Έρευνα: Οι Έλληνες έχουν ξεπεράσει το τσιγάρο… αλλά δε λένε να το κόψουν

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν τα αποτελέσματα πρόσφατης πανελλαδικής έρευνας που διεξήγαγε η Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος, για τη σχέση των Ελλήνων με το τσιγάρο και τις συνέπειες του τελευταίου σε διάφορες πτυχές της καθημερινότητάς τους.

Αν έπρεπε να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά της, θα λέγαμε πως το πνεύμα των Ελλήνων εμφανίζεται πρόθυμο να διακόψει το κάπνισμα, η σαρξ όμως αποδεικνύεται ασθενής, γεγονός από το οποίο προέκυψε και ο εύγλωττος τίτλος της έρευνας: «Τσιγάρο: Η ξεπερασμένη συνήθεια που δεν λέμε να ξεπεράσουμε». Τι είναι, όμως, αυτό που ωθεί τους συμπολίτες μας προς την κατεύθυνση της διακοπής του καπνίσματος και για ποιους λόγους συνεχίζουν να κατευθύνονται προς το περίπτερο για ένα ακόμη πακέτο;

Σταθερές (και κακές) συνήθειες

Ένα χρόνο μετά την αντίστοιχη περσινή έρευνα της Marc για την Παπαστράτος, το ποσοστό των ενήλικων καπνιστών στην Ελλάδα παραμένει σταθερό στο 28,5% (περίπου 2.200.000 άτομα, με το ποσοστό να είναι υψηλότερο μεταξύ των ανδρών), παρά το γεγονός ότι το 83,9% δηλώνουν ανήσυχοι για τις πιθανές σοβαρές επιπτώσεις του τσιγάρου στην υγεία τους. Και τη στιγμή που μόλις το 6,4% αναφέρουν ότι έχουν περιορίσει το κάπνισμα, το 22,2% όχι απλώς παραδέχονται ότι δεν το έχουν μειώσει, αλλά αυτή την περίοδο καπνίζουν περισσότερο από ό,τι συνήθως, με την τάση της αύξησης να καταγράφεται εντονότερη στις γυναίκες, στις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες και στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Γιατί, λοιπόν, οι Έλληνες δε σβήνουν το τσιγάρο, από τη στιγμή που γνωρίζουν ότι τους βλάπτει; Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι οι συνθήκες ζωής, ενώ αντιθέτως η βελτίωση της υγείας τους είναι το κεντρικότερο κίνητρο για τη διακοπή (57,1%), με το οικονομικό κόστος να ακολουθεί (13,7%) και να αποτελεί ισχυρό κίνητρο για τις νεότερες ηλικίες.

Το τσιγάρο δεν είναι πια σέξι

Οι εποχές που οι χολιγουντιανοί σταρ έμοιαζαν ακόμη πιο γοητευτικοί με ένα τσιγάρο στο χέρι φαίνεται πως έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, αφού το 71,8% των μη καπνιστών θεωρούν το κάπνισμα ξεπερασμένη συνήθεια και 6 στους 10 (57%) δηλώνουν ότι βρίσκουν λιγότερο ελκυστικά τα άτομα που καπνίζουν σε σχέση με τους μη καπνιστές.

Όμως ακόμη κι όταν καταφέρουν να προσελκύσουν τους μη καπνιστές, τα προβλήματα εκείνων που επιμένουν στο τσιγάρο δεν φαίνεται να σταματούν. Έξι στους 10 (59,2%) καπνιστές με σύντροφο μη καπνιστή παραδέχονται πως η συνήθειά τους ενοχλεί τους συντρόφους τους, ποσοστό αισθητά αυξημένο σε σχέση με το περσινό 51,7%, ενώ το 62,9% των μη καπνιστών με συντρόφους καπνιστές αναφέρουν διαφωνίες ή και τσακωμούς με το άλλο τους μισό εξαιτίας του τσιγάρου (οι καπνιστές, από την πλευρά τους, δηλώνουν πως αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο πρόβλημα σε ποσοστό 58,8% σε σχέση με το περσινό 49%).

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι, πάντως, το γεγονός ότι ακόμη και οι καπνιστές που μοιράζονται την κακή τους συνήθεια με το ταίρι τους, αναφέρουν ότι το τσιγάρο προκαλεί διαφωνίες σε ποσοστό 30,6%.

Κακές παρέες

Τα προβλήματα στην καθημερινότητα εξαιτίας του τσιγάρου, όμως, δεν περιορίζονται μόνο στις συντροφικές σχέσεις, αλλά εξαπλώνονται και στις οικογενειακές και τις φιλικές, με την πλειοψηφία των μη καπνιστών (66,3%) να ενοχλούνται από το γεγονός ότι κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο καπνίζει – σε βαθμό, μάλιστα, ώστε 8 στους 10 (80,6%) να αναφέρουν ότι έχουν προσπαθήσει να πείσουν κάποιο άτομο από το συγγενικό ή φιλικό τους περιβάλλον να διακόψει τη βλαβερή του συνήθεια.

Ακόμη, είναι χαρακτηριστικό ότι το 45% των ελληνικών οικογενειών απαγορεύουν το κάπνισμα στο σπίτι τους, ενώ το 68,4% των μη καπνιστών δυσανασχετούν όταν επισκέπτονται σπίτια καπνιστών και δηλώνουν πως δεν αισθάνονται άνετα σε χώρους με καπνό. Το 61,6% των μη καπνιστών, μάλιστα, ενοχλούνται ακόμη και όταν κάποιοι καπνίζουν τσιγάρα γύρω τους στους εξωτερικούς χώρους καφέ ή εστιατορίων.

