Η προσβολή του λόγου

Στην πολιτική σύγκρουση, ο λόγος είναι το πυρομαχικό. Και η εξουσία δεν «βρίσκεται στην άκρη της κάννης» αλλά στην άκρη της γλώσσας.

Καθώς οι εκλογές πλησιάζουν – αν δεχθούμε τη διατύπωση του πρωταγωνιστή είναι ήδη εδώ – παρατηρούμε ήδη έναν πληθωρισμό και μια πολυλογία πολιτικής επιφανειακότητας και στοχευμένου εντυπωσιασμού. Μέσα στις κρίσεις, ο λόγος πεθαίνει πρώτος.

Η καθημερινότητα, όσο και αν μέσα της έχει σοβαρά θεσμικά προβλήματα, όπως οι παρακολουθήσεις, ή βαριά προβλήματα επιβίωσης, όπως η επιταχυνόμενη φτωχοποίηση, σκηνοθετείται ως πεδίο σύγκρουσης με κριτήρια ξένα από την πραγματική ζωή, με μέλημα τον στιγμιαίο εντυπωσιασμό, την απήχηση του παράδοξου, του αλλόκοτου καμιά φορά, του οργανωμένα προκλητικού. Ο στόχος είναι η στιγμιαία προσοχή και όχι η απόδοση μιας ουσίας ή περιεχομένου των πραγμάτων. Ετσι ο λόγος από εργαλείο επικοινωνίας, επεξήγησης και συνομιλίας με τους ανθρώπους γύρω από αυτό που πραγματικά συντελείται, γίνεται εργαλείο θεάματος και συμπληρωματικό στοιχείο μιας παράστασης, που μέσα της το σημαντικό γίνεται ασήμαντο και το πρωτεύον υποβαθμίζεται σε δευτερεύον.

Στη δημόσια αντιπαράθεση, όπως εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας, μια ιεράρχηση των ζητημάτων της εποχής έχει ήδη εγκατασταθεί. Η οικονομία στη γενική εκδοχή της, τα εισοδήματα, η ακρίβεια, το ενεργειακό, η ανάπτυξη, η δημόσια υγεία, η ασφάλεια και ό,τι άλλο η επικαιρότητα πρόσκαιρα προσθέτει. Αν είχαμε επίγνωση της κατάστασης και των δυσκολιών που τη συνοδεύουν, θα ήταν αίτημα καθολικό, των πολιτικών δυνάμεων της αντιπολίτευσης πρώτα, μια αντιπαράθεση ουσίας για τον πυρήνα των αλλαγών που η χώρα έχει ανάγκη, σε μια περίοδο ιστορικά νέα, που διαβάζουμε ήδη τις πρώτες σελίδες της. Το πυρομαχικό στην αντιπαράθεση αυτή θα ήταν ο λόγος. Ενας λόγος απέναντι στη χρησιμοθηρική χρήση του, ένας λόγος που δεν σβήνει πριν εκφωνηθεί.

Η σκηνοθεσία των προσεχών εκλογών είναι μακριά από αυτό. Για μία ακόμη φορά η προσβολή του λόγου και η χρήση του ως μέσου επιβολής έχει γίνει η κυρίαρχη επιλογή. Ο εντυπωσιασμός είναι ο στόχος. Ως στιγμιαίος πάντα κάθε εντυπωσιασμός, αφαιρεί από την πολιτική την ουσιαστική της διάσταση. Τη διάσταση της διάρκειας. Η πολιτική είναι μια υπόθεση διάρκειας, αναπτύσσεται στον χρόνο, χρειάζεται τον χρόνο για να νοηθεί ως πράξη. Οταν το κριτήριο του επίκαιρου κερδίζει, χάνει κάθε αξία, είναι μόνο προσχηματικό πεδίο στείρας διεκδίκησης της εξουσίας.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η απαξίωση που συνοδεύει τον λόγο και τη θεμελιωτική πολιτική λειτουργία του, υποβαθμίζεται η αξία του αποδέκτη, παραγνωρίζεται πλήρως ο ρόλος του, αγνοείται η ίδια η ουσία της συμμετοχής των πολιτών. Αυτή η μηχανική χρήση είναι ταυτόχρονα η ταπείνωσή τους. Η ανάκτηση της πολιτικής περνάει μέσα από την ανάκτηση του λόγου.

Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.