«Η εξαθλίωση είναι σχεδόν αναπόφευκτη»: Πώς το σύστημα στην Ελλάδα κατάφερε να αφήσει άστεγους τους πρόσφυγες

Γιατί οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα αδυνατούν να βρουν στέγη στην Ελλάδα ενώ άλλοι βρίσκονται μια ανάσα από το να βρεθούν στον δρόμο;

Ο Guardian μίλησε με πρόσφυγες που ζουν το συγκεκριμένο δράμα στην Ελλάδα και έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα που εντοπίζονται στο σύστημα στέγασης των αιτούντων άσυλο.

• Διαβάστε επίσης: FAZ: «Το νεκρό κορίτσι μπορεί να μην υπήρχε»

«Δεν ξέρουμε τι μας περιμένει»

Ο 70χρονος Mohammad Ashraf Rasooli κοιτάζει την πεντάχρονη εγγονή του, που κάθεται στο πάτωμα δίπλα του και παρακολουθεί κινούμενα σχέδια σε ένα κινητό τηλέφωνο. Ζουν σε ένα διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων σε ένα προάστιο της Αθήνας. «Ακόμη και αύριο, δεν ξέρουμε τι θα μας συμβεί», εκμυστηρεύεται στον βρετανικό Guardian.

Ο πρώην δικαστής και νομικός σύμβουλος του υπουργείου Δικαιοσύνης του Αφγανιστάν, ο οποίος είχε ρόλο στη σύνταξη του αφγανικού συντάγματος του 2004, κινδυνεύει με έξωση μαζί με την οικογένειά του, συμπεριλαμβανομένων των τριών εγγονών του. Και αυτό σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ελλάδας, οι οποίοι αναφέρουν ότι μόλις κάποιος αποκτήσει το καθεστώς του πρόσφυγα, πρέπει να εγκαταλείψει το κατάλυμα που του έχει παρασχεθεί εντός 30 ημερών.

Ο εφιάλτης των Ταλιμπάν επέστρεψε

Από τον περασμένο Οκτώβριο που έφτασε στην Ελλάδα, η οικογένεια βρίσκεται στον «αέρα», ελπίζοντας να συναντήσει συγγενείς στο Ηνωμένο Βασίλειο και θρηνώντας για τις ζωές που άφησε πίσω της στην Καμπούλ. Λόγω του υψηλού προφίλ έργου του Rasooli, καθώς και της κόρης του, πρώην δημοσιογράφου, και του γαμπρού του Fazel Sultani, εισαγγελέα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, η οικογένεια είχε κρυφτεί μετά την έφοδο των Ταλιμπάν στην Καμπούλ.

«Είχαμε πολλά προβλήματα, επειδή οι Ταλιμπάν έλεγαν ότι αν κάποιος είχε συνεργαστεί με ΜΚΟ ή διεθνείς οργανισμούς θα μας σκότωναν. Ήταν πολύ δύσκολο για μένα να βρίσκομαι εκεί- πήγαμε να κρυφτούμε σε μερικά μέρη μέχρι να φύγουμε από τη χώρα», λέει ο Rasooli. Στο κινητό του έχει ακόμα φωτογραφίες από το σπίτι του, ενώ στα ράφια έχει τοποθετήσει κάποια από τα βιβλία του, μεταξύ των οποίων και νομικά κείμενα που έγραψε, τα οποία, όπως του είπαν, έχουν καταστραφεί από τους Ταλιμπάν.

Το παράδοξο μιας ενοικίασης

Η οικογένεια προσπάθησε να κάνει το καλύτερο δυνατό και τα παιδιά φοιτούν σε ελληνικά σχολεία, αλλά μέχρι πρόσφατα ο Rasooli φοβόταν να βγει έξω μήπως του κάνουν έλεγχο για τα χαρτιά του. Έπρεπε να περιμένουν μέχρι αυτό το μήνα για να λάβουν τις ταυτότητες αιτούντων άσυλο.

Αγωνίστηκαν να πλοηγηθούν σε μια παράδοξη κατάσταση, σύμφωνα με την οποία η πρόσβαση στις επιδοτήσεις ενοικίου προϋποθέτει την ύπαρξη μισθωτηρίου συμβολαίου, ενώ οι ιδιοκτήτες δεν νοικιάζουν χωρίς απόδειξη των επιδοτήσεων.

Ο Rasooli και η οικογένειά του δεν είναι οι μόνοι, λέει ο Μίνως Μουζουράκης, υπεύθυνος υπεράσπισης της Refugee Support Aegean (RSA). «Η εξαθλίωση είναι σχεδόν αναπόφευκτη για τους πρόσφυγες που αναγνωρίζονται στην Ελλάδα. Το να περιμένουμε από αυτούς να εγκαταλείψουν αμέσως τη στέγαση παρά τον αποκλεισμό από την κοινωνική πρόνοια και τις παρατεταμένες, συχνά ετήσιες, καθυστερήσεις στην ανανέωση των εγγράφων είναι μια πολιτική επιλογή που παραβιάζει τις νομικές υποχρεώσεις της χώρας», λέει στον Guardian.