Όλα αυτά δεν περνούν απαρατήρητα και από τους ίδιους τους καπνιστές: 4 στους 10 (41,9%) δηλώνουν πως συχνά αισθάνονται άβολα σε παρέες που δεν καπνίζουν, ενώ 1 στους 3 (34,4%) νιώθουν πως γίνονται διακρίσεις εις βάρος τους. Επιπλέον, 4 στους 10 καπνιστές συμφωνούν πως το κάπνισμα προκαλεί συχνά εντάσεις και τσακωμούς με αγαπημένα πρόσωπα, ενώ το 15,2% επιλέγουν να κρύβουν τη συνήθειά τους από τους αγαπημένους τους – ποσοστό που σκαρφαλώνει στο 22,2% για τους καπνιστές ηλικίας 21-34 ετών.

Σταδιακή στροφή στα εναλλακτικά προϊόντα καπνού

Άλλη μια σαφής τάση που καταγράφηκε από την έρευνα, είναι η αύξηση των ατόμων που κάνουν χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, με το ποσοστό επί του συνόλου του πληθυσμού άνω των 21 ετών να αγγίζει το 8% (2,5% περισσότεροι σε σχέση με πέρσι).

Ως κύριες αιτίες για αυτή τη μετάβαση, οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων ανέφεραν τον μειωμένο κίνδυνο για την υγεία (51,7%), την έλλειψη οσμής (43%), την απουσία καύσης καπνού (21,7%) και στάχτης (20,6%), αλλά και τη χαμηλότερη τιμή τους (14,5%). Άλλοι λόγοι που αναφέρθηκαν σε χαμηλότερα ποσοστά ήταν η περιέργεια, η προσπάθεια διακοπής ή ελάττωσης του τσιγάρου, η καινοτομία, η σύσταση γιατρού, η ευχρηστία, η καπνιστική ικανοποίηση και η προτροπή φίλων και συγγενών. Πάντως, 7 στους 10 (72,5%) θα πρότειναν τις εναλλακτικές μεθόδους σε καπνιστές συμβατικού τσιγάρου.

Από την πλευρά τους, οι μη καπνιστές φαίνονται επίσης να προκρίνουν τους εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος, με 6 στους 10 (58,3%) να δηλώνουν πως τους είναι καλύτερα ανεκτοί και 4 στους 10 (41,8%) να έχουν προτείνει τη χρήση τους σε κάποιον καπνιστή. Και τα δυο ποσοστά είναι αισθητά αυξημένα σε σχέση με πέρσι.

Ανάγκη των πολιτών η ενημέρωση

Στα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας ανήκει αναμφίβολα και η διαπίστωση ότι, στην πλειοψηφία τους, οι πολίτες δεν αισθάνονται επαρκώς ενημερωμένοι για τις συνέπειες του καπνίσματος, αλλά και για τα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών προϊόντων.

Για παράδειγμα, είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο 2 στους 10 καπνιστές (21,7%) δήλωσαν πως έχουν την πληροφόρηση που χρειάζονται, ενώ 4 στους 10 (42,6%) ανέφεραν ότι γνωρίζουν κάποια πράγματα, τα οποία όμως δεν αξιολογούν ως αρκετά. Τρεις στους 10 (35,6%) από την άλλη, δήλωσαν πως γνωρίζουν ελάχιστα ή και τίποτα για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.

Στο σύνολο του εξεταζόμενου πληθυσμού, το 56,2% (σε σχέση με το 48,5% το 2021) πιστεύουν ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος είναι λιγότερο βλαβερά για την υγεία σε σχέση με το παραδοσιακό τσιγάρο, ενώ μόλις το 33,5% του συνολικού ενήλικου πληθυσμού εμφανίζονται να γνωρίζουν τις βασικές διαφορές ανάμεσα στις δυο κατηγορίες προϊόντων.

Κι όλα αυτά τη στιγμή που το 87% πιστεύουν ότι οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν επαρκή ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες για τα εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης, ενώ 6 στους 10 (63%) αναφέρουν πως θα τα επέλεγαν ή θα τα πρότειναν σε καπνιστές πιο εύκολα εάν είχαν σαφέστερη ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα πίσω από αυτά.

Μάλιστα, η βαρύτητα που δίνουν οι πολίτες στην επίδραση των διαφορετικών προϊόντων στην ανθρώπινη υγεία γίνεται σαφής και από το γεγονός ότι το 63,2% του συνόλου των ερωτηθέντων και το 79,2% των χρηστών εναλλακτικών προϊόντων θεωρούν ότι ο βαθμός βλαπτικότητας ενός καπνικού προϊόντος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κατά τη φορολόγησή του, όπως συμβαίνει και σε άλλους κλάδους όπως η ενέργεια ή η αυτοκίνηση.

Δείτε ολόκληρη την έρευνα της Marc για την Παπαστράτος εδώ.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος, τον Ιούνιο του 2022. Συμμετείχαν 1.204 νοικοκυριά από όλη την Ελλάδα. Το δείγμα περιελάμβανε άνδρες και γυναίκες άνω των 21 ετών.