Φόβος

Oι επιστήμονες είχαν πάντα μια θέση στην ελληνική πολιτική ζωή, η δυναμική είσοδός τους όμως έγινε με αφορμή την πανδημία. Ο Πρωθυπουργός παραχώρησε την πρωτοκαθεδρία στον Σωτήρη Τσιόδρα κι εκείνος, με την παροιμιώδη ηπιότητα και γλυκύτητά του, ενημέρωνε, προειδοποιούσε, διαβεβαίωνε, παρηγορούσε. Στην αρχή ο λόγος του ήταν κάτι σαν τη Βίβλο. Σιγά-σιγά όμως άρχισαν να εκφράζονται διαφωνίες, να ακούγονται και διαφορετικές απόψεις, κάποιος λοιμωξιολόγος αμφισβητούσε τη λήψη ενός μέτρου ή την άρση κάποιου άλλου. Η κοινή γνώμη αιφνιδιάστηκε: μα ποιον θα ακούσουμε; Δεν μπορούν επιτέλους αυτοί οι άνθρωποι να μιλούν με μια φωνή;

Oχι, δεν μπορούν. Αν μια πρωτοφανής κρίση σαν κι αυτήν είχε ενιαία αντιμετώπιση, αν όλοι οι επιστήμονες έλεγαν τα ίδια πράγματα, δεν θα ήταν λυτρωτικό, θα ήταν ύποπτο. Η αναγκαιότητα, η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των εμβολίων δεν αμφισβητούνται παρά από τους ψεκασμένους. Για τη διάρκεια μιας καραντίνας, όμως, ή για τη χρήση της μάσκας, μπορεί να υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις.

Ποιο είναι λοιπόν το όριο; Πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή; Μπορεί ένας επιστήμονας να λέει ότι έχει χάσει τον ύπνο του επειδή μια περιοχή της χώρας, που βρίσκεται μάλιστα κοντά στην Αθήνα, έχει μαζέψει πάρα πολλή σεισμική ενέργεια; Ή με τον τρόπο αυτό γίνεται μια «σεισμολογική Ραφαέλα Καρά που βάζει μέσα στο καλάθι του ποτ-πουρί όλα τα επιστημονικά όπλα», όπως κατηγόρησε ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος τον διευθυντή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών Ακη Τσελέντη;

Ενας ειδικός μπορεί ασφαλώς να θεωρεί χρέος του να μοιράζεται τις ανησυχίες του με τους πολίτες. Αλλά αυτό δεν φτάνει. Πρώτα πρέπει κάπου να τις βασίσει. Κι ύστερα πρέπει να δώσει λύσεις. Ενας συγγραφέας ή ένας σκηνοθέτης μπορεί να αποτυπώσει τους φόβους του για το τέλος του κόσμου σε ένα βιβλίο ή μια ταινία. Ενας κλιματολόγος όμως οφείλει να συμβουλέψει τις κυβερνήσεις, τις βιομηχανίες και τους πολίτες τι να κάνουν για να αποτρέψουν την καταστροφή.

Κι αν αυτό δεν γίνεται; Αν το φαινόμενο που φοβίζει τον ειδικό δεν μπορεί να αποτραπεί; Τότε θα πρέπει κι εκείνος να προσέχει πώς εκφράζεται δημοσίως. Διότι αν ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου δηλώνει ότι έχει χάσει τον ύπνο του για τη σεισμική δραστηριότητα στις Αλκυονίδες και περιμένει ισχυρό σεισμό την επόμενη πενταετία, μερικά εκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει το χρονικό αυτό διάστημα να παραμείνουν ξάγρυπνοι, ή έστω να κάνουν βάρδιες, κρατώντας σφιχτά στο ένα χέρι έναν φακό και στο άλλο μια σφυρίχτρα.

Ο μεγάλος Βασίλης Παπαζάχος, που μας αποχαιρέτησε πριν από λίγες εβδομάδες, συνήθιζε να λέει ότι οι σεισμολόγοι φοβούνται λιγότερο από τους υπόλοιπους ανθρώπους γιατί υπερισχύει το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Ας το θυμούνται αυτό οι επίγονοι, όσα καρφιά κι αν έχει η καρέκλα τους.