Παλεύοντας για τα προς το ζην

Η RSA έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 100 μαρτυρίες αναγνωρισμένων προσφύγων στην Ελλάδα, οι οποίοι έχουν στραφεί σε δουλειές όπως η συλλογή απορριμμάτων χαρτονιού γύρω από την Αθήνα για να τα πουλήσουν σε εταιρείες ανακύκλωσης. Για μια τέτοια εργασία μπορεί να κερδίζουν από 10 έως 20 ευρώ την ημέρα.

Η RSA έχει καταγράψει περιπτώσεις όπου οι πρόσφυγες που επέστρεψαν στην Ελλάδα αντιμετώπισαν την εξαθλίωση, όπως η Soraya* και η Somaya* από το Αφγανιστάν που στάλθηκαν πίσω από τη Σουηδία τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Τώρα εξαρτώνται από τα συσσίτια και τα δίκτυα αλληλεγγύης και πρέπει να περιμένουν μέχρι τον Ιανουάριο του 2023 για να πάρουν έγγραφα ταυτότητας. Ορισμένα δικαστήρια, σε χώρες όπως η Γερμανία, έχουν σταματήσει τις επιστροφές προσφύγων στην Ελλάδα κρίνοντας ότι είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση.

«Η κατάσταση για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες στην Ελλάδα είναι τραγική. Είναι σύνηθες φαινόμενο οι άνθρωποι στους οποίους έχει χορηγηθεί καθεστώς προστασίας στην Ελλάδα να αντιμετωπίζουν την εξαθλίωση και την έλλειψη στέγης μετά τη θετική απόφαση ασύλου», λέει η Lucy Alper, νομική συντονίστρια της Νομικής Υποστήριξης Προσφύγων στην Αθήνα.

Δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας

«Το μοναδικό πρόγραμμα ένταξης, το Helios, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και υλοποιείται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), δεν είναι κατάλληλο για τον σκοπό του. Πολλοί άνθρωποι που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα Helios δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στις περιορισμένες επιδοτήσεις ενοικίου που προσφέρονται, καθώς πρέπει πρώτα να ανοίξουν έναν ελληνικό τραπεζικό λογαριασμό, να πληρώσουν προκαταβολή για ένα διαμέρισμα και να υπογράψουν συμβόλαιο κατοικίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας της κυβέρνησης. Εμπόδια υπάρχουν σε κάθε βήμα, τα οποία επιδεινώνονται από τη γραφειοκρατία του ελληνικού συστήματος ασύλου, γράφει ο Guardian.

«Παρά τις αποτυχίες αυτές, οι άνθρωποι εκδιώκονται από τις κατοικίες τους. Δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας», λέει ο Alper.

Ο ΔΟΜ λέει ότι 19.000 άνθρωποι είχαν μισθώσει ένα διαμέρισμα μέχρι στιγμής, γεγονός που μιλάει για την «εφικτότητα των προϋποθέσεων». Προσθέτουν ότι υπάρχουν, «όλες οι απαραίτητες υπηρεσίες για την υποστήριξη των αναγνωρισμένων προσφύγων στην εύρεση και μίσθωση διαμερισμάτων … ο ΔΟΜ σε συντονισμό με τους εταίρους του εξασφαλίζει υποστήριξη και διερμηνεία στην έκδοση όλων των απαιτούμενων εγγράφων … όποτε συναντώνται εμπόδια, παρέχεται στοχευμένη υποστήριξη για την επίλυση πιθανών προβλημάτων». Αναφέρει ότι δεν είχε «καταγεγραμμένες περιπτώσεις» δυσκολιών από όσους υπέβαλαν αίτηση εντός του κατάλληλου χρονικού πλαισίου λόγω γραφειοκρατίας.

Ο Rasooli ελπίζει να μεταβεί στο Ηνωμένο Βασίλειο στο πλαίσιο της πολιτικής μετεγκατάστασης και βοήθειας του Αφγανιστάν (Arap), αλλά έχει απορριφθεί η αίτησή του, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση. Η αρχική επιστολή απόρριψης, την οποία είδε ο Guardian, αναφέρει ότι εφόσον έχει άσυλο στην Ελλάδα, θα έχει πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη και βρίσκεται σε σχετική ασφάλεια – γεγονότα που αμφισβητούνται από ΜΚΟ που έχουν καταγράψει την επισφαλή ζωή των προσφύγων στη χώρα.

Προς το παρόν, η οικογένεια παραμένει στην Αθήνα, ελπίζοντας σε μια προσφορά διαμερίσματος για σύντομο χρονικό διάστημα. Τίποτα δεν είναι σίγουρο για το μέλλον.

Το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει από τον συντάκτη του πρωτότυπου άρθρου