Μέχρι να εμφανιστεί ο «Μωυσής» στα ανοιχτά της Βενετίας -όχι με τη… βιβλική μορφή του φυσικά, αλλά ως θαύμα της μηχανικής- η Πόλη των Δόγηδων κινδύνευε να εξελιχθεί σε σύγχρονη Ατλαντίδα.

Από μία φορά τη δεκαετία πριν από έναν αιώνα, καταστροφικές πλημμύρες είχαν αρχίσει πια να την πλήττουν τέσσερις φορές σε ετήσια βάση.

Από τις είκοσι χειρότερες δε στα χρονικά, οι ένδεκα καταγράφηκαν από το 2000 και εντεύθεν.

Βουλιάζοντας ήδη -μεταφορικά και μη- από τουρίστες η Βενετία αντιμετωπίζει πλέον έναν ορατό κίνδυνο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Τέτοια εποχή πριν από τρία χρόνια η ειδυλλιακή πόλη της βόρειας Ιταλίας «πνίγηκε» στα νερά μιας μεγάλης πλημμύρας, που άφησε πίσω της μεγάλες καταστροφές.

Την περασμένη εβδομάδα εκτιμάται ότι θα είχε ζήσει τα ίδια και ίσως και χειρότερα με την χειρότερη παλίρροια των τελευταίων ετών, εάν δεν είχε τεθεί έστω και πειραματικά σε εφαρμογή το σύστημα MOSE, όπως το αποκαλούν στην Ιταλία.

Στην πραγματικότητα είναι το ακρωνύμιο της επίσημης ονομασίας του έργου: Πειραματική Ηλεκτρομηχανολογική Μονάδα.

Πρόκειται για ένα προηγμένο αντιπλημμυρικό σύστημα, αποτελούμενο από 78 ορθογώνια μεταλλικά φράγματα, που ανυψώνονται από τον πυθμένα στα τρια σημεία εισόδου, κάθε φορά που τη Βενετία και τη λιμνοθάλασσά της -καταγεγραμμένα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς- απειλούν οι εποχικές παλίρροιες από την Αδριατική.

Μεγάλα έργα…

Κόστους μέχρι στιγμής περίπου 5,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, το έργο των κινητών αυτών φραγμάτων -που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί-  επιτρέπει υπό φυσιολογικές συνθήκες την ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα και την ανανέωση των νερών της λιμνοθάλασσας, όπου ζουν πολλά είδη πανίδας και χλωρίδας.

Για την κατασκευή του χρειάστηκαν πολλά χρόνια σχεδιασμού, αρχής γενομένης τη δεκαετία του ‘90 -όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές συγκριτικά με τώρα- αμέτρητες συσκέψεις, αντιδράσεις και αδρή χρηματοδότηση, που στιγματίστηκε από σκάνδαλα διαφθοράς.

Τελικά, ο «Μωυσής» πήρε… «σάρκα και οστά» πριν από ένα χρόνο και λειτουργεί ήδη σωτήρια, αν και σε πιλοτικό ακόμη στάδιο.

Κατά πολλούς ειδικούς, θα μπορούσε να είναι η λύση για πολλά άλλα μέρη του κόσμου, που αντιμετωπίζουν ανάλογες προκλήσεις με τη Βενετία.

Καθώς όμως τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο έντονα και συχνά, αυτή η ασπίδα κινδυνεύει να γίνει -από έκτακτη- μόνιμη, επηρεάζοντας το ευαίσθητο οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας και εκτινάσσοντας δραματικά το κόστος χρήσης, που σε κάθε ενεργοποίηση αγγίζει περίπου τα 300.000 ευρώ.

Πέραν αυτού, το συγκεκριμένο έργο έχει πεπερασμένες δυνατότητες, που η επιδεινούμενη υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να καταστήσει άκυρες σε λίγες δεκαετίες.

… ακόμη μεγαλύτερες προκλήσεις

Θεωρητικά, το MOSE είναι σχεδιασμένο να προστατεύει την Βενετία ακόμα και από παλίρροια ύψους τριών μέτρων. Ενεργοποιείται, δε, κάθε φορά που η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει 110 εκατοστά πάνω από το «επίπεδο μηδέν».

