα μιας τόσο μεγάλης χώρας οι κινητοποιήσεις παραμένουν μικρές, όμως αποτελούν ένα πραγματικό σύμπτωμα.

Προφανώς και δεν απειλούν την κυρίαρχη πολιτική θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας και του ίδιου του Σι Τζινπίνγκ, όμως δείχνουν ότι μια ορισμένη αντίληψη διαχείρισης δεν είναι δεδομένο ότι μπορεί να περάσει. Ιδίως όταν σε αντίθεση με την πρώτη φάση της πανδημίας έχουμε σε μικρότερο βαθμό με μια προσπάθεια κινητοποίησης και συμμετοχής και περισσότερο με μια αυταρχική εφαρμογή.

Στην πραγματικότητα η Κίνα έρχεται αντιμέτωπη με την οδυνηρή πολιτικά διαπίστωση ότι δεν είναι εφικτή μια zero-covid πολιτική σε μια χώρα τόσο μεγάλη και ότι αντίθετα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις μια τέτοια πολιτική μπορεί και να δημιουργήσει και προβλήματα, π.χ. με το παρατείνει το χρονικό διάστημα στο οποίο μια χώρα μπορεί να διατηρήσει τους περιορισμούς και να αυξήσει το συνολικό υγειονομικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος που θα κληθεί να πληρώσει.

Η προσπάθεια πιο ευέλικτης διαχείρισης

Έχει ενδιαφέρον ότι η επίσημη στρατηγική «Δυναμική zero-covid στρατηγική» που σημαίνει την προσπάθεια να περιοριστεί ο οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος.

Αυτό κυρίως περιγράφεται ως μια προσπάθεια για πιο «στοχευμένα» μέτρα, έτσι να περιορίζεται ο αριθμός αυτών που επηρεάζονται και να μπορούν πιο εύκολα να αρθούν.

Όμως, στην πράξη φαίνεται ότι αυτή η ευελιξία μάλλον δεν εφαρμόζεται, εάν κρίνουμε από τις αναφορές στην ανάγκη να αποφεύγεται μια μονοδιάστατη προσέγγιση που θεωρεί ότι τα ίδια μέτρα είναι κατάλληλα σε κάθε περίπτωση.  Αυτό περιλαμβάνει πλέον και οδηγίες για το τι δεν πρέπει να κάνουν οι αρχές, όπως π.χ. να μην σφραγίζουν και καρφώνουν τις πόρτες των κτιρίων όπου εφαρμόζεται καραντίνα ή να μην επεκτείνουν αυθαίρετα την έκταση των περιοριστικών μέτρων. Περιλαμβάνει επίσης στοχευμένες άρσεις των περιοριστικών μέτρων, για να αποφεύγονται διαμαρτυρίες.

Όλα αυτά γίνονται πιο πιεστικά από το γεγονός ότι πλέον οι εστίες διασποράς αφορούν και την πρωτεύουσα αλλά και κρίσιμες βιομηχανικές περιοχές, κάτι που σημαίνει ότι τα περιοριστικά μέτρα έχουν και μια συνολικότερη οικονομική επίπτωση.

Το εύρος των διαμαρτυριών

Είναι γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες μέχρι τώρα έχουν διαμορφώσει έναν αρκετά αντιφατικό συνασπισμό, που περιλαμβάνει από τους εργάτες της εσωτερικής μετανάστευσης στο μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής iPhones που διαμαρτύρονται για αμοιβές που δεν τους καταβλήθηκαν και κακές συνθήκες εργασίας, στους κατοίκους της Ουρούμκι, πρωτεύουσας της επαρχίας Σιντζιάνγκ, με τη μεγάλη συγκέντρωση Ουιγούρων, που διαμαρτύρονται επειδή θεωρούν τα μέτρα ευθύνονται για τη δυσκολία κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς σε κτίριο κατοικιών με δέκα θύματα, στις ελίτ των οικονομικά αναπτυγμένων πόλεων όπως η Σαγκάη που δεν αντέχουν άλλο τους περιορισμούς.

Βεβαίως, δεν είναι οι μόνες κινητοποιήσεις και στην πραγματικότητα στην Κίνα υπάρχουν συνεχώς διάφορες διαμαρτυρίες, απλώς συνήθως παραμένουν τοπικές και γύρω από συγκεκριμένα ζητήματα. Αυτή τη φορά η αντίθεση στα μέτρα φαίνεται να αποτελεί κοινό στοιχείο, όμως θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι από μόνη της παραπέμπει σε κάποιου είδους κρίση του καθεστώτος. Αντιθέτως, είναι πιθανό οι «διορθωτικές» παρεμβάσεις να αξιοποιηθούν επίσης ως «νομιμοποιητικός» μηχανισμός, όπως έχει γίνει και στο παρελθόν.