Ωστόσο το όριο αυτό ήδη «διαβρώνει» η σταδιακή άνοδος της μέσης στάθμης των ωκεανών από το λιώσιμο των πάγων.

Ειδικοί εκφράζουν φόβους ότι ακόμη και βάσει των αισιόδοξων σεναρίων, με τη συγκράτηση της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κοντά στους 1,5-2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, η κατάσταση εκ των πραγμάτων θα επιδεινωθεί και ίσως να γίνει οριακή έως τα τέλη του αιώνα.

Πρακτικά λοιπόν, για να σωθεί η Βενετία μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να αναζητηθούν άμεσα -παράλληλα με τις διεθνείς προσπάθειες ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής- πρόσθετες λύσεις.

Διάφορες έχουν ήδη πέσει στο «τραπέζι», όπως π.χ. να γίνουν ψηλότερα τα φράγματα ή ακόμη και να επιστρατευτούν τεχνικές για την ανύψωση της ίδιας της Βενετίας.

Μιας πόλης που είναι χτισμένη πάνω σε 118 νησάκια και σε πυκνά τοποθετημένους ξύλινους -ανθετικούς στο νερό- πασσάλους, οι οποίοι διαπερνούν ένα σχετικά μαλακό στρώμα λάσπης και άμμου και ακουμπούν πάνω σε σκληρό συμπιεσμένο άργιλο.

Μετά πάντως την άντληση των υπόγειων υδάτων της στα μισά του περασμένου αιώνα, κυρίως για βιομηχανική χρήση, η Βενετία έχει υποστεί καθίζηση έως και 15 εκατοστά στο χαμηλότερο σημείο της: στην εμβληματική πλατεία του Αγίου Μάρκου με την ξακουστή Βασιλική της.

Αναζητώντας σανίδα σωτηρίας

Στην παρούσα φάση η αποκαλούμενη και «Βασίλισσα της Αδριατικής» δείχνει να συμβιβάζεται με μικρής στάθμης και περιορισμένης πλέον έκτασης πλημμύρες.

Ακόμη και με το MOSE σε λειτουργία εξάλλου, η πλατεία του Αγίου Μάρκου καλύπτεται από νερά περίπου 100 ημέρες το χρόνο, καθώς πλημμυρίζει με παλίρροιες άνω των 80 εκατοστών.

Ακόμη κι έτσι πάντως οι πλημμύρες είναι πιο περιορισμένες πια, τόσο ώστε να μην διαταράσσουν τη ζωή στην πόλη και την τουριστική βιομηχανία της, από την οποία αντλεί ουσιαστικά σχεδόν όλα τα έσοδά της.

Παρ’ όλα αυτά οι κρύσταλλοι αλατιού που αφήνουν τα νερά υποχωρώντας διαβρώνουν τα μεσαιωνικά κτίρια της πόλης και την μοναδική ομορφιά της.

Ως μια πρώτη λύση για τη διάσωση της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, έχουν τοποθετηθεί περιμετρικά μικρά γυάλινα τείχη, με βάθος δύο μέτρων, προκειμένου να κρατούν μακριά από το κτίριο το νερό.

Σύντομα αναμένεται να αρχίσουν εργασίες ανύψωσης της πλατείας, όπως έχει ήδη γίνει σε διάφορους πεζόδρομους. Παράλληλα, ενισχύονται τα νησάκια-κυματοθραύστες στα ανοιχτά της Βενετίας.

Στα κρουαζιερόπλοια έχει ήδη απαγορευτεί να περνούν από το ιστορικό κέντρο της πόλης, όπου -πέρα από τα ατυχήματα- προκαλούσαν καταστροφές με τα απόνερά τους.

Έχουν επίσης επιβληθεί νέοι περιορισμοί στη ταχύτητα με την οποία μπορούν να κινούνται τα μικρότερα σκάφη στα κανάλια.

Μέχρι του χρόνου, οπότε αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί και η κατασκευή του MOSE, προβλέπεται να έχει τεθεί σε εφαρμογή και το μέτρο επιβολής τέλους ύψους 5 ευρώ για τους επισκέπτες μιας ημέρας, με στόχο να περιοριστεί ο υπερτουρισμός στην ονειρική, πλην όμως ευάλωτη πια πόλη, τα περιθώρια επιβίωσης της οποίας έχουν σαφώς στενέψει.

Headlines